Multilingual Turkish Dictionary Arin Turkish Etimology Dictionary

at oluğa: at ayağının izi.
at zirehı: yancı.
dişi at: baytal.- alnında axıntı olan at: saqar. qaşqay.
ala, iki boyalı at: alayont. əbləğ at.
dərro at, heyvan: topcaq.
at coşuni: yapuq. örtük.
at taxımı: cəpdük. çapduq. barlaq. licam. lüqam.
at, dəvənin boynuna asılan mıncıq: qomulduruq.
yabanı at: qolan. kolan. kovlan. çöl eşşəyi. qurxər.
qonqur at: kök qıvraq, tərlan at.
yük atı: yabu. bayqır. bəyqir.
dört yaşar at: tonan.
atın quyruq altı: qoyuşqan. quşqun.
qısır at: baytal. baytaq.- alnında ağı olan at: tüqər qaşqa. qaşqay.
at minmək üçün uca yer: turaq. duraq. minik yeri.
at qulanı: toxa.
at taxımı: yançaq. yancıq.
at yavrusu: tay. dayça.
at yığılı: at sürüsü. atun. yılxı.
ala, alaca at: təpcək.
arpalığı silinən at: çox yaşlı at.
verilən atın dişinə (dişinin arpalığına) baxmazlar.- külə çalar at donu: durna qırı.- at daşqası: talıqa. dalıqa.- at tükünün rəngi: ton.- bu atın donu gözəl.
torı don: açıq don.- hələ məmə əmən day, at yavrusu: qulun. dayça.
su enmək: atın dirnağına kəsəl keçmək.- qara at: yağız.- azıq atları tutmaq üçün, gəm ilə birlikdə vurulan, dodaqları uclarını sıxan dəmir: qanğtarma. qantarma.- çoxun atlarda olan sərpmə qan çibanı: qurdaşan. qurd eşən.
atın başına vurulan süslər, püsgülləri sulları: oyan.
atın sağrına salınan şiltə: artala. ardala.
damızlığı qırılmış, atılmış at: asqır. ayqır. atqır.
at zirehi: yancıq. çuqal. bəkitvan.- özəlliklə uzun tüklü at geyimi: güstüvan. yapıncaq. coşun.
uzun tüklü kiçik at:: qıl baraq.
soluğan at: hingə vuran at. nəfəs darılığı olan at.
at gəmini çeynəmək: gəmrənmək.
bu at gərənir.
atın boğazına vurulan gülpəsər: bilan. belən. bilən.
atların öksürəki: saqağı.
dəvə, at kimi heyvanların dərisinin üstündə olan qıssa, incə örrtüyünə
tük; deyərlər.
savaşda yaralı, xəsdə atın bacağ sınırlarını kəsib qırmaq: sınırlamaq. sınğırlamaq.
üç yaşına dək at yavrusuna verilən ad: tay. day.- yerirkən başın sallayan at: sallabaş.
at quyruğu altından keçirilən, yəhərə bağlı qayış: qusqun. quşqun.
at xəsdəliği: sınçıq.
yorqa yürüyüştən başqa yürüyüş bilməyən at: munduz yorqa at.
yaşlı atın sağırında tükü tökülüb açılan yeri: quş.- qulaqları dik at: qamış qulaq.- at sinəği: sasqı.
atı şaha qaldırmaq: saldırmaq. diklətmək.
yəhərin, atın quyruq altından geçən qayışı: quvuşqan. quşun.
ağac atqa minmək: ölmək.
at yəhərinin taxda bölümü: anqırçaq.
ata minib yola çıxmaq: atlanmaq.
doru at: torat.
ağac atqa mindirmək: alçatmaq. insan içinə sığamaz duruma qətirmək.
ağırıq atqa mindirmək: aq atqa mindirmək: övmək. qöylərə çıxarmaq.
at belindən tüşməy aylanmaq: rahat yaşamaq. çalışmadan yaşamaq.
at gərəg: atın qoşum taqımı.
at orun: axır.
