Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

BƏLLƏTMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Bildirmek, açmaq, üze çıxarmaq. [Neriman] təkrar güllə atıb, ye-rini bəllətməkdən qorxdu. Yerə sıxılıb diq-qət elədi. Mir Celal.

BƏLLI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Aydın, aşkar, melum, meydan-da olan. Bəlli məsələ. // Xeber şekilçisi ile: bəllidir
aydındır, melumdur, aşkardır, görü-nür. Dudkeş kimi birpapaq başında; Ağ tük-ləri bəllidir qaşında. M.Ə.Sabir. Əzəldən bö-yükdür gözəl vətənin; Dünyaya bəllidir şöh-rətin sənin. S.Vurğun. Mötəbər mənbələrin verdiyi məlumatdan bəllidir ki,
ci ildə bugünkü Balaxanıda neft verən 52 quyu var-mış... M.Hüseyn. □ Bəlli edilmək
aydın-laşdırılmaq, aşkara çıxarılmaq. Bəlli etmək
aydın etmek, aşkar etmek, aydmlaşdırmaq, zahire çıxarmaq, üze çıxarmaq, meydana çıxarmaq. Bəlli olmaq
aydın olmaq, aşkar olmaq, zahire çıxmaq, zahir olmaq, bilinmek, müeyyenleşmek, müeyyen olmaq. Şəhərdən gətirdiyim toyuğumun balaları böyümüş, tük-lənmiş, xoruzu, fərəsi bəlli olmuşdu. A.Şaiq. [Mirze Semed:] Mənəm ana, qapını aç,
dedikdə qapını açmaq üçün anasının gəldiyi bəlli oldu. M.S.Ordubadi. // Tanış, tanış olan. Bu halda evin qapısı açıldı və pristavın bəlli səsi onun [Meherremin] beynində müdhiş bir zərbə ilə çınladı. H.Nezerli.

BƏLSƏM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər. esli yun.] İsti ölkelerde biten ve yarpaqlarından efir ve qatran alınan qara ağac. // Bu ağacdan hasil edilen yağ, şire (bax balzam).

BƏM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. mus. Musiqide yoğun (aşağı) ses (zil müqabili). Azərbaycan musiqisində böyük tersiya temperasiya tersiyasına nisbətən qısa (bəm), kiçik tersiya isə temperasiya tersiya-sına nisbətən geniş (zil)dir. U.Hacıbeyov. Melodiya, bir-biri ilə qarşılıqlı münasibətdə olan ayrı-ayrı səslərdən düzəlir. Bu səslər bir-birinə nisbətən zil (yüksək) və bəm (aşağı) olur. Ə.Bedelbeyli. [S.Şuşinski] həm bəm səsdə (pəsdən), həm orta səsdə (miya-nəxan) və həm də zildə (zilxan) məharətlə oxuyur. A.Geray.

BƏMBƏCƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. dan. Pence. Zor ilə şikarı əlimdən aldı; Ozümə də bir bol bəmbəcə çaldı. Q.Zakir.

BƏMBƏCƏLƏMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. dan. Qamarlamaq, qamarlayıb almaq, pencesine keçirmek.

BƏMBƏYAZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Ağappaq. Qarlı, qartallı bir yığın dağlar; Ta uzaqlardan bəmbəyaz parlar. H.Cavid. Bəmbəyaz qar kimidir, bəlkə də qardan ağdır. S.Rüstem.

BƏMLƏŞDIRMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

mus. &#
Bemleşdirmek"-den f.is.

BƏMLƏŞDIRMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. mus. Alçaq sesle (bemle) çalmaq, sesini alçaltmaq. BƏN bax mən.

