Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

TARIX : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
Bir hadisenin baş ver-diyi, cereyan etdiyi vaxt; keçmiş heyata aid olub adamların hafizesinde qalmış fakt ve hadiselerin mecmusu. Tarixin təcrübəsi gös-tərirki... Məsələnin tarixi.
[Nüşabe:] Şanlı tariximiz görməmiş ləkə; Zəfərlər qazanmış bu şanlı ölkə! A.Şaiq.
İnkişaf prosesindeki gerçeklik. Tarixin qanunları. Tarixin dialektikası. Tarixin gedişi. insan cemiyyetinin inkişafi haqqında elm. Azərbaycan tarixi. Orta əsrlər tarixi.
Ta-rix insan cəmiyyətinin həyatı haqqında elm-dir. "Qedim dünya tarixi". // Hemin fenne aid kitab, derslik, ders. Tarixdən "5" almaq. Tarix kitabı.
Bir şexs ve ya şeyle bağlı olan fakt ve hadiselerin tarixce mecmusu. Sumqayıt şə-hərinin tarixi. Onun başına gələn hadisələrin tarixini heç kəs bilmir.
[Qaraş:] Yaxşı, Qız-yetərin tarixini danışma, sözünü de. M.ibra-himov.
Bir hadisenin, şeyin inkişafının gedişi, ardıcıl inkişafı. Yer qabığının təşəkkül tarixi. Hadisələrin inkişaf tarixi.
Tebietin, medeniyyetin, elmin her hansı bir sahesinin ardıcıl inkişaf ve deyişmesini öyrenen elm. Musiqi tarixi. Ədəbiyyat tarixi.
- Cəlil Məmmədquluzadə (Molla Nəsrəddin) Azərbaycan mədəniyyəti və maarifi tarixin-də tamamilə yeni və parlaq bir dövr açdı. M.İbrahimov.
Əhvalat, hekaye, revayet. Tarix uzun-dur... Tarixi gözdən keçirmək.
Keçmiş. [Xristofor:] Bu şux zahirin də faciəli bir tarixi var. çemenzeminli.
Bir hadisenin deqiq teqvim vaxtı. Doğum tarixi. // Senedde, mektubda ve s.-de onun yazılması vaxtı haqqında qeyd (il, ay, gün). Teleqramın tarixi. Əmrin tarixi. Təliqəyə tarix qoymaq.
0 Tarix boyu
bütün tarix erzinde, bütün dövrlerde, lap evvelden bu güne kimi. Bu qurultay tarix boyu görünməmiş nəhəng bir sıçrayış dövrünün başlandığını xəbər verəcək. M.Hüseyn. Tarixdə görünməmiş
heç vaxt olmamış, bu vaxta qeder misli görünmemiş hadise haqqında. Tarixdən əvvəl (qabaq)
- miladi tarixinden evvel (qabaq). Rüstəm kişi Mayanın sözünü kəsdi:
Tarixdən üç yüz il əvvəl deyirsən, onda neçə il elər? M.İbrahi-mov. Tarixdən əvvəlki (qabaqkı)
1) mi-ladi tarixinden evvelki (qabaqkı); 2) qedim dövrlere aid olan, yazılı sened olmayan. Tarixdən əvvəlki dövrlər. Tarixə (tarixdə) yazılmaq
heç vaxt unudulmamaq, hemişe yadda qalmaq. [Koroğlu:] Mən gərək o Rum paşasına bir divan tutam ki, tarixlərdə yazıla. "Koroğlu". Tarixin təkərini geri döndər¬məyə çalışmaq
tarixin qanunauyğun inki-şafının qarşısını almağa, geri qayıtmağa çalış-maq. Canlı tarix
bax canlı. Xəstəlik ta-rixi
bax xəstəlik.

TARIXÇƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax tarix
cü menada. Tey-murun İsmayılzadələrlə dostluğunun tarixçə-sini yaxşı bilən İmanov zarafat tərzində Qüd-rətə dedi.. M.Hüseyn. Kənddə olmuş hər bir hadisənin, salınan hər bağın, əkilən hər ağa-cın, tikilən hər evin tarixçəsini [Xoşqedem neneden] soruşardılar. S.Qedirzade.

