Multilingual Turkish Dictionary

Azerbaijani Explanatory Dictionary

Azerbaijani Explanatory Dictionary
TƏHSİLSİZLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Tehsil görmemiş, oxu-mamış adamın halı.

TƏHSİN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Bir işi ve ya şeyi beyenib terifleme, alqışlama; teqdir, terif. Malikin sözlərini [kendliler] diqqətlə təhsin səsləri ilə dinləyirdilər. M.İbrahimov. [Buğac] atası-nın təhsin və təqdirini qazanacaqdı... M.Rza-quluzade. □ Təhsin etmək
beyenerek te-riflemek, teqdir etmek, alqışlamaq. Hürriy-yətpərəst müsəlmanlar millət bahadırı Sət-tarxanı tərif və təhsin edirlər. F.Köçerli.

TƏHT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Adeten təhtində şeklinde
altında, hakimiyyeti, idaresi altında, tabeiy-yetinde, tabeliyinde. [Vaqif:] [Fetelinin] təhtindəki yerlərin də yönü Dərbəndə tərəfdir, bir iş olsa beli [Rusiyaya] bağlıdır. çemenzeminli. // köhn. Eyni menada izafet birleşmelerinin birinci terkib hissesi şeklin-de işlenir. Səməd valideyninin təhti-nəzarə-tindən qurtarıb, avara gəzməyə daha da mey-dan vermişdi. çemenzeminli. Qazax maha-lından bir neçə elat köçüb Qarabağ vilayə-tinə, Ibrahim xanın təhti-himayətinə gediblər. F.Köçerli.

TƏHTƏLHESAB : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. ve sif [ər.] Sonradan haqq-hesab vermek şertile alınan pul. Təhtəl-hesab pul almaq.

TƏHVİL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] (adeten "almaq", "etmek" kömekçi feilleri ile işlenir)
Teze işe ke-çerken ve ya işden çıxarken tapşırılmış işi, vezifeni, şeyi başqa adama verme. [Nüsret:] Toğrul, sən işləri təhvil al! C.Cabbarlı. Beş gündən sonra Tərlanov işi təhvil verib, Tey-muru yanına çağırdı. H.Seyidbeyli. // öz eme-yinin neticesini, mehsulunu istifade olunmaq üçün lazımi yere ve ya şexse verme. [Əmrul-la:] [Qüdret] pyesi qurtarıbdır, gətirdi təhvil versin. C.Cabbarlı. [Yusif Hesrete:] O barə-də işimiz pis deyil. Şahmar taxıl təhvilində iş-tirak eləyir. B.Bayramov.
Hicri-şemsi teqviminde köhne ilin qur-tarıb yeni ilin daxil olması. [Əlimemmed Vaqife:]
.Hələ il təhvil olmamışdır, dəstəyə bir saat qalanda olacaq. çemenzeminli. Təbil və şeypur səsləri ilin təhvil olduğunu Təbriz xalqına bildirdi. M.S.Ordubadi.

TƏHVİLÇİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Bir şey tehvil veren adam.

TƏXƏLLÜS : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Adeten yazıçıların, ressamların ve b.-nın işletdikleri qondarma ad. Az bir zamanda onun böyük şair olub Nə-simi təxəllüsü daşıdığı şəhərə yayıldı. çemen-zeminli.

TƏXƏLLÜSLÜ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif Texellüsü olan, texel-lüsle yazan. "Füyuzat"ın
cü nömrəsində, axırıncı səhifədə "Azad" təxəllüslü şair üzü-nü xanımlara tutub [deyir].. C.Memmed-quluzade.

TƏXƏRRÜŞ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Xarici mühitin, bir şeyin (ses ve s.-nin) orqanizme ve ya onun bir hissesine tesiri neticesinde emele gelen hal; qıcıqlanma, qıcıq. □ Təxərrüşə gəlmək
qıcıqlanmaq. [Əsger:] Birdən onlara yox, bizimkilərə dəydi,
deyə, düşünərək təxərrü-şə gəlmiş əsəblərini sakit eləməyə başladı. M.Hüseyn. Təxərrüşə gətirmək
qıcıqlan-dırmaq. Spirt mədə şirəsinə qarışıb onun tər-kibini dəyişdirir, selik qişasını təxərrüşə gəti-rib, iltihab, yara və mədə xərçəngi kimi xəstə-liklər törədir.

