Multilingual Turkish Dictionary

Azerbaijani Explanatory Dictionary

Azerbaijani Explanatory Dictionary
TƏBƏQƏLƏŞMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Tebeqeleşmek"den f.is. Tez-tez bir dəstə feodal təbəqəsinin haki-miyyəti digər dəstənin hakimiyyətilə dəyişi-lirdi, ictimai-siyasi təbəqələşmə güclənirdi. M.İbrahimov.

TƏBƏQƏLƏŞMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

TƏBƏQƏLƏŞMƏK f. İctimai, medeni ve s.
cehetden yekcinsliyini itirerek tebeqelere bölünmek (adamlar, cemiyyet ve s. haqqında).

TƏBƏRRÜK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
Dindarlara göre, xoşbextlik, uğur getiren, xesteleri sağaldan müqeddes torpaq, su, müqeddes adamın geyiminin kiçik parçası ve s. Novruz bayra-mında təhvil saxlayıb, təhvil suyunun üstündə dava-mərəkə salardılar və ağsaqqal, qara-saqqal o təbərrük suyu qapış-qapış edərdilər. Ə.Qemküsar.
məc. Az tapılan, az ele düşen her bir şey. Əlikram gətirdiyi iki dənə ortabab Quba al-masını qəzetdən açıb təbərrük kimi çıxartdı. B.Bayramov.

TƏBƏRZIN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
Baltaya benzeyen qedim silah. Orta Asiyanın qədim tayfaları-nın silahları ox, nizə, qılınc və təbərzindən ibarət imiş.
Keçmişde: dervişlerin gezdirdikleri ay-para şeklinde baltacıq. Boynundan bir çox kiçik və iri muncuqlar asmış bir dərviş əlin-də kəşkül və təbərzin oxuya-oxuya gedir. A.Şaiq.

TƏBƏSSÜM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[ər.]
is. Gülümseme. [Qo-canın] sallaq iri dodaqlarında, yanları cizgi-lərlə bürüşmüş kiçik gözlərində, sümükləri qalxaq, ətli, qırmızı üzündə bir təbəssüm var-dı. A.Şaiq. Xanların istehzalı təbəssümü bir-dən yoxa çəkildi. M.Hüseyn. □ Təbəssüm etmək (eyləmək)
gülümsemek. Könlün xoş isə təbəssüm eylə! Mehrin var isə tərəhhüm eylə! Füzuli. çün baxıb əhvalıma, etdi təbəs-süm nazilən; Qönçeyi-baği-behişti gör nə xəndan eylədi. Heyran xanım.
Təbəssümlə şeklinde zərf- gülümseye-gülümseye, gülümseyerek. Qətibə başını qal-dırıb, Səba xanımın üzünə baxıb təbəssümlə dedi. M.S.Ordubadi.

TƏBIB : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Hekim. Təbib olsam, ya-raların bağlaram; Sinəm üstə düyünlərəm, dağlaram. Aşıq Əlesger. [Padşahın qızı:] Məmləkətdə bir təbib qalmayıbdır ki, atam onu məni müalicə etmək üçün gətirməmiş ol-sun. Ə.Haqverdiyev.

TƏBIBLIK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Hekimlik. [Hekimbaşı:] Mən
qırx beş ildir ki, təbiblik edirəm. Ə.Haqver-diyev.

TƏBIƏT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
Yerde tebii şeraitin (yerin sethi, bitki alemi, iqlim ve s.) mec-musu; üzvi ve qeyri-üzvi alem, yerde insan, fealiyyeti ile yaradılmamış her şey. Təbiətin qanunları.
Təbiət canlanır, bahar çağıdır; Bağçalar, yamaclar çiçəklənmədə. A.Şaiq. // Her hansı bir yerin xüsusiyyetlerinin mec-musu (onun relyefi, bitki ve heyvanlar alemi, iqlim şeraiti ve s.). Qafqazın təbiəti. Azərbay-canın dağlıq rayonlarının təbiəti.
Şimalın təbiəti çox zəngindir. M.İbrahimov.
Şeher ve ya başqa yaşayış menteqesin-
den kenar yer ve ya yerler (meşe, dağ, çay
ve s.). Təbiətəyaxınlıq. Təbiətə çıxmaq.
Inci
heyrətlə təbiətin bu gözəlliyinə tamaşa edir.
A.Şaiq. Hər yamacda bir tamaşa; Könlüm
uçur dağa-daşa; Seyr etdikcə təbiəti. M.Müş-
fiq.
Xasiyyet, xarakter. [Badiseba:] Zatən,
təbiətimiz [Muradla] bir-birinə uyğun gəldi,
mən də fırtına keçirməyi sevmərəm. çemen-
zeminli. Bu iki adamın [Kerim baba ve Ay-
rım qızının] təbiəti bir-birinə əsla uymurdu.
A.Şaiq.

TƏBIƏTCƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərfTebietine göre, xasiyye-tine göre; xasiyyetce; tebieten. Mehriban açıqdan-açığa görürdü ki, Səlim əxlaq və təbiətcə ətrafında gəzib-dolaşan, evinə qo-naq gələn [kişilerin] heç birinə bənzəməyir. S.Hüseyn.

TƏBIƏTÇI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax təbiətşünas. Genc tebi-etçiler derneyi.

TƏBIƏTƏN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf [ər.] Xilqetce, fitreten, yaradılışında. [Ferman] təbiətən diribaş ya-ranmışdı. Ə.Sadıq. // B ax təbiətcə. Şirzad bilirdi ki, Rüstəm kişi təbiətən məğlub olma-ğı, ikincilər cərgəsində oturmağı, dalda qalıb ayağını sürüməyi sevmir. M.İbrahimov. Isma-yılzadə təbiətən diplomatik hiylələrə yad bir adamdı. M.Hüseyn.

TƏBIƏTŞÜNAS : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər. tebiet ve fars.
..şünas] Tebietşünaslıqla meşğul olan adam, tebietşünaslıq alimi; tebietçi, naturalist. [Qoşatxan] üzünü müdirə tutdu:
Sən təbiət-şünassan, Həsən bəy Zərdabini tanıyarsan. M.İbrahimov.

TƏBIƏTŞÜNASLIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Tebiet hadiseleri ve qanunauyğunluqları haqqında elm; tebiet elmleri.

TƏBİİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [ər.]
Tebiete (yer sethine, iqlime, heyvan ve bitki alemine ve s.) mex-sus olan, tebiet terefinden yaradılmış. öl-kənin təbii sərvətləri. Təbii sərhədlər. Təbii otlaqlar.
Tebiet qanunlarından ireli gelen, töre-yen, onlardan asılı olan. Təbii ölüm.
Anadangelme, fitri. üzün təbii rəngi.
Hüseyn öz təbii gözəlliyə malik səsinə hakim, bu səsi məharətlə idarə etməyi bacaran bir aktyor idi. S.Rehman.
Adi, normal. Bu iş bizə təbii göründü.
Səadət və əmin-amanlıq məişətimizin əsil rən-gi, əsil boyası kimi təbii və adi bir şey idi. M.İbrahimov.
Heqiqi, esil, natural (süni eksi). Təbii ipək. Təbii dəri.
Deməli, təbii mis və ya təbii kükürd izotopların qarışığından ibarətdir. C.Zülfüqarlı.
Ara s. Əlbette, yeqin ki, şübhesiz ki. Təbii, siz də iştirak edəcəksiniz.
Təbiidir, təbiidir ki şeklinde ara s.
adi haldır, normaldır, bele de olmalıdır. Təbiidir ki, bu inam kolxoz sədri Rüstəm kişinin ürə-yində daha güclü idi. M.İbrahimov.
0 Təbii halından çıxmaq (çıxarmaq)
adi halından çıxmaq (çıxarmaq), hirslenmek (hirslendirmek). Bu cür söhbətlər sıra ilə duran qızları təbii halından çıxarmaqda idi. M.S.Ordubadi. Təbii seçmə biol.
canlı tebi-etin ele bir inkişaf prosesidir ki, bu prosesde heyatın deyişmekde olan şeraitine en çox uyğunlaşan orqanizmler yaşayıb öz varlığını saxlayır. Darvin yaxşı uyğunlaşanların qal-masına və pis uyğunlaşanların tələf olması-na təbii seçmə adını vermişdir. M.Axundov.

TƏBİİLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Tebii, qeyri-süni şeyin halı (sünilik eksi). Qızın səsində bir təbiilik var idi. İ.Əfendiyev.

