Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

BƏRƏLTMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Bereltmek"den f.is.

BƏRƏLTMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

gözlərini (gözünü) bə-rəltmək
1) qorxudan, acıqdan, şiddetden, teeccübden, heyretden, çaşqınlıqdan gözle-rini geniş açmaq, ağartmaq. Bənə hər qə-zetçi bərəldir gözün; Yazır hey qəzetlərdə məktəb sözün. M.Ə.Sabir. Mustafa çığırır, həkim istəyir uşağa yavuqlaşa, uşaq göz-lərini bərəldir və mıqqıldayıb istəyir qaça. C.Memmedquluzade.
.Nağıyev su qırağın-dakı otların arasına girən qurbağa kimi kiçik gözlərini həddindən artıq bərəldərək baxırdı. M.S.Ordubadi. Məryəm heyrətdən gözünü bərəldib, cavab üçün söz axtarırdı ki, Nadir ikinci bir sual verdi.. B.Talıblı; 2) məc. qor-xutmaq, hedelemek; hiddetlenmek. Niyə bəs böylə bərəldirsən, o qare gözünü?! Yoxsa bu ayinədə əyri görürsən özünü? M.Ə.Sabir.

BƏRƏYƏÇI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. məh. Silahı hazır veziy-yetde tutaraq, berede durub ovu gözleyen ovçu. Umdə girəvələrdə və keçilməz bəndər-gahlarda dayanmış bərəyəçilər öz nəfəslərini udmağa çalışır, az qala söykəndikləri göv-dəlipalıd ağaclarına bitişirdilər. S.Rehimov.

BƏRFƏRZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ara s. [fars. ber ve ər. ferz] köhn. Tutaq ki, ehtimala göre, ferz edek ki. [Hacı Kerim Zerger:] Cənab şair, bərfərz ki, bizim hər birimizdə bir təqsir var ki, sə-nətindən bəhrəyab olmur. M.F.Axundzade. Dedi: "Bərfərz, olsa hər yerdə; Toxuyursan böyük, kiçikpərdə". M.Ə.Sabir.
BƏRGis. [fars.] klas. Yarpaq. Gül bərginə bənzər sərasər bədən. M.P.Vaqif. Saçın tu-tanda üzarın belə xəyal edirəm; çəməndə bərgi-gül üstə qara duman yeri var. Ə.Vahid.

BƏRGƏŞT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.[fars.] klas. Qayıtma, dönme. □ Bərgəşt etmək
qayıtmaq, dönmek. Tazədən bərgəşt edib, bir də cavan olsay-dım, ah! M.Ə.Sabir.

BƏRHƏM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[fars.]: bərhəm etmək köhn.
pozmaq, dağıtmaq, berbad etmek. Visali-yardan etdin büsatım bərhəm, ey gərdun! S.Ə.Şirvani; bərhəm olmaq köhn.
pozul-
maq, dağılmaq, qarışmaq, berbad olmaq. Bər-həm olur dərdlər, qəmlər, həmdəmlər; Bir-birinə gündə dəyər, ağlaram. M.V.Vidadi. Bitmiş ramazan, bərhəm olur məclisi-ehsan; Nəqdin verərək, nisyə behişt aldı müsəlman.
M.S.Ordubadi.

BƏRHƏVA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[fars. ber ve ər. heva]: bər-həva etmək köhn.
puç etmek, telef etmek, mehv etmek, havaya sovurmaq. Kiçiyinə dedim:
A tərlan bala; Düşmən sürüsünü eylə bərhəva. R.Rza.

BƏRHƏYAT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [fars. ber ve ər. heyat] Diri, yaşayan. □ Bərhəyat olmaq
sağ
olmaq, yaşamaq. Cahanda bərhəyat olduqca bitməz təbi-fəyyazım. M.Hadi.

BƏRI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərfBu terefe, buraya, bu yana, yaxına. Bəri gəl. Bəri dur.
Dolanım başına, ey nazlı yarım, bəri bax! S.Ə.Şirvani. [Imam-qulu] bir də süzüb, bəri gəldi. çemenzeminli.
.Komendant əli ilə cib dəftərçəsini göstərdi:
- Onu da bəri ver! [dedi] M.Hüseyn. // Sif. menasında. Qızıl əsgərlər körpünün bəri üzünə qaçmışdılar. Mir Celal.
qoş. Bir şeyin (hadisenin ve s.-nin) başlanma nöqtesini ve o andan başlayaraq davam etdiyini bildirir;
..etibaren. Uç gün-dən bəri. Uç ildən bəri görüşməmişik.
- Musiqişünasların dediyinə görə, xəstəlik-dən qalxandan bəri Həsən, öz sənətində irə-liləyərək, daha da böyük məharət göstər-məyə başlamışdı. B.Talıblı. Mənim də xəya-lım dağları aşır; Qəlbimi şerimə verəndən bəri. O.Sarıvelli.

