Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

A : Azerbaijani Explanatory Dictionary

Azerbaycan elifbasınm birinci herfi. Həmin "a" sövtü millətlərin bəzisinin äilin-də çox işlənir, bəzisinin äilinäə az işlənir. C.Memmedquluzade.

A : Azerbaijani Explanatory Dictionary

nida.
Sözlere qoşularaq çağrnş, xitab, müraciet bildirir. A dostlar! A başına dönüm! A balam!
[Murov:] A kişi, mən səni üç gecə-dir axtarıram. M.F.Axundzade. A quşlarım, getməyin; Məni qəmgin etməyin! A.Sehhet. [Ağabacı:] Nə eləyim, a Məşədi Püstə bacı! Kişi qocalıb yavaş-yavaş əldən düşür. H.Sarabski. // Eyni menada bezen cümlenin ortasında işlenir. Baxsanız a, beli çökmüş ya-maca; Sinəsində şən quzular səslənir. A.Şaiq. // Bezen cümlenin axırında tekid bildiren edat kimi işlenir. Aparsan a!
[İbrahim bey:] A kişi, çəkilkənara, görüm a! Ə.Haqverdiyev.
İntonasiyadan asılı olaraq memnunluq, hiddet, istehza, narazılıq, teeccüb ve s. hiss-leri ifade edir. A! Sənə nə oldu? A, nə gözəl şeydir!
[Ağa Merdan:] A, bu dabanıkəsik Heydərqulunun oğlu imiş! M.F.Axundzade. [Rübabe:] A Böyükxanım, niyə gülməli söz danışırsan?! Mir Celal.
Heyecan, dehşet, qorxu, peşmanlıq ve s. hissleri ifade eden ses (uzadılaraq xüsusi intonasiya ile ve bezen tekrar şeklinde iş-lenir). Aaa, mən nə etdim! Aaa, bu necə adamdır! Aaa, nə böyük ilandır!
Yenə bir başqa xəbər varmı?
Bizim qonşu Kərim.
A... A... A? Bəli, hə, hə.
O nə qayırıb, de görüm. M.Ə.Sabir.
Bezen cümlenin axırında ve ya sözden sonra gelerek, teeccüb bildirir, yaxud danı-şılan söze diqqeti celb ederek, onun haq-qında düşündürmek üçün işlenir. Bu paltoya yüz manat vermişəm; yüz manat a!

AB : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.] klas.
Su. □ Abi-bəqa
bax abi-həyat. Abi-heyvan(i)
b a x abi-həyat. Əzib ləli qatıb abi-heyvana; Qənd ilə yoğurub dil-dodaq çəkib. Q.Zakir. Abi-həyat
heyat suyu, dirilik suyu (efsanelere göre, guya zülmetde bir çeşmenin suyu olub, onu içenler heç ölmezlermiş). Külli Qarabağın abi-həyatı; Nərmü nazik baya¬tıdır, bayatı. M.V.Vidadi. Qlümümdür mənim ol ruhi-rəvansız bu gecə; Gər içəm badeyi-gülgün yerinə abi-həyat. S.Ə.Şirvani. Abi-həyatın bir belə zahid ki, vəsf edər; Ləli-ləbin yanında bir əfsanədir mənə. Ə.Vahid. Abi-kövsər
1) dini efsanelere göre, guya cennetde olan Kövser çayının dadlı suyu. Dürlü bulaq abi-kövsər suyudur; Içəndə dad verir dəhanə, dağlar! Aşıq Xeyyam. Pəs onlar [mollalar] nə vaxtadək cənnət, abi-kövsər vədəsi ilə bədbəxt islam camaatının qanını soracaqlar? C.Memmedquluzade; 2) danışıqda ve edebiyyatda çox vaxt şerab hemin suya benzedilir. [Süleyman bey:] Bəh-bəh, nə gözəl sudur! Xalis abi-kövsərdir! Ə.Haqverdiyev. [Mirze Turab:] Sağ ol, Səfər ağa! Bu lap abi-kövsərdi. B.Talıblı. Abi-leysan
b a x abi-niysan. Abi-niysan
bahar yağışı, çox güclü yağış. Əmr olundu, abi-niysan; Cansızlara bəxş edə can; Yenə tazələndi dövran; Nə gözəl ruzigar oldu. Q.Zakir. Abi-niysan kimi məc.
niysan yağışı kimi, sel kimi, çox güclü. Biçarə çiyninə qoyub başını; Abi-niysan kimi tökür yaşını. Q.Zakir. Hacının qədim nökəri Kərbəlayı Qulaməli iranlı qapının ağzında ayaq üstündə gözlərinin yaşını abi-niysan kimi ağ saqqalından axıdırdı. Ə.Haqverdiyev. Abi-zəmzəm (Zemzem
Mekkede olan ve suyu müselmanlar tere-finden müqeddes sayılan quyunun adıdır)
klassik poeziyada şerab menasında işlen-mişdir. Abi-zindəgani
bax abi-həyat.
məc. Göz yaşı. Bu səmavi gözü yağdır-mada ab. M.Hadi.

