Multilingual Turkish Dictionary

تورکجه فارسجا - قشقایی

تورکجه فارسجا - قشقایی
ادا : تورکجه فارسجا - قشقایی

: (ع)
اداي دين، انجام وظيفه.
پرداختن، تأديه.
تقليد، اطوار، روش. ادا ائدمك (әda edmәk)
ادا كردن دين. ادا چيخارتْماق (әda çıxartmaq)
اداي كسي را درآوردن، شكلك درآوردن

دابالاماق : تورکجه فارسجا - قشقایی

: لنگيدن، لنگان لنگان راه رفتن، افتان و خيزان رفتن. (اصل كلمه «دابانلاماق» (پيچيدن دامنة ارخالق به نوك پا) بوده. ← دابان) دابال-دابال (dabal-dabal)
افتان و خيزان

دابان : تورکجه فارسجا - قشقایی

:
پاشنة پا.
دامن، دامنه، قسمت پايين ارخالق. (← دام3، دامان) دابانا (dabana) = داباناق (dabanaq)
پاشنة پا.
دامنة لباس. دابان باسما (daban basma)
به سرعت، با عجله و شتاب

دابّاق : تورکجه فارسجا - قشقایی

: دبّاغ، كسي كه پوست خام را به صورت چرم در آورد. (← دب، دبّه)

داد : تورکجه فارسجا - قشقایی

(2)
داد و فرياد، صداي بلند.
طلب امداد و ياري، كمك و ياري. دادرس (dadrәs)
دادرس، فريادرس، حامي و پشتيبان. داد كسمك (dad kәsmәk)
استمداد طلبيدن، داد و فرياد خود را به گوش ديگران رساندن. داد-و-بيداد (dad-o-bidad)
داد و بيداد، فرياد و سر و صدا. داد-و-خاس (dad-o-xas)
داد و خواست، صحبت كردن و جواب شنيدن، گفتگو و تبادل نظر. داد-و-قال (dad-o-qal)
داد و قال، سر و صدا. داد وورماق (dad vurmaq)
داد زدن، فرياد كشيدن

داد : تورکجه فارسجا - قشقایی

(1)
مزه، طعم. دادانديرماق (dadandırmaq)
عادت دادن، مزة چيزي را به ديگران چشاندن، دست آموز كردن

دادانديريلْماق : تورکجه فارسجا - قشقایی

: عادت داده شدن، خو گرفته شدن. دادانماق (dadanmaq)
عادت كردن. دادانميش (dadanmış) = دادانيق (dadanıq)
عادت كرده، خو گرفته. دادديرماق (daddırmaq)
چشاندن، چشانيدن، مقدار كمي از غذا را به ديگري دادن.
عادت دادن. دادسيز (dadsız)
بي مزه، بد مزه. دادلانديرماق (dadlandırmaq)
خوشمزه كردن غذا.
مزه مزه كردن. دادلى (dadlı)
خوشمزه، با مزه. دادما (dadma)
عمل چشيدن.
مچش، مزمزه مكن. دادماق (dadmaq)
چشيدن، مزه مزه كردن.
تجربه كردن، مزة اعمال را چشيدن. دادمالى (dadmalı)
چشيدني، قابل چشيدن. داد-و-دوز (dad-o-duz)
طعم و مزه. داد-و-دوزلو (dad-o-duzlu)
داراي مزة خوب، خوشمزه. داديزديرماق (dadızdırmaq)
چشاندن، چشانيدن. داديم (dadım)
به اندازة چشيدني.
مزه، طعم. داديمليق (dadımlıq)
مقدار كمي از غذا جهت چشيدن. دادن و به دهان انداختن و قورت دادن

داداش : تورکجه فارسجا - قشقایی

(1)
برادر. (اصل كلمه «دوْغداش» به معني همزاد است.)

داداش : تورکجه فارسجا - قشقایی

(2)
پير زن فرتوت

داغ : تورکجه فارسجا - قشقایی

(3)
تلفّظي از كلمة «تاغ» (تك، فرد، منفرد و جدا) كه به تنهايي رايج نيست؛ امّا با پسوندهاي مختلف، كلمات زير به وجود آمده‌اند‌
داغ-داغان (dağ-dağan)
درخت تاغ، نام درختي سردسيري كه از درختان مقدّس به شمار مي‌رود. (← تاغ) داغيت (dağıt) = داغيد (dağıd)
فعل امر از مصدر «داغيتماق» (پراكنده كردن) داغيتديرماق (dağıtdırmaq) = داغيتماق (dağıtmaq)
پراكنده كردن.
ولخرجي و ريخت و پاش كردن.
منفجر گردانيدن.
كهنه و مستعمل كردن.
شايعه كردن.
تقسيم كردن. داغيديلْماق (dağıdılmaq)
پراكنده شدن.
توزيع و تقسيم شدن.
به هم ريخته شدن، پريشان شدن.
خراب و مستعمل شدن. داغيلغان (dağılğan)
زميني كه بالاي آن دره و پايين آن زمين صاف و مسطّح باشد، جاي گسترده و وسيع. داغيلْما (dağılma)
پراكندگي، آشفتگي. داغيلْماق (dağılmaq)
پراكنده و پخش شدن.
توزيع و تقسيم شدن.
شايعه شدن.
متفرّق شدن، از هم جدا شدن.
كهنه و مستعمل شدن.
خراب و ويران شدن. داغيم-داغيم (dağım-dağım)
تكه پاره، قطعه قطعه، پاره پوره. داغيناق (dağınaq)
پراكنده، پخش و منتشر شده.
شكسته و خرد شده، كهنه و مستعمل گشته.
متفرّق، از هم جدا