BƏND : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.]
anat. Skelet sümük-lerinin oynaq yerleri; buğum, mefsel. Bar-maqların bəndləri. Bəndləri ağrımaq. Bənd-ləri qırılmaq.
[Qazan xan] başında, bədə-ninin bəndlərində bir ağırlıq və sızıltı duydu. M.Rzaquluzade.
Müxtelif hisselerden ibaret olan şeyin hisselerini bir-birine rebt eden, bağlayan, berkiden bağ ve s. Qamışın bəndləri. Boru-nun bəndləri aralandı. // Sınmış, aralanmış, qopmuş bir şeyi berkitmek üçün ona keçi-rilen halqa, sarğı ve s.
Umumiyyetle, bağ, ip, düyün. Ol türfə qəzalın açdı bəndin; Şad eylədi cani-dərdməndin. Füzuli. Aç kiseyi-səxavətüvün bəndin, ey qəni. M.Möcüz.
.Sona hərdən onun [Ceyranın] bəndini açıb həyətə bura-xırdı. Mir Celal. // Mec. menada. Dami-zülfün bəndinə mürği-giriftarəm hənuz. Xetayi. □ Bənd edilmək
bağlanmaq, rebt edilmek, birleşdirilmek, keçirilmek, ilişdi-rilmek. Bənd etmək
bağlamaq, rebt et-mek, ilişdirmek. Milis nəfəri öz atını ağaca bənd etdi və asanlıqla üzüaşağı sallandı. S.Rehimov.
Ayrı-ayrı hisselerden ibaret olan bir şerin bir parçası. Şerin birinci bəndi.
Kup-letlər bir-birindən nəqarət vasitəsilə ayrılır, hər bənddən sonra təkrar edilən nəqarətin musiqisi və bəzən sözləri də dəyişdirilmədən olduğu kimi saxlanır. Ə.Bedelbeyli.
Qanun mecellesinin, yaxud her hansı bir metnin, senedin ve s.-nin reqem ve ya herfle ayrılan kiçik hissesi, maddesi. Qanu-nun
cü fəslinin "D" bəndi. Müqavilə üç bənddən ibarətdir. Qərarın üçüncü bəndində belə yazılmışdır.
Müştərilərə üzümüzü tu-tub, onlara etdiyimiz nəsihətlərin birinci bəndi budur. C.Memmedquluzade.
Bir yeri selden, daşqından qorumaq, yaxud suyun (arxın, kanalın) kenara axma-sının qabağını almaq üçün çekilen sedd. Bənd çəkmək.
Axırda o bənd ki, suyun qabağını kəsmişdi və suyu axmağa qoymurdu, rəxnə tapar və su mürur ilə bəndi uçurub aparar. H.Zerdabi. [Xanmurad:] Sementlədiyimiz bəndi su yuyub aparıb. İ.Əfendiyev. Hər tə-rəfdə yeni dünya qurulur; Sərt sulara dəmir bəndlər vurulur. Z.Xelil.
0 Bənd almaq
gedib, ya qaçıb bir yerde dayanmaq, durmaq, qerar tapmaq. Nə olardı Ağa Məhəmməd xan bu cəlalı görəydi. Yəqin qorxudan qaçaraq Tehranda bənd alardı. Ə.Haqverdiyev. Kişi mayallaq vurub, fırlana-fırlana balkonun ayağında bənd aldı. S.Rehi-mov. Bənd etmək (eləmək)
meftun etmek, celb etmek, aşiq etmek. Sərxoş oturanda əlində sazı; Bənd edir quşları göydə avazı. M.P.Vaqif. Bənd olma(yın)!
fikir ver-me(yin), ehemiyyet verme(yin), işin(iz) ol-masın, mane olma(yın). Nina bacı, mən ölüm mənə bənd olma, belə başına dönərəm. M.S.Ordubadi. Xəlil dayı:
Sən Allah, bənd olma,
dedi,
yaxşısı budur Firidundan danış. M.Hüseyn. Bənd olmaq
1) bir işden yapışmaq, bir işle meşğul olmaq, bir işle başı qarışmaq. [Meşedi Cefer:] Məndən sonra bir bölük yetim-yesir qalacaq, onların əlləri gərək bir şeyə bənd olsun, ya yox? Ə.Haqver-diyev; 2) ilişmek, yapışmaq, bağlanmaq. çox keçmədi, onu gördüm ki, bir əl mənim ya-xama bənd oldu. Mir Celal; 3) ilişib qalmaq, dayanmaq, durmaq, qerar tutmaq. Əvvəl mən, sonra qonaqlar məclisin şirin yerində bənd olduq. C.Memmedquluzade; 4) bağlanmaq, rebt olunmaq, merbut olmaq. Məmləkətdə qoyulmuş qanunların hamısı zəncirin halqası kimi bir-birinə bənd olubdur. M.S.Ordubadi. Bəndə çəkmək
el-qolunu bağlamaq, he-reket etmesine mane olmaq. Sevastopol, düşmənin böyük bir qüvvəsini burada bəndə çəkibdir Ə.Əbülhesen. Bəndə düşmək
yubanmaq, gecikmek, texire düşmek, len-gimek, ilişib qalmaq. çox yağılar bəndə düşdü, qayıtmadı bir də geri. R.Rza. Bəndə salmaq
1) gire keçirmek, ele keçirmek; 2) dustaq etmek, hebse salmaq. Bəndə sal-dın mənim kimi dustağı; çox məni qoyubsan darda, gül Pəri. Aşıq Abbas. Bəndə vurmaq
1) dustaq etmek, hebse salmaq; qaçmasın deye ellerini, ayaqlarını bağlamaq; 2) meettel etmek.
Axı, Nəbi kişi, binanı tikən sizsiniz, camaatı niyə bəndə vurursunuz? S.Rehimov. Bəndinə çəkmək
eline keçirmek, cengine keçirmek (salmaq). [Xırdaxanım:] Yoxsa o qızları oxutmuş ləçərlər, əgər bilsələr, oğ-lanı çəkəcəklər bəndlərinə. N.Vezirov.
bənd-bənd zərf 1) buğum-buğum, tike-tike. Nalədəndir ney kimi avazeyi-eşqim bülənd; Nalə tərkin qılmazam, ney tək kə-silsəm bənd-bənd. Füzuli. Oldürər bu dərd məni; Doğrayar bənd-bənd məni. (Bayatı); 2) maddeler üzre, maddebemadde. Nizam-naməni bənd-bənd oxumaq; 3) bendler üzre. Bənd-bənd oxumaq.
Bütün gözlər şairin
. əsəbi tərpənən dodaqlarında, həqiqət deyən ağzında idi. O, bənd-bənd deyirdi. Mir Celal.

