Multilingual Turkish Dictionary

تورکجه فارسجا - قشقایی

تورکجه فارسجا - قشقایی
يا : تورکجه فارسجا - قشقایی

:
از حروف ندا، يا، اي.
از حروف ربط مزدوج. يا اؤلَر اؤكـوز يا چيخَر چوْغاندار. (يا گاو بر اثر شخم زدن مي‌ميرد، يا چغندر عايد مي‌گردد.)

ياعّا : تورکجه فارسجا - قشقایی

: نه، نه خير

يابى : تورکجه فارسجا - قشقایی

: يابو، اسب نر

ياد : تورکجه فارسجا - قشقایی

(1)
ياد، خاطره. يادا دوشمك (yada düşmәk)
به ياد افتادن، ياد آمدن. يادا سالماق (yada salmaq)
به ياد آوردن.
مجازاً به معني سوغات فرستادن. يادا گتيرمك (yada gәtirmәk)
به ياد آوردن، در ذهن و خاطره انداختن. ياد ائدمك (yad edmәk)
ياد كردن، به ياد آوردن. يادداش (yaddaş)
يادداشت. (ياد + داش (پسوند) يعني هم ياد، آنچه با ياد و خاطره همراه است.) يادی بود (yadı bud)
ياد بود، هديه. يادی خئير (yadı xeyr)
يادش به خير. يادی خئيرليك (yadı xeyrlik)
ياد بودي، هديه. ياديگار (yadıgar)
يادگار، يادگاري، هديه. ياديگار ائدمك (yadıgar edmәk)
سوغات به كسي دادن.
هديه يا پيغام نا مناسب به كسي دادن، توهين كردن. ياديگارليق (yadıgarlıq)
يادگاري، يادبودي

ياد : تورکجه فارسجا - قشقایی

(2)
هم عروس، دو زن كه همسران دو برادر باشند.
رقيب، مخالف، دشمن

يادی كوْرلو : تورکجه فارسجا - قشقایی

: ياد كوري، نام طايفه‌اي از ايل كشكولي

ياغ : تورکجه فارسجا - قشقایی

(2)
بن مصدر «ياغماق» (باريدن) ياغار (yağar) = ياغان (yağan)
ابر بارنده، بارش كننده. ياغار-ياغماز (yağar-yağmaz)
خشكسالي، بارش كم. ياغديرماق (yağdırmaq)
باراندن، بارانيدن. آللاه ياغيش ياغديردی. (پروردگار باران بارانيد.) ياغديريلماق (yağdırılmaq)
مثل باران باريدن، پشت سر هم فرو ريختن. ياغما (yağma)
عمل بارش و بارندگي.
يغما، غارت، چپاول. (مانند باران سيل آسا غارت كردن) ياغماق (yağmaq)
باريدن، فرود آمدن. ياغمالى (yağmalı)
باريدني. ياغمور (yağmur) = ياغمير (yağmır)
بارندگي، باران.
گِل و لايي كه بر اثر بارش باران به وجود آيد. ياغ هاي ياغ (yağ hay yağ)
استمرار بارش باران. ياغى (yağı)
ياغي، سر كش، نا فرمان و شورشگر بر عليه حكومت. (آنكه مانند باران سيل آسا بر حكومت مركزي بتازد.)
دشمن، مخالف. ياغى اوْتو (yağı otu)
نام گياهي از خانوادة چمن. (← جگَن) ياغى بوْيو (yağı boyu)
نوعي شنبليلة كوهي كه بسيار تلخ است. ياغير (yağır)
مي‌بارد.
باران. ياغيرْتْماق (yağırtmaq)
بارانيدن. ياغير-ياغمير (yağır-yağmır)
باران.
بارش اندك. ياغيش (yağış)
باران. ياغيشلى (yağışlı)
هواي باراني، آسمان باراني. ياغيشليق (yağışlıq)
بارندگي، هواي باراني. ياغيليق (yağılıq)
ياغيگري، شورشگري