BƏRK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif.
Mayelerden ve qazaoxşar cisimlerden ferqli olaraq, öz şekil ve ölçü-sünü mühafize eden. Bərk cisimlər.
Sert, qatı (yumşaq ziddi). Bərk sümük. Bərk daş. Bərk qənd. Bərk ağac. Su don-duqda maye halından bərk halına, qayna-dıqda isə buxara çevrilir. // Mec. menada. Tükəzbanın bərk üzünü görcək təvəqqe edən-lər anladılar ki, bunların yalvarmalarından bir fayda çıxmayacaq. B.Talıblı.
Bedence möhkem, sağlam, davamlı, güclü, dözümlü. Bərk orqanizm. Canı bərk adam.
[Ocaqverdi:]
.Bizim canımızbərkdir. Ə.Haqverdiyev.
Süretli, tez, iti, celd, yeyin. Maşın çox bərk gedir.
Buraya qədər iri, yeyin və bərk addımlarla yeriyərək, ətrafındakı hər şeyə etinasız olan ucaboy, zirək əsgər, atəşi azalmış maşın kimi yavaşıdı. Mir Celal.
Sebatlı, möhkem, dönmez, ciddi, daya-nıqlı, etibarlı, sarsılmaz. Sözündə bərk (z.) durmaq. O, bərk iradə sahibidir. □ Bərk durmaq
sebeb göstermek, inad göster-mek; dönmemek.
çox güclü, çox böyük, çox şiddetli. Bərk şaxta. Bərk külək. Bərk zərbə. Bərk qar yağır.
Əgər bircə dəqiqə bərk külək əssə və ya bir təsadüf dolayısı ilə ayağı sürüşsə, fəhlə dənizə düşəcəkdir. M.Hüseyn. // Zərf mənasında. çox, olduqca, hedsiz, heddinden artıq. Bərk acmışam.
[Xelilin]
. qaşları daha da bərk çatıldı. M.Hüseyn. // ümumiy-yetle, bir şeyin şiddetini, derecesini bildirir. Bərk tapşırmaq. Bərk ağlamaq. Bərk qışqır-maq. Bərk xəstələnmək. Bərk öskürmək. Bərk yaralanmaq. Bərk qanamaq. Bərk atmaq. Bərk yanmaq. Bərk danlamaq.
Amma elə bərkyuxula ki, hətta get özündən. M.Ə.Sabir. Göy tez-tez gurlayır, ildırım şığıyır, hava bərk tutulur. Ə.Haqverdiyev. [Baxış oğlu Hesenin anası]
. balabanı da mücrünün di-bində bərk gizlədib, oğlunun yerini demə-yirdi. B.Talıblı.
Tünd, qeliz. Bərk çaxır. Bərk tütün. Bərk araq.
dan. Xesis, simic. Bərk adam.
İs. mənasında. Möhkem yer, elçatmaz yer. Bax, buralarda [düşmenler] bərklərdə, girəvələrdə gizləniblər ki, qoşun gəlib oraya düşsün... S.Rehimov. Əhməd özünü isti dağın başına, bərkə verdi. Ə.Veliyev.
◊ Bərk ayağa çəkmək
bax ayaq. Bərk ayaqda
bax ayaq. Ana ürəyidir insana dayaq; Odur bərk ayaqda çatan köməyə. S.Rüstem. Qız dedi:
Bərk ayaqda mümkün olar, dayanma. M.Seyidzade. Bərkdən çıx-maq
bax bərkdən-boşdan çıxmaq ("bərk-boş"da). Bərkə çəkmək (salmaq, qoşmaq, qısnamaq)
çetin veziyyete sal-maq, israrla teleb etmek, sıxışdırmaq, imta-han etmek. [Cebi:] çox da bərkə çəkəndə deyir:
Vallah, gedib Dilbər xanıma deyə-rəm. N.Vezirov. Ustalarım ciddi işləməyini görüb, mənə məhəbbət bəslərdilər. Atamın xatirinə mənə hörmət edib məni çox bərkə salmazdılar. H.Sarabski. Reyhanın cavabı Davudu bərkə qısnamışdı. Mir Celal. Ancaq Dəmirov qocanı bərkə qoşmaq istəmirdi. S.Rehimov. Bərkə düşmək
çetin veziy-yete düşmek, darda qalmaq. Hanna avan-türanı sürətlə hiss edən, bərkə düşərsə, özünü müdafiə etməyi bacaran bir qız idi. M.S.Ordubadi. Bərkə qalsa
bax bərk ayaqda. [Ballı:] Bərkə qalsa lap rayona da gedərəm. Mir Celal.
bərk-bərk zərf bax bərk 4 ve
ci menalarda. Bərk-bərk qaçmaq. Dediyindən bərk-bərk yapışmaq.
Mən özüm də əvvəl xam düşdüm və keçən il getdim Bakıya, beş manat verdim qəbz aldım və qəbzi bərk-bərk saxladım. C.Memmedquluzade. Axşamçağı soyuqdan paltonuma bərk-bərk bürünüb, ba-zardan keçdikdə, gördüm bir dükanın qaba-ğında üç uşaq durub zarıldayır. çemenze-minli. Günəşin əlindən yapışıb bərk-bərk; Qoynuna uğurlu bir səhər gəlir. S.Rüstem.