at oynada gəlgən: başqalarına kötülük edərək yaşayan.
at sirgə: bir çeşit ur. sarqom xəstəliyi.
at üstündən qaramaq: bir işi baştan savma yapmaq.
atdan tüşüb eşşəyə minmək: kəndi səviyəsinə uyqun davranmamaq.
atlı atı bilə, yayav tayaqı bilə: əməkdaşlıq ilə, bir işə yada yola, birləşib, bərabər çıxmaq.
at bırqığı: atın, eşşəyin gənizdən soluqlanıb, səs çıxarması. fışqırıq.
at göğüslüğü: gömüldürüq: yükün arxaya gömməməsi, ağmaması üçün atın qabaq yönündən yəhərə bağlanan qayış.
atlarda bulunan bir xəstəlik: etilkən.
atların göğsündə çıxan bir xəstəlik: çildək: cılday.
at qübrəsi: qumuq: qomuq.
at qıçının fırıx dərisindən yapılan tuluq
qasuq, ərik at: yorqa at.
yorğa, düzənli gedən at: əşginli.
yorğa (yürgə) yeyin gedməyən at: əşginsiz.
süslü, zınqırovlu at rəşmə başlığı: rəşmə (< yaşmaq: örtmək).
at kimilərin yeriyişi düzəlmək: əşgini açlmaq.
at belinin ortası: qolanlıq. qolan yeri.
at boyun tükü: yal.
gözəl yerişli, çapışlı at: qaçağan. çapağan.
yüryük, yürük at: çalqam. çapqam.
at qoşusu: at yarışı.- götdə, yanda çəkilən, götrülən at: yədək. götəl.- qır at: ağ at. yalus. çarma.
arpa, yonca, samanla qarışıq olan at yeməyi: qurmut.
at alaşa: at kimi heyvanlar.- utanmağı at, üz, qurut, qurtar.- at gəminin, ağza gələn yuvarlaq bölümü: acıdamaq.- at ovsarı: arğamçı.
at ovsarının qayışı: çılbır.
at yəhərinin altına qoyulan keçə, örtü: belləmə.- bələş atın dişinə baxılmaz.- müfdə eşşək, atdan yürük (yerik) olur, müfdə sirkə, baldan dadlı.- at yuları: (cığav. cılav. cilov) < yığav. ovsar. avsar. noxda.
yel (yenğ. yen. cin) atına minmək: çox sınırlanmaq.- at, eşşək yavrusu: qulun.- ata minmək üçün üzərinə çıxılan daş: minək daşı.
bir sürcən atın başı kəsilməz: kimsə bir suçla öldürülməz.- atın ağ boyası: süt qırı.
atın boğazının şişmək kəsəli: qatu.- atın çənəsinə vurulan zəncir: suluq quşatı.
atın sıx, çevik yeriyişi: açıq əşgin.
atın yəhərinin altına qoyulan gecim: təkəlti. artam.- at kimi: iriyarı qadın.
ayağı səkəli, çinli, ağlı at: alabacaq.
çapar at: ulağ.
çaparxanalarda saxlanan bədov at: yam.
döğüş günü, atın başına keçirilən toğla, miğfər: qaşqa. sarıl.
əğrəti ata minən, tez enər.
göyə çalan at donu: külrəng. külümsər. göyqır.
iyi ata minib sürən: çapasürən iyi sürən.
qoyu sarı at: kürət. kürənd.
at qoşturma alanı: kərət.
sağ əl ilə sol ayağı ağ olan at: əşgil ( < əş: qoşa. cüt).- sarı ala rəngli at: kürən.- usda at sürən: minici.
at minənlərin gənə bol donu, geyimi: miniş.
yer yer qaraya çalan qır at donu: bağlaqırı > paxlaqırı.- yorqa at: yaraq.
iki yaşındaki, at dəvə balası: taylaq. tay.
yük atı: yabı. yapu. yapı( < yapmaq). iş.
dəniz atı: dənizayqırı.
doludizgin (doludüzgün) at sürmək: bütün hızlıqla, son sürətlə, düzgün sallaraq, ovsar, cilovu boşaldaraq, dördnala at sürmək.
dos dosdun yəhərlənmiş atıdır.
el atına minən, tez enər. (el: özgə).