TƏBİL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] İri nağara. Səhnənin dalın-dan təbil və sinc səsi gəlir. Ə.Haqverdiyev. [Cavanşir:] Qoy şeypurlar gurlasın, təbil səs-ləri dağları titrətsin. M.Hüseyn.

TƏBİLÇİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Tebil çalan çalğıçı. Təbilçi Qurban, Qara Məlikin gecələr xəlvətcə Təb-rizə gəlib, Rüxsarə ilə görüşdüyünü Nəsrəd-dinə xəbər verdi. M.S.Ordubadi.

TƏBİR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
Söz, kelme, ifade.
Yozma. □ Təbir etmək
yozmaq, mena çıxarmaq, mena vermek. Məhsəti xanımın hökumət əleyhinə olmasında şeir və sənəti əxlaq pozğunluğu kimi təbir edənlər müqəs-sirdir. M.S.Ordubadi.
Təbirincə, təbiri ilə, təbirinə görə şeklinde
..dediyi kimi,
..sözleri ile desek. Evin balaca qızı Ulduz isə, anasının təbirinə görə, od-alov idi. Ə.Memmedxanlı.
0 Təbir caizsə, təbir caiz görülsə
..de-mek olarsa,
..demek mümkündürse,
..demek münasibdirse. Təbir cayiz görülsə, demək olar ki, Hacı Aslan bu küçənin can damarı misa-lında idi. S.Hüseyn. Qazançalara termosdan isti xörək
. töküldü və təbir caizsə, ziyafət baş-landı. Ə.Əbülhesen.

TƏBİYYAT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] köhn. Tebiet elmleri.

TƏBİYYATÇI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. köhn. bax təbiətşünas.

TƏBLİG : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Her hansı bir eqideni, nezeriyyeni, biliyi ve s.-ni yayma ve derin-den başa salma. Elmi biliklərin təbliği. // Ge-niş kütlelere siyasi cehetden tesir gösterme. □ Təbliğ etmək
1) her hansı bir fikri, ne-zeriyyeni, eqideni ve s.-ni yazılı ve ya şifahi suretde yaymaq; 2) dan. bir fikri, eqideni ve s.-ni başqasına inandırmağa, ona tesir gös-termeye çalışmaq. Qardaşım dün gecə iclasdan çıxıb; Doyunca atamı təbliğ eylədi.
M.Müşfiq.

TƏBLİĞAT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər "tebliğ" söz. cemi] Bir nezeriyyeni, ideyanı, biliyi ve s.-ni kütle ara-sında yayma, tebliğ etme. □ Təbliğat apar-maq
bir nezeriyyeni, ideyanı, biliyi şifahi suretde kütle arasında yaymaq, intişar etmek, tebliğ etmek.

TƏBLİĞATÇI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Tebliğatla meşğul olan adam. Kitabxanaçı həm də kitab təbliğatçısı-dır. // Partiyanın qerarlarını mühazire ve mü-sahibelerinde izah eden, siyasi meşğelelere rehberlik eden partiya üzvü. İnqilabdan son-ra kəndə gələn təbliğatçılardan Molla Xəlil çox qorxmuşdu. S.Hüseyn.

TƏBLİĞATÇILIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Tebliğat aparma, tebliğatçının apardığı ictimai iş.

TƏBRİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Xoş xeber, sevindirici hadise, bayram ve s. münasibetile yazılı ve ya şifahi gözaydınlığı. Təbrik məktubu.
[Qulamrza:] Bu gün hər yerdə təbriklə qar-şılanmışam. çemenzeminli.
. İranın hər tərə- fində yaşayan azərbaycanlılar firqənin mü-qəddəs məramını alqışlayır, minlərlə məktub və təbrik teleqramları göndərirlər. M.İbrahi-mov. □ Təbrik etmək
xoş xeber, sevindi-rici hadise, bayram ve s. münasibetile yazılı ve ya şifahi olaraq birine gözaydınlığı ver-mek. Komissar əvvəlcə [döyüşçüleri] təbrik etdi. Mir Celal. [Mirpaşa Sevince:] Saray açı-landa sizi fəhlələr, bütün rayon təbrik edəcək.
Z.Xelil.