TARIXÇI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Tarix mütexessisi; tarix elmi ile meşğul olan alim; tarixşünas.

TARIXƏN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif [ər.] Tarixe göre, tarix eti-barile, tarix baxımından. Tarixən düzgün qiy-mətləndirmək. Tarixən doğru deyil.

TARIXI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif [ər.]
Heqiqeten olmuş, he-qiqete uyğun olan, uydurma olmayan. Tarixi fakt. Tarixi şəxsiyyət. Tarixi şərait.
Tarix üçün ehemiyyeti olan, tarixe daxil olmuş; ehemiyyetli, elametdar. Tarixi qurul-tay.
Bakı ən mühüm, ən tarixi günlər keçi-rirdi. M.S.Ordubadi.
Tarixde olmuş hadiseye esaslanan, tarix esasında qurulmuş, tarixden götürülmüş. Ta-rixi roman. Tarixi dram.
Hadiselere, onların töreme ve inkişafı baxımından yanaşan, baxan, tedqiq eden. Mü-asir dil faktlarının tarixi izahı. Hadisələrə tarixi baxış. // Hadiseleri, ardıcıl inkişafı ba-xımından tedqiq eden, öyrenen. Tarixi coğ-rafiya. Tarixi qrammatika.
Cemiyyetin inkişafının müeyyen mer-helesi ile bağlı olan; daimi olmayan, keçici. Tarixi kateqoriya.
Tarixden evvelki dövrlere deyil, maddi abidelerin qaldığı dövre aid olan. Xalqın həyatının tarixi dövrü.
0 Tarixi materializm
b a x materializm.

TARIXI-HICRI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Hicri tarix (Mehemmedin Mekkeden Medineye köç-düyü vaxtdan hesablanan müselman teqvimi).

TARIXILIK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Her hansı bir şey ve ya hadisenin töremesinin ve inkişafının, onu do-ğuran konkret tarixi şeraitle bağlı olaraq öyre-nilmesi, hadiselere tarixi yanaşma prinsipi.
Tarixi faktlarla uyğunluq, tarixen deqiq ve düz olma. Tarixi romanda tarixilik prin-sipinə riayət etmək əsas şərtdir.

TARIXI-MILADI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Miladi tarix (İsanın anadan olduğu günden hesablanan teqvim).

TARIXLI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Tarixi yazılmış, yazıldığı vaxt qeyd olunmuş, gösterilmiş.
ci il 15 may tarixli məktub. 2 avqust tarixli "Molla Nəs-rəddin" jurnalı.

TARIXNƏVIS : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[ər. tarix ve fars.
..nevis] köhn. bax tarixyazan. [Şah Abbas:] Fərraş göndər, Sərdar Zaman xanı, Mirzə Yəhyanı, Möhsün xanı, tarixnəvis Iskəndər bəyi, Molla Səmədi hüzuruma çağır. M.F.Axundzade.

TARIXSIZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif Tarixi qoyulmamış, yazıldığı vaxt (il, ay, gün) gösterilmemiş. Tarixsiz mək-tub. Tarixsiz sənəd.

TARIXŞÜNAS : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[ər. tarix ve fars.
..şünas] bax tarixçi.

TARIXYAZAN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Şahidi olduğu hadise-leri qeleme alan, ümumiyyetle, hadiseleri yazan şexs; tarixçi, tarixnevis.

TARIK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] köhn. Terk eden, geden, dünyadan el üzen.

TARIK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif [ər.]
Qaranlıq.
Qara.

TAR-QAVAL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

top. Tar ve qaval (ve bezen kamançadan) ibaret çalğı. Bu zaman doğru-dan da tar-qaval səsi gəldi. M.Hüseyn.

TARLA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Taxıl, pambıq, qarğıdalı ve s. ekilmiş böyük sahe, ekin (yeri); zemi. Bu qız üç gün əvvəl atası ilə çəltik tarlasında çalışırdı. Mir Celal. □ Tarla düşərgəsi
tarlada işleyenlerin istiraheti, yeyib-içmesi ve s. meqsedler üçün onun yanında düzel-dilen tikili (talvar ve s.). Sədrlə katib başqa manqaların sahəsinə gedəndə qızlar tarla düşərgəsinə gəlib səhər yeməyi yeyirdilər. Ə.Veliyev.