ياغ : تورکجه فارسجا - قشقایی

(1)
روغن، چربي.
چربي بدن، عرق بدن يا لباس. ياغا مينمك (yağa minmәk)
پر چرب شدن.
چاق و فربه شدن. ياغ باغلاماك (yağ bağlamak)
روغن آلود شدن، چرب بستن.
چركين و كثيف شدن لباس.
چاق و فربه شدن. ياغ تؤكمه‌لي يالامالى (yağ tökmәli yalamalı)
بسيار تميز و پاك. ياغ چوْوولو (yağ çovulu)
نام گياهي معطّر و خوشبو كه براي خوشبو تر و خوشمزه تر شدن روغن حيواني در داخل روغن مي‌ريزند. ياغ داناسى (yağ danası)
غدّة چربي، دمل چركيني كه روي پوست بدن انسان ايجاد مي‌گردد و معمولاً با روغن داغ آن را مداوا مي‌كنند. ياغ درّيسي (yağ dәrrisi)
خيك روغني. ياغسيز (yağsız)
كم چرب، كم روغن. ياغلاماك (yağlamak)
چرب كردن، روغن مالي كردن. ياغلانديرماق (yağlandırmaq)
چرب تر كردن، روغني كردن. ياغلانماق (yağlanmaq)
چرب شدن، روغني شدن. ياغلى (yağlı)
پُر چرب، روغني.
لباس چركين و روغني.
مجازاً به معني ثروتمند و متموّل.
زبان چرب، سخن دلپذير و شيرين. ائله بير ياغلى ديل واری. (فقط زبان چرب و نرمي دارد.) ياغلى باغيرساق (yağlı bağırsaq)
رودة چرب، قسمت آخر رودة بزرگ حيوانات حلال گوشت. ياغلى بوتّا (yağlı butta)
نام بوته‌اي خاردار كه بعد از سوزاندن از خاكستر آن براي دبّاغي پوست استفاده مي‌كنند. ياغليـجا (yağlıca)
نسبتاً روغني، كمي چرب. ياغليچا
نام بوته‌اي در مناطق گرمسيري. ياغلى درّي (yağlı dәrri)
خيك روغني. ياغلى سلمه (yağlı sәlmә)
نام گياهي با برگهاي كنگره‌اي. ياغليق (yağlıq)
دستمال، پارچه‌اي كه با آن چربي دست يا عرق بدن را پاك كنند.
قلاغي، رو سري.
نام نقشي در گليم. (← بعضيها معتقدند كه ريشة اين كلمه «يايليق» است.) ( ← ياي3، يايليق) ياغليق آتما (yağlıq atma)
دستمال بازي، نام نوعي رقص در جشنها. ياغليق تؤكمه (yağlıq tökmә)
نام آهنگي شاد در رقص و رقّاصي. ياغليليق (yağlılıq)
پُر چرب بودن، روغني بودن

ياغچى : تورکجه فارسجا - قشقایی

: خوب، نيك. (← ياخ، ياخچى)

ياغير : تورکجه فارسجا - قشقایی

: زخم، زخم پشت چارپايان، زخم بين دو شانة اسب يا الاغ

ياغميرلى : تورکجه فارسجا - قشقایی

: ياغمورلو، نام طايفه‌اي از ايل فارسيمدان

يال : تورکجه فارسجا - قشقایی

(3)
تك، تنها.
خالي، عاري، لخت و برهنه.
تك، مفرد. اوشاقلار يال-يتيم قالميش. (بچّه‌ها تنها و يتيم مانده‌اند.) يالان (yalan)
دروغ، سخن نا راست. (به اعتبار اين كه عاري از حقيقت است.) يالانچى (yalançı)
دروغگو، كذّاب. يالانچيليق (yalançılıq)
دروغگويي. يالاندان (yalandan)
به دروغ، بظاهر. يالانسيز (yalansız)
بدون دروغ، حرف راست. يالان-گرچَك (yalan-gәrçәk)
راست و دروغ، سخني كه با راست و دروغ آميخته باشد. يالان-گرچَك ائدمك (yalan-gәrçәk edmәk)
به راست و دروغ آميختن سخن، مزوّرانه عمل كردن، جاسوسي كردن. يالبورداق كؤينَك (yalburdaq köynәk)
يك لا پيراهن. يالپاچّا (yalpaçça) = يالپاچّان (yalpaççan)
دُشْك، نام گياهي دارويي بسيار تلخ و مؤثّر. (به اعتبار اينكه ريشة اين گياه يك پايه‌اي است.) يالخات (yalxat)
تنها، مجرّد، يكي. يالخات كؤينَك (yalxat köynәk)
يك لا پيراهن، آنكه فقط يك پيراهن در بر داشته باشد. يالخى (yalxı)
اسب بدون زين، اسب لخت، لخت و عريان. يالقيز (yalqız)
تك و تنها.
خودخواه و متكبّر. يالوار (yalvar)
فعل امر از مصدر «يالوارماق» (التماس كردن) يالوارماق (yalvarmaq)
التماس كردن، تضرّع و خواهش مصرّانه داشتن. (در اصل به معني تنها به حضور كسي رفتن و التماس كردن است.) يالوارا-يالوارا (yalvara-yalvara)
التماس كنان، در حال التماس. يالوار-ياخار (yalvar-yaxar)
التماس و خواهش. يالواريلماق (yalvarılmaq)
التماس شدن. يال-يتيم (yal-yәtim)
تنها و يتيم ،تك و تنها و يتيم. آروادينان كيشي اؤلمـوش، اوشاقلاری يال-يتيم قالميش. (زن و مرد هردو مرده‌اند و فرزندانشان تنها و يتيم مانده‌اند.) ياليق (yalıq)
لخت، برهنه. يالين (yalın)
لخت، بدون پوشش، برهنه. آياغى يالين دير. (پايش برهنه و بدون كفش است.)
فرد. (در مقابل زوج) ايكي جوفت يالين. (دو جفت و يك فرد كه به معناي 5 است.) يالينقيز (yalınqız)
تك و تنها، مجرّد. يالينقيز الْلي (yalınqız әlli)
با دست تنها، به تنهايي، يكه و تنها. يالينقيزليق (yalınqızlıq)
تنهايي، مجرّدي. يالينقيز يوْوشان (yalınqız yovşan)
بوتة درمنه، نوعي درمنه كه در مناطق سرد و معتدل مي‌رويد و مصرف دارويي و طبّي دارد