ABA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] köhn. Müselman ruhani-lerinin ve mömin adamların üstden gey-dikleri qolsuz ve ya gödekqollu, yaxası açıq uzun kişi paltarı (eslinde ereb milli palta-rıdır). Kişi çıxardı ki, ağaya yüzlüklər bəxş edərdi; atlar, inəklər vəd edərdilər; ipək abalar, xəz cübbələr verilərdi. çemenze-minli. çox vədə olurdu ki, həftənin iki ötər, üçüncü günü Molla Rəcəbi küçə ilə qayət qəmgin və ayaqları abasının ətəyinə dolaşa-dolaşa gedən görərsən... B.Talıblı. Molla nazik, ağ abasını çiyinlərində oyna-daraq:
Buna heç şəkk-şübhə ola bilməz,
dedi. S.Rehimov.

ABA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. məh.
Ata.
Böyük bacı (hörmet üçün böyük qadına da deyilir).

ÄBA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər. "eb" söz. cemi] Atalar, ata-baba. □ Abavü əcdad
ata-babalar, ecdad, nesil, babalar. Mərhum Mirzə Cəmal öz tari-xində Pənah Əli xanın abavü əcdadı şənində belə yazır.. F.Köçerli.

ABAD : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [fars.]
Müntezem ve çoxlu tikintisi, yaşayış üçün her cür şeraiti olan; şen. Abad şəhər. Abad kənd.
Söylədiyimiz dövrdə Içərişəhər abad deyildi. H.Sarabski. Abad, gözəl şəhərimiz sülhün böyük dasta-nıdır. N.Refibeyli. // ümumiyyetle, yaxşı, müntezem, seliqeli, medeni, yaxud yaxşı techiz ve temin olunmuş, yaxşı veziyyetde olan. □ Abad edilmək
b a x abadlaşdı-rılmaq. Abad etmək (eləmək)
b a x abadlaşdırmaq. Zəhmət qoymaq, kəndləri-mizi abad etmək, yaşayışımızı yaxşılaşdır-maq öz əlimizdədir. T.Ş.Simurq. [Şair:] Biz bu dünyaya xarabalıqları abad etməyə gəlmişik. Ə.Memmedxanlı. Abad olmaq
bax abadlaşmaq. Bunlar hərə öz məhəllə-sinin abad olmağına cidd-cəhd etmişlər. N.Nerimanov. Tənimdə qalmayıb bir xali yer qəmzən xədəngindən; Olur abad hər mülkün ki, adil olsa sultanı. Q.Zakir. Abad olsun! Evin abad olsun!
teşekkür, razı-lıq, memnuniyyet, teqdir bildiren ifadedir. Etdi bir cam ilə təmir dili-viranı; Meyfüruşun görəyim xanəsi abad olsun! S.Ə.Şirvani. [Qoca:] çörək verdin, yedim, evin abad olsun! Ə.Haqverdiyev.
məc. klas. Şen, şad. Dağıldı qüssədən abad gördüyün könlüm. Heyran xanım.
...abad [fars.] Xüsusi isimlere qoşularaq şeher, kend, yer adları düzeldilir; mes.: Celilabad, Sabirabad ve s.

