Multilingual Turkish Dictionary

Azerbaijani Explanatory Dictionary

Azerbaijani Explanatory Dictionary
BƏRKITMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Berkitmek"den f.is.

BƏRKITMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f.
Bağlamaq, örtmek; qa-
pamaq, qıfıllamaq. Qapını bərkitmək. Dar-vazanı bərkitmək.
[Sübhanverdizade] əllə-rini stola dayayıb ayağa qalxdı, qapıları açıb baxdı və arxadan örtüb bərkitdi. S.Rehimov. // Bir şeyle bağlayaraq, mıxlayaraq, calaya-raq, yapışdıraraq, bend ederek, ilişdirerek, keçirerek, buraraq möhkemlendirmek. İlgəkləri bərkitmək Vinti burub bərkitmək. Sınıq yeri iplə bağlayıb bərkitmək. Taxtaları mıxlayıb bərkitmək Şəkilləri divara vurub bərkitmək.
Biri texnik motorların vintlərini bərkidir. S.Rüstem. // Bağlamaq. Gündə bir pulsuzu qəssab əcəl darə çəkər; Bərkidər əl-ayağın, üstünə qəddarə çəkər. M.Möcüz.
Möhkemletmek; möhkem, alınmaz,
keçilmez hala getirmek. [Vaqif:] Xan,
. bu
vəziyyətdə dolaşmamaq üçün vasitə çoxdur:
hələlik Qalanı bərkitmək lazımdır. çemen-
zeminli. [Qızıl Arslan:] Buna görə də
daxildəki düşmənlərlə mübarizəyə başla-
madan əvvəl, sərhədləri bərkitmək lazımdır.
M.S.Ordubadi.
Cismen ve ruhen möhkemlendirmek, qüvvetlendirmek, sağlamlaşdırmaq. Günəş, hava, su bədənimizi bərkidən mühüm amil-lərdir.
[Keyan] bununla da əsgərləri ilə birlikdə həm də öz əsəblərini bərkitmək istə-mişdi. Ə.Əbülhesen.
Israr etmek, inad göstermek, sözünün üstünde durmaq. [Cebi:] Yüz manat az pul deyil.. Bir az bərkitsən, bəlkə üç yüz də verər. N.Vezirov.
Süretini artırmaq, yeyinletmek.
Şiddetlenmek, güclenmek, berkimek.
çiskin bərkidirdi. Sol tərəfdə neçə qara keçəli
alaçıq görünürdü. R.Rza.

BƏRKLIK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Berk şeyin halı. Qəndin bərkliyi azdır. çörəyin bərkliyi. Qabığın bərkliyi.
[Mahmud:] Mənim barmaqlarım kobudluqda, bərklikdə oymaqdan qalmaz. Ə.Əbülhesen.
Xesislik, simiclik.

BƏRKLIKÖLÇƏN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. xüs. Bir cismin berkliyini ölçmek üçün cihaz ve s.

BƏRQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Şimşek. // Bedii tesvir-lerde. Bərqü baran sanma kim gördükdə ahü əşkimi... Füzuli. // Parıltı. □ Bərq etmək
bax bərq vurmaq. Rövşən etməz yüz min günəş bərq etsə; Bu möhnətdə qaralanmış könlümü. M.V.Vidadi. Bərq vermək
bax bərq vurmaq. Həkimbaşı pulları görəndə gözləri məşəldar pişiyin gözləri kimi bərq verdi. Ə.Haqverdiyev. Bərq vurmaq
par-lamaq, par-par parıldamaq, işıqlanmaq, işıl-damaq.
.Günün şüası dərədən tədriclə mütə-said olan dumanın üstündə bərq vururdu. M.F.Axundzade. Səssiz dərədə bərq vurar şır-şır axan su. A.Sehhet. Yüzlərcə şam işıq-larında bərq vuraraq,
. xalçaların üzərinə tökülən bu brilyantlar
. ulduzları andırırdı.
M.S.Ordubadi.