əğrəti ata minən, tez enər.
qara al arası at donu, boyası: doru.
yələ ilə quruğu qara, başqa yerləri qızıl al at. doru.- qarnı içə çəkik, cumuq at: dəvədöşlü.
ağ, qara, al qarışığı at donu: dəmirqırı.
uşaq dilində at, eşşək: dəhdəh.
iş üç nala, bir ata qalmış: bir gözənək (kiçik imkan) əlinə düşmüş, böyük işlərin düşünə, xiyalına qapılan kimsə. keçəlin hər nəyi düzəlmişdi, qalmışdı baş darağı.- istəyi kimi at çapmaq, oynatmaq: ürəyicə davranmaq.- nərsəni sürtməkdə, at tımarlamaqda işlənən qaba, gobud kisə: qabra. gəbər.
ırmaq keçilirkən, at dəğişdirilməz: hər nəyin yerisi var, hər yolun yerişi var. hər nə yapdın gerisi var, hər nə çapın, geyişi var.- atların ürkməməsi üçün, gözlərinin iki yanına taxılan sipr: gözənə. gözlük.
gəlini ata mindirmişlər,
ya nəsib; demiş: bir işin necə gəlişəcəği bəlli olmaz.
at, gəmi acı dişlərinə alıb, öz davranışın sürmək:gəmi acıya almaq.
ad tutqunu.
bu at bu meydan: iğnədə var sapda var. gərəkən nərsələr hamısı yerindədir.
at yularının, ovsarının iki yanında olan qayışı: qantarma. qıntarma.
at almağa qoçaq göndər, qız almağa qoca.- at almamış, axır çəkmə.
at mənim altımda axsamasın.- at qalxanı: gecim.
atlar ölüb, itlərin bayramıdır- at orağı, gözlə qırağı.- atı yoxdu, eşşəyi bəğənmir.- atla yola çıxan, eşşəkçini yolda bıraxar, qoyar.
çuluna baxıb ad qoyma, dadına baxıb, can qoyma.- yoxsul, itin adın ya qızıl qoyar, ya gümüş.- at yerişi çeşiti: qaraəşgin.
qara at: yağız at.
minicini sarsıtan, sallantılı at yerişi: qara yeriş. qarayış.
soy at: soylu, yürük at. qaraqoç.
orta hızlı, yavaş, gen adımla yeriyən at: qara əşgin.
at sürüsü: ılxı. qaraqoç.
qara bənli (bənəkli) ağ at: bağla qırı. qaragöy.
atın ön ayaqlarındakı şişginlik: qabara.- atın, nərsənin iti qaçma yetənəyi, qabiliyyəti: qaçaq. çapağı. çapapış. çapma. yerşiş. yürşüş.
bu heyvanın qaçağı daha iyidir.- iri at çeşiti: qatna. qatana. qatdana.- it izi at izinə qarışmaq: nə olub olmadığı, nə olub bittiği anlaşılmamaq.- itə ot, ata ət vermək: işlərin tərsək görmək.
qapaqar at: çapar at

AT : Arin Turkish Etimology Dictionary

alt.
at keçit üs keçit: altaşı üstaşı: as aşı üs aşı.
alt. iç.
atdon. içdon. içgeyim. atgeyim.
at !: uzaqlat.
onu at.
ək.