يال : تورکجه فارسجا - قشقایی

(2)
غذاي سگ، غذاي رقيق. (تر. قد) يالاق (yalaq)
جاي غذاي سگ، گودالي كه غذاي سگ را در آن مي‌ريزند تا بخورد. يالاتماق (yalatmaq)
وادار كردن به عمل ليسيدن.
مخلوط كردن داروهاي كوبيده و غذاهاي جامد ديگر با مايعات كه غذاي رقيقي به دست آيد. ياوشماق (yalaşmaq)
دسته جمعي ليسيدن، همديگر را ليسيدن. يالالى (yalalı)
ليسيده شده. يالاما (yalama)
عمل ليسيدن.
ته ماندة غذاهاي رقيق در ظرف، آلودگي غذا در ظرف غذا.
نوعي بيماري كه بر اثر زبان كشيدن بر لبها و تابش آفتاب، لبها تركيده و پوسته پوسته مي‌شود.
مار مولك، نوعي مار مولك كه اطراف لبهاي كودكان را مي‌ليسد و از جاي آن تبخال و تركيدگي بروز مي‌كند.يالاماق (yalamaq)
ليسيدن، زبان كشيدن. يالاميق (yalamıq) = يالامّيق (yalammıq)
محلّ ليسيدن.
ليسيدني، خوراك، طعام.
نوعي بيماري كه در بدن كودكان با بروز دانه‌هايي مشخّص مي‌شود. (بر اثر برخورد دست كودك به غذاي سگ)
مار مولك. يالانماق (yalanmaq)
ليسيده شدن، زبان كشيده شدن. يالايان (yalayan)
ليسنده، آنكه بليسد. ياليق (yalıq)
ليسه ليسه، ترك خوردگي لبها بر اثر ليسيدن بي مورد

يال : تورکجه فارسجا - قشقایی

(1)
برآمدگي زمين، تپّه.
برآمدگي گردن اسب يا جانوران و حيوانات
يال، موي گردن، موي گردن اسب و حيوانات مشابه. يال توْر (yal tor)
اسب رام نشده، اسبي كه دست كسي به يالش نرسيده.
چابك و سريع.
فراري، ياغي. يال-قويروق (yal-quyruq)
يال و دُم. يال-قويروق ائدمك (yal-quyruq edmәk)
يال و دم اسب را قيچي كردن، تيمار كردن اسب، تزيين دادن يال و دم. يالْلى (yallı)
يالدار، داراي موي گردن. يال يارپيزى (yal yarpızı)
پودنة كوهي. يالينا ياتماق (yalına yatmaq)
به يال اسب چسبيدن و با سرعت تاختن.
كاري را بطور مستمر و دائم انجام دادن. يال-ياماج (yal-yamac) = يال-يومّاج (yal-yummac) = يال-يومّوز (yal-yummuz)
تپّه‌ها و بلنديهاي متوالي. يال-يومّوزلو (yal-yummuzlu)
جايي كه داراي تپّه‌هاي متوالي باشد.
بلند بالا، خوش هيكل، راست قامت و زيبا اندام