TƏXƏYYÜL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Bir adamı ve ya bir şeyi zehninde, xeyalında tesevvüre getirme, canlandırma; xeyala, xeyalata qapılma. // Xe-yal, xülya, xeyalat. Rüxsarə o qədər təxəyyül aləminə qapılmışdı ki, elə bil lap salonda əyləşmişdi. S.Rehimov. // Yaradıcılıq fanta-ziyası.

TƏXFİF : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
Sözün müeyyen hisse-sinin ixtisarı.
Asanlaşdırma.
Azaldılma.

TƏXİR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Yubanma, gecikme, lengi-me.
.Məktub sahibi gəldi idarəyə və ruzna-mənin təxirindən başladı giley eləməyə. C.Memmedquluzade. □ Təxir etmək
yu-batmaq, gecikdirmek, lengitmek, sonraya sax-lamaq (keçirmek). [Meleke:] Zənn edirəm ki, hökmdar mənim bu arzumu yerinə yetirmək-də təxir və tərəddüd etməyəcəkdir. M.S.Ordu-badi. Təxirə düşmək
yubanmaq, gecikmek, lengimek.
.Azərbaycan nümayəndələri yu-bandığı üçün bu iş bir az təxirə düşmüşdü. M.S.Ordubadi. Təxirə salmaq
yubatmaq, gecikdirmek, lengitmek, sonraya qoymaq. [Sedr:] Hələlik tədbir görülməni təxirə sal-maq tərəfdarları əllərini qaldırsın. çemen-zeminli. [Cavanşir:] Biz hücumu təxirə sala bilmərik. M.Hüseyn.

TƏXIRƏSALINMAZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Texire salına bil-meyen, yubadıla bilmeyen, gecikdirile bilme-yen; tecili. Təxirəsalınmaz vəzifə.
[Hekimin] elə bil çox tələsik, təxirəsalınmaz işi var.. H.Seyidbeyli.

TƏXLIYYƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] köhn. Boşaltma, boşal-dılma.

TƏXMIN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Güman, zenn, ehtimal. Bu söhbətdən bir az sonra [Meşedinin] təx-mini düz çıxdı. M.Hüseyn. □ Təxmin etmək
- güman etmek, zenn etmek, ehtimal etmek. [Hidayet] əhvalatın nə yerdə olduğunu təx-min edirdi. B.Bayramov.

TƏXMINƏN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf [ər.] Bir qeder az ve ya bir qeder çox, bir az tez ve ya bir az gec ve s.; teqriben (esasen say ve reqemlerden, ölçü ve vaxt adı bildiren sözlerden evvel işledilir). Təxminən yanvar-fevral aylarında.
Bu kənd-lərin meyvə bağları təxminən
13 kvadrat kilometr yer tutaraq uzaqdan baxdıqda böyük bir meşəyə bənzəyirdi. S.S.Axundov. Dilbə-rin tikintiyə getməsindən təxminən iki həftə sonra bir gün axşam Həcər qarının ailəsinin üzvləri evə yığışmışdılar. Ə.Sadıq.

TƏXMINI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [ər.] Heqiqete az ve ya çox derecede yaxın olan; teqribi. Təxmini plan.
- Rəis lülələnmiş bir kağız gətirib açdı. Bu, tikinti sahəsinin təxmini xəritəsi idi. Mir Celal.

TƏXRIBAT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər. "texrib" söz. cemi]
Müharibe, tebii felaket ve s. neticesinde dağıntı. Zəlzələnin törətdiyi təxribat.
.Vətən-daş müharibəsi zamanından qalan təxribatın cansıxıcı əsərləri gözə çarpırdı. H.Nezerli. [Dünya] müharibəsi öz təxribatını get-gedə artırır, işlər cığırından çıxır, pozulur, dağı-lırdı. Qantemir.
Xarici dövlet ve sinfi düşmen teşkilatları agentinin (ve ya agentlerinin) yanğın, part-layış ve s. şeklinde töretdikleri pozuculuq işi.

TƏXRIBATÇI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Texribatçılıqla meşğul olan adam.

TƏXRIBATÇILIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Her hansı ölkede xa-rici dövletin casusları terefinden ziyankarlıq meqsedile herbi ve dövlet ehemiyyetli ob-yektlerin dağıdılması, sıradan çıxarılması. Düşmən casuslarının təxribatçılığı.