;it;;. çoğulluq, cəm imlərindən.
téqit:
təkin; sözünün çoğul şəkli.
elat: el + at: ellər. ellər birliyi.
təl. hündür yüksək yer. təpə. ucalıq

AT : Arin Turkish Etimology Dictionary

ad {(d y) ay.}.
ism. heysiyyət. e;tibar.
ad. ed. əd. ipəkli qumaş bənzəri kimi toxuma cinsindən sənət əsəri olan hər nərsə.
ad. isim. unvart. laqap.
iyilik, uğur bəlgisi, nişanı.- adlı çaplı: şanlı şöhrətli.
ad edmək: adlamaq. namzəd edmək.
ad qoymaq: atamaq. nişanlamaq.
ad qodmaqcığ:
ad qodmaqcığ: atqamaq: adlamaq. atamaq. ad qoymaq.
ad qoy: ataqıl. adla.
adla: ataqıl. ad qoy.
adı getgən: adı, gücü getmiş.- ad tutmaq: yadavərlik. addamaq. yad edmək. yaddama.
bu işlər bizim adımıza qara gətirir.- ad çuv: ad sav. ad san. ünvan.- ad əri: adla şöhrətli. adlatanınmış. adlanmış.- ad san: namus. qayrət. saman.
adı çapı yayıldı: ünü yayıldı.- ada qonmaq: ünlənmək.
ad issi: adlı sanlı. ünlü.
ad yavuzluğu: ad pisliyi. adsızlıq.
adı beti bolmaqan: qusursuz. ləkəsiz.- ad qazanmaq: çıxarmaq.- ad bolmaq. iyilik gətirmək.
adı beş tav eldə aytılmaq: iyiliği. mərtliği. dürüstlüğü ilə tanınmaq.
ad bet almaq: adını çıxarmaq. alçatmaq.- taxma ad: yapış. ləqəb.
taxma ad: yapış. ləqəb.- yazımızın öndə gedən adlarından çoxların saymaq olar.
ad qoymaq: adlamaq. təsmiyə edmək.
ad çəkimi: adlara yiyəlik əki gətirilməklə yapılan çəkim, sərf.
ad tutumu, durumu: adın halı. çəkim əki almış adın, aldığı biçim, şəkil.
işlik ad: edlik ad: qılıt ad: ad ediş: ad edim: ad edik: ad eyləm: məsdər ad: isim fe;l.
ad taxımı: neçə addan toçunmuş, toxunmuş ad.
ad edinmək, qılınmaq: ad yapmaq: ad çıxartmaq. ün qazanmaq.
ulu ad: ullağan ad: tanrının adı.
özəl ad: ayratın ad: xass ad.
adıyla özüylə: adıynan varlığıyla: adıyla sanıyla. ismilə cismilə.
adlı: adlım. ad almış. qatı adlı, ünlü. tanınan. bilinən. bəllin. bəlin. anğın. məşhur. şöhrətli.
adı çıxmaq:
ünlü olmaq.
pis ün yapmaq.
adı keçmək: adından söz edinmək, danışılmaq.
adı var özü yox:
adı keçdiyinin var olmadığını anlatır.
adı olmasına qarşılıq (rəğmən) görəvini, etginliyini yerinə gətirməyən. sözün edib, işdə, ıs izi bulunlmamaq.
adın olduğun almaq: adın kimliyin sormaq.
adın yadın bilməmək: heç tanımamaq.
adsız:
ad almamış.
adsız xəstəliklər inidilik
incitməməni, sərətan, kanser, rak; sözlərilə tanınır.
işi, etgini, izi qalarkən, yapanı bilinməyən konu.
bilinməyən. məchul.
adlı, tanınmış olmayan.
adsız qaramanlar, saldatlar.
ad dabanı: kök. etimo.
ad çəkmək:
nərsəni, kimsəni anmaq, yadlamaq.
bir konuda nərsənin, kimsənin adın ortaya qoymaq.
adı oxunan: adı çəkilən: adı tutulan.
adsız yazı: adı gizli tutulan yazı.
adı keçməmək, oxunmamaq: dəğərli, ilgili olmadığından, ondan söz edilməmək.
göbək adı: göbəyi kəsərkən qoyulan ad.
adı gizli tutulan yazı: adsız yazı.- adı tutulan, tutulmuş: sabiqüzzikr.
inci saçan dili var, bal kərəli dadı var, dağlar aşan adı var.
adın edməyə dəğməz: adın götürməyə dəğməz. dəğərsiz, önəmsiz olan.- kiçik at: kəmər. qamar.
kəmər dayça, az yeyər yemi, göydən axmasa, çor vurar demi.
ad almamış: adsız.
adsız xəstəliklər inidilik
incitməməni, sərətan, kanser, rak; sözlərilə tanınır.
adı keçmək: adından söz edinmək, danışılmaq.