يالامالى : تورکجه فارسجا - قشقایی

: يلمه‌اي، نام طايفه‌اي از ايلات عمله و باصري

يالانْگى : تورکجه فارسجا - قشقایی

:
نوعي گَوَن خار دار. (← باردْلَنگ)
ساقة خشك گياهاني مثل كنگر

يالْلا : تورکجه فارسجا - قشقایی

: (ع) يا الله، اصطلاحي است كه براي شروع و انجام هر كاري بيان كنند

يالليق : تورکجه فارسجا - قشقایی

: خيك كوچك جهت نگهداري روغن يا پنير

يالپاق : تورکجه فارسجا - قشقایی

:
برگ درخت يا گياه.
دو قطعه چرم كه در دو طرف زين اسب قرار مي‌گيرد و به شكل دو برگ بزرگ از دو طرف زين آويزان مي‌گردد. (← ياپ، ياپراق و يارپ)

يالتاق : تورکجه فارسجا - قشقایی

: چاپلوس و متملّق. (ريشة كلمه از مصدر «يالماق» (درخشيدن و خود را زيبا و پر زرق و برق نشان دادن است. تر. قد) يالتاقلانماق (yaltaqlanmaq)
چاپلوسي كردن

يام : تورکجه فارسجا - قشقایی

: جاي بلند، برآمده، بالا آمده. ياما (yama)
وصله. ياماج (yamac)
سينه كش كوه، تپّه، تل. ياماشاق (yamaşaq) = ياميشاق (yamışaq)
روبند، حجاب. ياماشاقلى (yamaşaqlı)
محجّب، آنكه صورت خود را با رو سري بپوشاند. ياماق (yamaq)
وصله. ياماقلاماك (yamaqlamak)
وصله زدن. ياماقلى (yamaqlı)
وصله‌دار. يامالاماق (yamalamaq)
وصله زدن.
قالب كردن جنس نا مرغوب به مشتري. يامالانماق (yamalanmaq)
وصله شدن. يامالى (yamalı)
وصله دار. ياماليق (yamalıq)
پارچه‌اي كه براي وصله از آن استفاده كنند. ياماماق (yamamaq)
وصله زدن. ياما-ياخا (yama-yaxa) = ياما-ياقّا (yama-yaqqa)
وصله، وصله پينه. يامسيلاماق (yamsılamaq)
به ديگران وصله بستن، عيب ديگران را برجسته كردن، اداي كسي را در آوردن. يام–ياخا (yam-yaxa) = يام-ياقّا (yam-yaqqa)
وصله، پينه. يامّيز (yammız)
باسن، كفل، فاصلة پشت زانو تا باسن. يامّيل-يومّول (yammıl-yummul)
كج و معوج

يام ياشيل : تورکجه فارسجا - قشقایی

: كاملاً سبز، سبز سير

يامان : تورکجه فارسجا - قشقایی

:
بد، نا مناسب، نا مطلوب. (اصل كلمه «ياومان» (چيز يا كسي كه ناسازگار و نا مناسب باشد) است. (← ياو)
دشمن، مخالف، رقيب.
بدي، ظلم.
شديد و سخت.
فراوان و زياد.
مخوف و خطرناك.
آدم تيز هوش و عجيب و غريب. يامان اؤرگَنمك (yaman örgәnmәk)
بد عادت شدن، نادرست ياد گرفتن. يامان دانا (yaman dana)
غدّة سرطاني. يامانليق (yamanlıq)
بدبختي، سختي.
بدي، ظلم