داغ : تورکجه فارسجا - قشقایی

(2)
داغ، گرم و سوزان.
وسيلة داغ كردن حيوانات، داغمه، سيخ مخصوص داغ كردن.
داغ و علامتي كه بر حيوان اهلي گذارند.
داغ دل، ناراحتي و غم. داغ داناسى (dağ danası)
غدّة چربي يا دمل چركيني كه به وسيلة داغ كردن بهبود مي‌يابد. داغلاتديرماق (dağlatdırmaq) = داغلاتماق (dağlatmaq)
داغ كردن، سوزاندن.
خسارت مالي يا ناراحتي روحي بر كسي وارد كردن. داغلاغاج (dağlağac) = داغلاما (dağlama)
آلت داغ كردن، سيخ يا هر وسيله كه با آن حيوانات را داغ كنند. داغلاماك (dağlamak)
داغ كردن، سوزاندن.
بر دل كسي آتش زدن، ناراحت كردن.
گران فروشي كردن. داغلانماك (dağlanmak)
داغ شدن.
آتش بر دل افتادن بر اثر ناراحتي شديد. داغلوْو (dağlov)
سيخ، آلت داغ كردن.
داغ و تفتيده. داغلوْووج (dağlovuc) = داغلوْوونْج (dağlovunc)
آلت داغ كردن. داغلى (dağlı)
حيواني كه داراي داغ و علامت باشد.
عزادار، سوگوار. داغليق (dağlıq)
آلت داغ كردن. داغليم-داغليم (dağlım-dağlım)
پر از داغ و سوختگي، داغهاي متوالي كه در كنار هم باشند.
دردمند و داغدار. داغما (dağma)
وسيلة داغ كردن. داغ-و-دوگون (dağ-o-dügün)
عزا و مصيبت، غم و ناراحتي. (دوگون در تركي قديم به معني داغ و نشان بوده است.)

داغ : تورکجه فارسجا - قشقایی

(1)
كوه، كوهستان.
استوار و محكم، كوه مانند.
عظيم الجثّه و بزرگ. داغ اتَّگي (dağ әttәgi) = داغ دؤشـو (dağ döşü)
سينه كش كوه، دامنة كوه. داغ دومّالاغى (dağ dummalağı)
نوعي قارچ سردسيري كه در كوهستان مي‌رويد. داغ سؤگـودو (dağ sögüdü)
نوعي از درختان بيد، بيد وحشي. داغ قارپيزی (dağ qarpızı)
هندوانة ابو جهل، حنظل. داغ قوْزو (dağ qozu)
نام درختچه‌اي شبيه درخت گردو. داغ كاهيسى (dağ kahısı)
كاهوي وحشي، گياهي شبيه كاهو كه در كوهستان مي‌رويد. داغ گَزَري (dağ gәzәri)
هويج وحشي. داغلار نوْلدو (dağlar noldu)
نام شعري از مأذون كه گويا در مرثية هاديخان موصلو سروده.
نام آهنگي از آهنگهاي موسيقي قشقايي. داغ نوْخودو (dağ noxudu)
نخود كوهي، نخود وحشي. داغ يارپيزی (dağ yarpızı)
پودنة كوهي، كاكوتي

داغارجيق : تورکجه فارسجا - قشقایی

= داغارچيق (dağarçıq)
انبان، كيسة چرمي.
شقشقيّه، كيسه مانندي كه در هنگام غرّيدن شتر مست از دهان شتر بيرون مي‌آيد. (ريشة كلمه از
«تاغار» (آنچه در آن چيزي نهند) (از مصدر «تاخماق» (پُر و داخل كردن) + «جيق» (علامت تصغير) = انبان كوچك است.)