çuluna baxıb ad qoyma, dadına baxıb, can qoyma.
qatılmış, taxma ad: qadaş. qadac. ləqəb.
ovucla barmağın tümünə verilən ad: əl. alma, tutma, qavrama, iş görmə aracı.
ad çəkmək: qurə çəkmək.
ad qoymaq: adı qalmaq.
adı anılmamaq: sözü keçməmək.
adı batmaq: unutulmaq.
adı batsın: dəfolsun. yox olsun. ortadan qalxsın.
adı çıxmış doqquza, enməz səggizə.
adı üstündə: bəsbəlli.
adı adiylə: açıqca.
adlı sanlı: yerli yerində.
adsız barmaq: çola barmağın yanındaki barmaq.
adı keçən: anılan.
al, qımızı at: kürəng

ATA : Arin Turkish Etimology Dictionary

dədə. {ese (yenisey). etseke (moğul). ad (sumer)). ta (sumer). atya (macar). aita (bask). tate (alban). atu (hitit ): böyük. ağa isa (fin). atta (yunan). teta (rus).
dədə. əsə (yenisey). atsəkə.
ata ana: dədə əçə.
ulu, sayqıdəğər kişi.
yarın. sabah. ertənğ.
öbgə. soy. baba. dədə. cəd.
adın, soyun bağlı olduğu kök.
hidyə. ərməğan.
(xata). atıq. axsa. asıq. saxta. təltik. çaprız. əksik. yanlış. düz, uyqun yoldan çıxma. kötülük. zərər ziyan.
ata atmaq: xata edmək.
taktik. qayaq. köçə. dəğiş. dəngə.
adama. ad vermə törəni.
patavaz. quşların qonması üçün qurulan, atılan çubuq.
sığıncaq. yam.
başqa.- atalarsözü, atar sözü: sözün için söylər.
atadan salımıyla: dədələr adəti üzrə.- ata yurt: vətən.
ata qarnaş: amca. əmi.
atababa: əcdad.
atalıq: yeni gəlinin qayınatasına verdiği sovğat.- ata oğlu ataç doğar.
atava rəhmət: atan yarın.
atasözü: atalarsözü. dedik.- bəyata: bəybaba. bəyəfəndi. sayqı duyulan yaşlı ərkək.
atalar sözü: əsgilər sözü.
ata sözü: ülgər söz.- yol atası: qılavuz. yönətici. yönətci. yolbaşçı. biligit. biliqçi. bələtçi. bilətçi. göstərici. yol göstərici. rəhbər. boyrat. rəhnəma. tapqara. lider. mürşid.
qartata: qartdədə böyükata. böyük dədə. baba.- atadosdu: əsgi yoldaş.
ataevi: ataocağl: atayurdu: kişi üçün doğub boya çatılmış ev.
atahindi: bəsili, böyük, qart hunduşqa. həştərxan.
atahindi kimi qabarmaq: çox şişinmək.
ata qora yeyər, oğlun dişi qamaşır: oğul atanın etdiqləri etgisində qalır.
ata öğdü, atı yürüdür: ata sözü, dürrün özü.
ata oğula bağ bağışlamış, oğul atıya bir salxım da verməmiş.
atadan qalma: sovğa. miras.
atan yarın: atava rəhmət.
ata uğruna: tanrı uğruna: tarı yolunda: qarşılıqsız.
atasının oğlu: atasına oğxşayan.
hər saqallını ata sanır: görnüşə aldanır.- ata topraq: kökən topraq.- ata ağalıq. atakəlik. atağalıq.
atalıq.
hikumət.
böyük ata: abuğan. cədd. dədə