ABADAN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax abad. Abadan kənd tüstü-sündən bəlli olur. (Ata. sözü). □ Evin aba-dan
bax ev.

ABADANLANMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax abadanlaşmaq.

ABADANLAŞDIRILMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Abadanlaşdırıl-maq"dan f.is.

ABADANLAŞDIRILMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax abadlaş-dırılmaq.

ABADANLAŞDIRMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Abadanlaşdır-maq"dan f.is.

ABADANLAŞDIRMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax abadlaşdır-maq.

ABADANLAŞMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Abadanlaşmaq"dan f.is.

ABADANLAŞMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax abadlaşmaq.

ABADANLIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
B a x abadlıq. Hərə bir əl qoysa abadanlığa; Kəndimiz böyüyüb bir şəhər olar. S.Vurğun. [Kendliler] bir yerdə işləsinlər;
. hökumət bu işə kömək də edir, pul da buraxır, maşın da verir, abadanlıq üçün lazımi şeylər də buraxır. T.Ş.Simurq.
Kend, şeher, yaşayış yeri, mesken. [Molla İbrahimxelil:] Məgər mən öz ixti-yarımla belə abadanlıqdan xaric, xəlvət guşəyə özümü çəkmişəm? M.F.Axundzade. □ Abadanlıq salmaq
mesken salmaq, yurd salmaq. Bakının Məhəmmədli kən-dindən köçərilər gəlib, bu məhəllənin cənub tərəfində abadanlıq salmışlar. H.Sarabski.
Bax avadanlıq
ci menada. [Gül-cahan:] Plov nədi, zad nədi?.. Sən də, qar-daşım, abadanlıqdan danışırsan. N.Vezirov. Ancaq mənə verilən üç otağın nə bir stol-kürsüsü vardı ki, üstündə oturub yazı yazasan, nə də bir qeyri abadanlıq vardı. C.Memmedquluzade.

ABADLAŞDIRILMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Abadlaşdırılmaq"-dan f.is.

ABADLAŞDIRILMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

məch. Abad edil-
mek, yaşayış üçün lazım olan her cür şe-raitle temin edilmek, yaxşı ve medeni hala salınmaq. Dehlinin ətrafında çoxlu yeni evlər tikilmiş, şəhər xeyli abadlaşdırılmış-dır. M.İbrahimov.

ABADLAŞDIRMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Abadlaşdırmaq"dan f.is.

ABADLAŞDIRMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Abadlaşmaq"dan icb.

ABADLAŞMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Abadlaşmaq"dan f.is.

ABADLAŞMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Abad olmaq, yaxşılaş-maq, yaşayış üçün lazım olan her cür şeraitle temin olunmaq. Kəndlərimiz abadlaşır.

ABADLIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Her hansı bir yerde eha-linin yaşayışına lazım olan şerait ve vesait. Şəhərin abadlığına çox diqqət yetirilir.
Bakıda gedən quruculuq və abadlıq işlə-rinin sürət və vüsətini rayon mərkəzlərinə köçürməliyik. Ə.Veliyev.
Abad yer, yaşayış yeri, yaşayış üçün yararlı yer; şenlik. Qlkəmizin hər yeri abad-lıqdır.
Insan abadlıq, bayquş xarabalıq sevər. (Ata. sözü). [Bedel:] Az keçər, qar-daşlar, Pərviz xan xaraba qoyduğu yerlərdə abadlıq görərsiniz. Ə.Haqverdiyev.
məc. klas. Ruh rahatlığı, derdsizlik, qayğısızlıq menasında. Hiç rəng ilə mənə abadlıq mümkün deyil. Füzuli.

ABAJÜR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fr.] Gözü işıqdan qorumaq üçün lampaya keçirilen örtük, qalpaq. Ipək abajur. Şüşə abajur. Süd rəngli abajur.

ABAJURLU : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Abajuru olan, üstü aba-jurla örtülü. Abajurlu lampa.
[Qadın] sonra qolumdan tutub çəhrayı abajurlu elektrik çırağının altında durmuş ağ örtüklü stola tərəf çəkdi. İ.Əfendiyev.