يان : تورکجه فارسجا - قشقایی

(1)
فعل امر از مصدر «يانماق» (سوختن) ياناخ (yanax)
گونه، قسمتي از چهره كه در آنجا آفتاب بيشتر بتابد. يانار (yanar)
سوزان، مشتعل، در حال سوختن. يانار اوْت (yanar ot)
آتش سوزان. يانار-يانار (yanar-yanar)
مشتعل و فروزان.
در حال ناراحتي و دلسوزي. ياناق (yanaq)
گونه، رخسار. يانان (yanan)
سوزان، در حال سوختن.
دلسوز و مهربان. يانان-دؤنَن (yanan-dönәn)
رحيم، دلسوز، پشتيبان و حامي. يانا-يانا (yana-yana)
سوزان و مشتعل.
در حال سوختن.
در حال دلسوزي و محبّت. يانديران (yandıran)
سوزاننده. يانديرماق (yandırmaq)
سوزاندن، آتش زدن.
روشن كردن. يانديرمالى (yandırmalı)
سوزاندني، قابل سوزاندن. يانديريلماق (yandırılmaq)
سوزانده شدن، سوختن. يانقاخ (yanqax)
گونه، رخسار. يانگال (yangal)
قهوه‌اي سوخته، آفتاب زده و سرخ شده، در اصطلاح به بُز يا بزغاله‌اي مي‌گويند كه گوشهايش سرخ يا زرد باشد. يانگال قولاقلى (yangal qulaqlı)
بزينة گوش بلندي كه گوشهايش سرخ يا زرد باشد. يانگال كرّي (yangal kәrri)
بزينه‌اي كه گوشهايش كوچك، زرد يا سرخ باشد. يانگال كورّا (yangal kurra)
بزينه‌اي كه گوشهايش متوسّط، زرد يا سرخ باشد. يانماق (yanmaq)
سوختن، آتش گرفتن.
درخشيدن و جلوه كردن.
دلسوزي كردن.
از خشم و ناراحتي خود را خوردن، خود خوري كردن.
باختن و محو شدن در بازي.
خيط شدن. يانمالى (yanmalı)
سوختني، قابل سوختن. يانيش (yanış)
سوختگي. يانيق (yanıq)
سوخته شده.
دل سوخته و دردمند.
سوختگي. يانيقلى (yanıqlı)
دلسوز، مهربان. يانيقماك (yanıqmak)
سوختن، سوزش دادن. يانيلماق (yanılmaq)
سوخته شدن. يانيلى (yanılı)
سوخته شده

يان : تورکجه فارسجا - قشقایی

(2)
طرف، سو.
نزد، كنار، پهلو، نزديك.
اريب، كج، مايل.
نصف، نيمه.
همراه، همراهي، كمكي، آنكه نزد انسان است. يان آپارماق (yan aparmaq)
ترسيدن، واهمه داشتن.
رنجيدن و دلخور شدن.
كينه بستن، دشمني ورزيدن. يان آغاجى (yan ağacı)
چوبهاي كناري، دو چوب نسبتاً بلندي كه در دو طرف جهاز شتر بطور افقي قرار مي‌گيرد. ياناشماق (yanaşmaq)
نزديكتر شدن. ياناكّى (yanakkı)
يك وري، يك طرفي، اريب، كج. يان اوْغول (yan oğul)
نيمه پسر، كوتوله، مرد كوتاه قد.
نام يكي از داستانهاي اساطيري مشهور در ايلات قشقايي. يان توْرباسى (yan torbası)
توبره يا كيسة محتوي آذوقه كه به كنار زين اسب بسته مي‌شود. يان پهله (dan pәhlә) = يان پهلي (yan pәhli)
يله افتاده، لميده. يان چكمك (yan çәkmәk)
كج شدن بار.
كج كج رفتن، خود را كنار كشيدن، دوري گزيدن.
واهمه داشتن، ترسيدن.
از يك پا لنگيدن. يان دوشمك (yan düşmәk)
لميدن، يله افتادن. يان دورانلى (yan duranlı)
افراد نيروهاي دو جناح و نيز نام طايفه‌اي از ايل فارسيمدان. يان فيرْتي (yan fırti)
لميده، دراز كشيده. يان قيليجى (yan qılıcı)
كج، يك طرفي، اريب. يان گول (yan gül)
نيم گُل، نام نقشي در گليم. يانگيلاماق (yangılamaq)
تمايل پيدا كردن، به طرفي كشيده شدن، منحرف شدن. يانليش (yanlış)
انحراف، اشتباه، لغزش. يانليق (yanlıq) = يانّيق (yannıq)
نصفه بودن.
خيكچه، خيك كوچك. يان وئرمك (yan vermәk)
كج شدن، اريب شدن، جا خالي كردن.
كج شدن بار.
كج رفتن، دوري گزيدن.
يله افتادن، لميدن.
كمك كردن. يان-يان (yan-yan) = يان-ياناك (yan-yanak)
دو تكّه چوب كه در دو طرف تلّة سنگي قرار مي‌گيرد. يان-يانا وئرمك (yan-yana vermәk)
پهلو به پهلو نشستن. يان-يان گئدمك (yan-yan gedmәk)
كج كج رفتن، دوري گزيدن. يانى سوره (yanı sürә)
به همراهش. يانينگ خوْش (yanıng xoş)
خدا حافظ، كنار تو خوش باد. يانينى آلماق (yanını almaq)
كنار كسي مسكن گرفتن و او را رها نكردن