BƏRK-BOŞ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. dan. Heyatda qarşıya çıxan çetinlikler, müşkülat, çetin veziyyet; imta-han, sınaq. [Cebiş:] Omrümdə çox-çox bərk-boş görmüşəm, ancaq hələ
. belə nəgəhan şey görməmişəm. S.Rehimov.
◊ Bərkdən-boşdan çıxmaq
tecrübeli olmaq, sınaqdan çıxmaq, imtahandan keç-mek. Bərkdən-boşdan çıxmış adam.
[Qara kişi:] Elə ki, bir az bərkdən-boşdan çıxdı,
. asan olacaq! Ə.Əbülhesen. Bərkdən-boşdan çıxarmaq
sınaqdan çıxarmaq, sınaqdan, imtahandan keçirmek, imtahan etmek. Bərkə-boşa düşmək
çetin veziy-yete düşmek. Bir var Nərimanı qucağından qırağa qoymayasan,
. bir də var bərkdən-boşdan çıxarasan. Mir Celal. Bərkə-boşa salmaq
bax bərkdən-boşdan çıxarmaq. [Zahidi] bərkə-boşa salıb, imtahandan çı-xarmaq üçün vasitə axtarıram. Mir Celal.

BƏRKDƏN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf Ucadan, sesini ucaldaraq. Bərkdən ağlamaq.
Onlar [Xınalıq camaatı] ədəbiyyatımızın yenilikləri ilə maraqlanır, sual verir, şeir dinlədikcə "yenə-yenə" deyə bərkdən qışqırırdılar. R.Rza. Birdən tələ-bələrdən Merac adlısı bərkdən qışqırdı. Ə.Veliyev.

BƏRKIDICI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif
Berkleşdirici, sağlam-laşdırıcı. Havanın bərkidici təsiri onun temperaturundan, rütubətindən, küləyin sürətindən asılı olur.
İs. mənasında, xüs. Berkleşdirici, möh-kemlendirici, yapışdırıcı madde.

BƏRKIDILMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Berkidilmek"denf.is.

BƏRKIDILMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

məch.
Berk hala geti-rilmek.
Bağlanmaq, qapadılmaq, qıfıllanmaq. Quyunun ağzı bərkidildi.

BƏRKIMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Berkimek"den f.is.

BƏRKIMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f.
Berk hala gelmek, sert-
leşmek, qatılaşmaq, möhkemleşmek. Sümü-yü bərkimək. // Qurumaq. Palçıq bərkiyibdir.
məc. Cismen ve ruhen möhkemleşmek, sağlamlaşmaq, qüvvetlenmek. Canı bərki-mək. İdman nəticəsində orqanizm bərkiyir. Mübarizədə bərkimək.
Belə qorxulu fikir-lər bir-bir Əsədin sinirlərini yerindən oyna-dıb, hələ bərkiməmiş bədənini dəhşətli bir titrəməyə salırdı. B.Talıblı. Qızlar getdikcə dəyişib qızarır, təmiz hava altında onlar boy atıb bərkiyirdilər. S.Rehimov. [Cergenin]
.əvvəl ehtiyatla atdığı addımları indi bərki-yib qətiləşirdi. Ə.Əbülhesen.
Artmaq, tezleşmek, celdleşmek, yeyin-leşmek. Avtomobilin sürəti bərkidi. Getdikcə addımlar bərkidi.
məc. Merhemetsiz olmaq, sertleşmek. Urəyi bərkimək. Xasiyyəti bərkimək
Şiddetlenmek, artmaq, güclenmek. Külək bərkidi. Yağış bərkidi. Oskürəyi daha da bərkidi.
◊ Bərkiyib durmaq
inad etmek, qeti durmaq, dediyinden, telebinden el çekme-mek.

BƏRKINMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Berkinmek"den f.is.

BƏRKINMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f.
Bağlanmaq, örtünmek, qapanmaq, perçinmek, kiplenmek. Qapı-baca bərkindi. Maşının hissələri yerbəyer bərkindi.
öz üstünü, yaxud üzünü bir şeyle ört-mek, qapamaq, berkitmek.

BƏRKIŞDIRMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Berkişdirmek"den f.is.

BƏRKIŞDIRMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax bərkitmək
ci
menada. Soyuq su ilə yuyunmaqla bədənini bərkişdirən adamlar bir sıra soyuqdəymə xəstəliklərinə çox az tutulur, daha davamlı və möhkəm olurlar. Zergerli.

BƏRKIŞMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Berkişmek"den f.is.

BƏRKIŞMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

BƏRKIŞMƏK f.
Berk hala gelmek, qe-
lizleşmek, kesifleşmek, qatılaşmaq.
B a x bərkimək 1, 2 ve
ci mena-larda. Mübarizədə bərkişmək.
çəkişməyən bərkişməz. (Mesel).

BƏRKIŞMIŞ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Berkişmek"den f.sif. İşdə, mübarizədə bərkişmiş adam.

BƏRKITDIRMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Berkitdirmek"den f.is.