TƏXSIS : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]: təxsis etmək
müeyyen meqsed üçün ayırmaq. [Xelil:] Mənim anla-yışımca, on manat təxsis etməli və növbə ilə yemək daşımağa adam təyin etməli. çemen-zeminli. [Melikşah:] Məmləkətin gözəl bir tərəfində ona malikanə verəcəyəm, böyük və təminedici maaş təxsis edəcəyəm. M.S.Ordu-badi. Təxsis olunmaq
müeyyen edilmek, ayrılmaq. Otaqların biri qadınlara, ikisi də kişilərə təxsis olunub. çemenzeminli.

TƏXSISAT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər "texsis" söz. cemi]
Bir iş üçün ayrılan pul.
Pul ve ya natural şekilde qaytarılmaq şertile verilen borc (pul, şey ve s.). Pul təx-sisatı. Təxsisat buraxmaq.
[Şah:] Arandan Darüssəlamın beytülmalına göndərilməyən dördillik təxsisatgöndərilməlidir. M.S.Ordu-badi.

TƏXT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax taxt.
.Səfəviyyə nəslindən bir şahzadəni təxtə oturdaq ki, barı nəcabətinə görə təxt və taca səzavar olsun! M.F.Axund-zade. Məşədi Həsən gedəndən sonra uzandım təxtin üstünə. Ə.Haqverdiyev.

TƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

say. Tekce, birce, bir, ancaq bir, yegane. Iki bacının tək qardaşı. Tək övlad.
Bütün evin lampaları kimi, bu axşam həyətin bu tək fənəri də yandırılmamışdı. Ə.Əbülhe-sen. □ Tək ədəd riyaz.
qalıqsız ikiye bölün-meyen eded (cüt eksi).
sif. Qoşa beden üzvlerinden her biri (esasen o biri üzv şikest olduqda işlenilir). Xosrovun tək gözü təlaş içində parıldayır, o, qardaşı Sultanı arzulayırdı. S.Rehimov. Xan-muradov məmnun halda tək əlini [Rehimin] çiyninə qoydu. Ə.Sadıq.
sif. ve zərfKömeksiz, arxasız, yalnız, yalqız. [Hüseyn:] O məni qoymadı döyüşlər-də tək; Dalımca yönəldi o böyük ürək. M.Ra-him. [Semender] Nərgizi selə-suya tək burax-maq istəmirdi. B.Bayramov.
zərf ve sif Ancaq, yalnız, yalqız, tekce, başqaları olmadan, tekbaşına. Tək qalmaq.
Gülpəri yaxşı bilirdi ki,
. Hacı Nəsirin cəmi mal və dövləti tək Nurəddinə qalacaqdır. S.S.Axundov. Poladzadə kabinetində tək oturmuşdu. Ə.Veliyev.
"Ancaq", "yalnız", "tekce" menasında. Olən-qalanın dərdinə qalan həkimin nəinki tək bu kənd üçün, hətta bütün Qubadlı nahi-yəsi üçün bir sehr olduğu da təəccüblü deyil-di. S.Rehimov. [Müellim] tək uşaqlara savad öyrətməklə kifayətlənmirdi. S.Qedirzade.
Benzerlik, oxşarlıq bildirir:
..kimi. Onun-tək. Sənintək.
Qəm-qüssəm başımdan aşıb; Məntək dərdə qalan yoxdu. "Koroğlu". [Xur-şid:] Könlümdəki yaram da; Qızılgültək açıl-dı. ü.Hacıbeyov.
◊ Tək əldən səs çıxmaz
bir adam işin öhdesinden gele bilmez, tek adam heç bir şey ede bilmez. [Mecid efendi Musaya:] Iş çox deyil, fəqət tək əldən səs çıxmaz. H.Cavid. Tək günü
salı, çerşenbe axşamı. çərşənbə, şənbə və tək günü qəbiristana və hamama getmək olmaz. C.Memmedquluzade. üç cüt bir tək
çox az şey haqqında.

TƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Dib. Mən cəhənnəmə daxil olanda haman quyunun təkindən "vay, dədəm vay" naləsi eşitdim. Ə.Haqverdiyev. Divar kimi dik təpədən göz işlədikcə baxırsan, dərənin təki görünmür. Mir Celal. // Derinlik, alt. Torpa-ğımın təkində nələr, nələryox idi; Muğanım-da, Milimdə nə xəzinələryox idi. R.Rza. Yerin təkində bəzi mədənlər bir-birindən ayrı halda yerləşmir. M.Qaşqay.