BƏND : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[fars] Vurğun, vurulmuş, aşiq. Oğlan qıza bənddir. □ Bənd olmaq
aşiq olmaq, vurulmaq, berk sevmek, meftun ol-maq. Düşübdür xəyalım yarın ruyinə; Can quşu bənd olub zülfü muyinə. M.V.Vidadi. Bənd olmuşam şirin-şirin sözünə; Şəkər do-dağında balı sevmişəm. M.P.Vaqif. Kimin zülfünə bənd oldunsa, Seyyid, bivəfa çıxdı. S.Ə.Şirvani. Aşığı bənd eylər zülfünün tağı; Ahu gözlüm, nə gəzirsən məzarı. Aşıq Kerem.

BƏND-BƏRƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Keçid, keçilecek yer, keçile bilecek yegane yer. Hər tərəfdən düş-mənin bənd-bərəsini bağladılar.
.Qoşun atlandı, yolları, bənd-bərəni kəsdi. "Koroğlu".
Kəsib bəndi-bərəni; Düşmən qoşunlarını amansız zərbələrlə; Can evində haqlayır.
R.Rza.
Serhed, hüdud. [Merdan:] İlbəil mənim ürəyimə yazılıb, kin kitabı bağlanmasa idi, inan ki, mən bənd-bərəni belə aşmazdım.
Mir Celal.

BƏNDƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.] köhn.
Qul, köle. Ha-lım deyib muradıma yetsən əcəb dəgil; Bir bəndəyəm ki, dərgəhi-sultanə yetmişəm. Füzuli. [Sekine xanım:] Xeyr, Ağa Həsən, sən mənim nə bəndəmsən, nə qulumsan. M.F.Axundzade. Səadətin bulağı insan ürə-yindədir; Bunu anlamayanlar bir kölə, bir bəndədir. R.Rza.
Keçmişde danışan şexs hörmet ve te-vazö üçün özüne işare olaraq, "men" eve-zinde bele deyerdi.
.Naxçıvanda teatr hə-vəskarları, bəndə də onların içində, teatr oynayırdıq. C.Memmedquluzade. [Derviş:] Xanım, bəndəyə görə nə fərmayişiniz var? N.Vezirov. [Mirze:] Amma ağadan təvəq-qem budur: əgər iltifatınız olsa, bəndəyə bir yabı əta eyləyəsiniz. Ə.Haqverdiyev.
Adam, insan, mexluq menasında. Oxu-cularım bağışlasınlar ki, bir neçə sətir zehni qaşıyan sözlər ilə mömin bəndələrin ovqa-tını xarab etdim. C.Memmedquluzade. Bizimtək günahkar bəndələrə nə qulan-quşqun! Ə.Haqverdiyev. [İsmayıl:] Molla olsa da, çox nadürüst bəndədir. P.Makulu. □ Allah bəndəsi
fağır adam, heç kese zerer vermeyen, dinc, sakit adam, mömin adam. [Molla Ferzeli:]
.Xüsusən mənim kimi bir Allah bəndəsi ki, ömrümdə xah qür-bətdə, xah öz vilayətimizdə əhli-xanəmdən bir dəfə də olsun kənar düşməmişəm. C.Memmedquluzade. [Xelife:] Bu məktubu alan kimi Allah bəndələrinin mallarını özlərinə qaytarmalısınız. M.S.Ordubadi.

BƏNDƏÇİLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax bəndəlik. [Hacı Kerim:] Vallahı razı olmaram, gərək şeyx cənablarının bəndəçiliyini özüm qəbul edəm. C.Memmedquluzade.

BƏNDƏLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. köhn.
Kölelik, qulluq.
Qulluqçuluq, nökerlik, xidmetçilik.
Buyur, ta bəndəlik edim baş ilən; Hər nə qulluğundur cana, xoş gəldin! M.P.Vaqif. [Ağa Hesen:] Xanım, niyə məni bəndəliyə qəbul etmirsən, məndən nə xəta baş veribdir? M.F.Axundzade. Hökmdar bu gözəlliyə qarşı bəndəlik etməyə hazırdır. M.S.Ordubadi.

BƏNDƏM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Meyve saplağı.
Derz bağlamaq üçün otdan, küleşden eşilen bağ. Bu dərzin bəndəmini aç, xırmana tök.
Ona görə onların taxılı yolpa olmuş, dərzləri bəndəmin arasına güc ilə yığılırdı. S.Rehimov. [Arvadlar] bəndəmi açıb dağı-dırdılar. Ə.Əbülhesen. // Bir şeyin beline bağlanan bağ, şerid.
BƏNDƏMLƏMƏ"Bendemlemek"denf.is.

BƏNDƏMLƏMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Bendemle bağlamaq.

BƏNDƏMLƏNMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Bendemlenmek"den f.is.

BƏNDƏMLƏNMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

məch. Bendemle
bağlanmaq.

BƏNDƏMLİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Bendemi olan, bendeme bağlanmış.

BƏNDƏMLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Bendeme yarar.

BƏNDƏR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.]
Keçid, yol. Qara Məlik hər tərəfdən məhəlləyə girən bəndər-ləri kəsdirdi. M.S.Ordubadi.
Ticaret limanı.

BƏNDƏRGAH : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.]
Düşmenin, ya-xud ovlanan heyvanın keçe bileceyi yegane yer, yol, keçid ve s. Tutulub bəndərgah, kə-silib bərə; Tapmırıq çıxmağa yol, aman, aman! "Koroğlu". Oz ehtiyatını görüb bən-dərgahlarda əsgər qoyan komandir xəritəni çəmənin üstünə sərib, karandaşla cızıq çəkirdi. S.Rehimov.
B a x bəndər.

BƏNDƏZADƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.] köhn. Keçmişde bir şexs müsahibine hörmet üçün, oğluna işare olaraq "menim oğlum" evezinde bele deyerdi. [Xudaverdi:] Bu gün səhərdən bi-zim evin qabağından keçəndə bəndəzadə-nizə özünüz buyurmayıbsınız ki, atana de, bu gün bir cümə surəsi mənim atama oxu-sun?.. M.F.Axundzade.

BƏNDFƏRMAN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[fars.] köhn. Əmre, bu-yuruğa, fermana hazır olan. Əsəd der: hök-mündə bəndfərmanəm; Sənsən mənə sultan, Pəri, can Pəri! Aşıq Əsed.