داه : تورکجه فارسجا - قشقایی

: خرمن گندم يا جو، خرمن، انبوه، برجسته و بالا آمده. داه-و-دوُه (dah-o-duh)
صداي بلند، داد و قال. داه-و-دوُه ائدمك (dah-o-duh edmәk)
صداي خود را بالا آوردن، تشر و فرياد زدن. داه وورماق (dah vurmaq)
سر و صدا كردن، فرياد كشيدن

داها : تورکجه فارسجا - قشقایی

(2)
ديگر، از اين به بعد. (← داهى)

داها : تورکجه فارسجا - قشقایی

(1)
دعا، تعويذ. داها-سانا (daha-sana): دعا و ثنا، دعا و نيايش

داهان : تورکجه فارسجا - قشقایی

: ديگر، از اين به بعد. (← داهى)

داهى : تورکجه فارسجا - قشقایی

:
ديگر، از اين به بعد، علاوه بر اين.
ممتاز، متمايز و برجسته. اوْ بير داهى آدام دير. (او آدمي برجسته و متمايز از ديگران است.)

داهول : تورکجه فارسجا - قشقایی

:
دهل، مترسك.
(مجازاً دهل و هيكل آدمي.
دهل، طبل، نقاره. (اصل كلمه «دؤيول» از مصدر «دؤيمك» (كوبيدن) است.) (← دؤهـول)

داهوا : تورکجه فارسجا - قشقایی

: (ع) دعوا، جنگ و ستيز

داكّال : تورکجه فارسجا - قشقایی

: بد قوّاره، كج و معوج

دال : تورکجه فارسجا - قشقایی

(3)
ريشة مصدري «دالاماق» (دريدن، گزيدن. ← ديل3 و چال4) دالا (dala)
فعل امر از مصدر «دالاماق» (دريدن) داوشماق (dalaşmaq)
همديگر را دريدن و پاره كردن، با هم دعوا كردن. دالاماق (dalamaq)
دريدن و پاره كردن.
گاز گرفتن، گزيدن، نيش زدن. دالان (dalan)
پاره كننده، درنده.
حفره، دالان، راهرو.
كوه صعب العبور و نيز نام كوهي در شهرستان فيروز‌آباد فارس.
نامي است براي سگ گله. دالان-داشّاق ائدمك (dalan-daşşaq edmәk)‌
اخّاذي كردن. دالانماق (dalanmaq)
گزيده شدن، نيش زده شدن. دالماق (dalmaq)
دريدن، پاره كردن. (← دالاماق)

دال : تورکجه فارسجا - قشقایی

(2)
از پرندگان لاشخور، باز شكاري، عقاب. دال دودوگو (dal düdügü)
بالابان، نوعي ني‌لبك كه از استخوان بال عقاب درست كنند. دال گردن (dal gәrdәn)
گردن بلند، آنكه گردنش مانند گردن باز شكاري بلند باشد

دال : تورکجه فارسجا - قشقایی

(1)
كمر، ناحية پشت.
عقب، دنبال، دنباله.
پشت سر، عقب سر. دال آردی (dal ardı)
پشت سر. دالاق (dalaq)
طحال، اسپرز. (طحال در ناحية پشت شكم قرار دارد.) دالاق آغری (dalaq ağrı)
مرض طحال. دالاق-داشّاق ائدمك (dalaq-daşşaq edmәk)
اخّاذي كردن. دالا ياتماق (dala yatmaq)
تحميل شدن، زير بار منّت قرار گرفتن. دال با دال (dal ba dal) = دال-دالا (dal-dala)
پشت سر هم، پيوسته، پي در پي. دال-دالانماق (dal-dalanmaq)
به كسي يا جايي پناه بردن. دالدان گـؤتورمك (daldan götürmәk)
تعقيب كردن، دنبال كردن. دالغا (dalğ)
موج، امواج دريا كه به دنبال هم به طرف ساحل حركت كنند. دالغالانماق (dalğalanmaq)
موج زدن آب دريا. دال گردان (dal gәrdan)
قفا، پشت سر. دال وئرمك (dal vermәk)
پشت بر گرداندن، برگشتن و فرار كردن. دالي سوره (dalı sürә)
به دنبالش، به تعقيب آن. داليقماك (dalıqmak)
به عقب برگشتن، عقب نشيني كردن. دالينا دوشمك (dalına düşmәk)
تعقيب كردن، به دنبال كسي افتادن.
تحقيق و تفحّص كردن. دالينا قوْيماق (dalına qoymaq)
فرار كردن، در رفتن.
كوچ كردن. دالينْج (dalınc)
مصر، اصرار كننده، تعقيب كننده، آورندة دنبالة هر موضوع. داليندان گـؤتورمك (dalından götürmәk)
كسي را شكست دادن و تعقيب كردن. دال يئمَك (dal yemәk)
به عقب برگشتن.
احتمال رفتن، احتمال ارتباط داشتن. بو ايش ياشارا دال يئيير. (احتمال مي‌رود كه ياشار اين كار را انجام داده باشد.)

دالْبور : تورکجه فارسجا - قشقایی

پارچة لبه دار، پارچة كنگره دار