BƏRQƏRAR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[fars. ber ve ər. qerar]
köhn. Yerleşmiş, yerleşme, qerar tapma, dayanma.
.Kərim xan adlı deyir ki: aləm dörd rüknün üstündə bərqərardır... M.F.Axundzade.
Əvvelki halında qalma, sabit olma. [Behram:]
.Pəri iləyavuqlaşım, sonrayenə əvvəlki halımda bərqəraram. C.Cabbarlı. [Anketov:] Filankəs öz vəzifəsində bərqə-rardır. Mir Celal.
Sabit, davamlı, daimi. Qanun öz hök-mündə bərqərardır.
Hər kəs elm oxur, bəxtiyar olur; Millət elm ilə bərqərar olur. M.Ə.Sabir. O bizimçün daimidir, bərqərar; Gah incidər könlümüzü, gah açar. A.Sehhet. □ Bərqərar etmək
sabitleşdirmek, möh-kemlendirmek, berpa etmek. Silahların ümumi azaldılması haqqında məclisin qəbul etdiyi qərar eyni zamanda sülhsevər xalqla-rın möhkəm sülh və beynəlxalq təhlükəsizliyi bərqərar etmək əzminin ifadəsidir. (Qezet-lerden). Bərqərar olmaq
1) sabitleşmek, qüvveye minmek, heyata keçmek.
.Bir sözlə, saxtalıqlar üstdə bərqərar olan bir dünyayaratdılar. B.Vahabzade; 2) bir yerde qerar tutmaq, dayanmaq. Əntərzadə gəlib N. kəndində, şairlər demişkən, "bərqərar" oldu. Mir Celal. Hər dəfə irəli keçmək, istə-yən adam bu qilü qalın qabağında tab gətir-məyərək qayıdır və öz yerində bərqərar olurdu. S.Rehimov.

BƏRQƏSD : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf [fars. ber ve ər. qesd] Qesden, bile-bile. Qarpızlarımız var ki, biri bir toğlu boyda. Kəsirsən qıpqırmızı. Elə bil içinə bərqəsd bal töküblər. Ə.Veliyev.

BƏRLI-BƏZƏKLI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. çox bezekli, seliqe
ile bezenmiş.
.Ağzımı açmamış Gilə xala özünün bərli-bəzəkli qonaq otağına təklif etdi. Mir Celal.

BƏRMURAD : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [fars. ber ve ər. murad] klas. Muradına yetişmiş, arzusuna çatmış. □ Bərmurad etmək
muradına çatdırmaq. Bu gün müştaqi-didarın olanı bərmurad
etdin. M.P.Vaqif.

BƏRNI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Içinde piti bişirmek ve s. üçün istifade edilen saxsı qab. // Banka. Mürəbbə bərnisinin böyrü deşildi. Mir Celal.

BƏRPA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[fars.] Əvvelki normal halına salma (dağılmış, yıxılmış, xarab olmuş, kor-lanmış, qırılmış, kesilmiş şeyi); tezeden qur-ma (qurulma), tezeden düzeltme (düzeldil-me), tezeden tikme (tikilme), tezeleme (tezelenme); evvelki halına gelme (düşme, getirme). Xalq təsərrüfatının bərpası. Müha-ribədə dağılmış şəhərlərin bərpası. □ Bərpa etmək
1) evvelki halına salmaq, tezeden qurmaq (düzeltmek). Müharibə nəticəsində dağılmış sənayeni bərpa etmək.
[Kerim bey:] İstehkamçı
mühəndis deməkdir, yəni körpü tikəcək, yolları bərpa edəcək, səngər quracaqsınız. Mir Celal; 2) evvelki veziy-yetini (hüququnu ve s.-ni) qaytarmaq. Vəzi-fəsini bərpa etmək. Hüququnu bərpa etmək;
3) qaldırmaq. Mindi bir at molla düşdü yola; Getdi ta məhşər eyləsin bərpa. S.Ə.Şirvani;
4) məc. Yaratmaq, düzeltmek. Şərqdən əsən nəsim güllərin, çiçəklərin və ağacların yar-paqlarının arasında aşiq və məşuqlar ürək-lərini cuşa gətirən bir məqamat bərpa etmiş idi. Ə.Haqverdiyev. Bərpa olmaq
emele gelmek, qalxmaq, töremek, qopmaq. Hər birisinin başına şuriş və tüğyan xəyalı düşdü və tezliklə Qəzvində şurişi-əzim bərpa oldu. M.F.Axundzade. Əgər desəm, qiyamət bərpa olmuşdu, inanın. Ə.Haqverdiyev.

BƏRPAEDICI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. xüs. Berpa eden, ev-velki hala (veziyyete, şekle) salan.

BƏRRAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [ər.] şair. Berq vuran, pa-rıldayan.
.Günəşin yüksəkdən görünən işıq-ları sakit, saf, bərraq bir dənizin dalğala-rında çimərək bəşəriyyətin gözünü işıldadır.
M.S.Ordubadi.
BƏRR-BIYABAN; BƏRRü BIYABAN is.
[ ər. berr ve fars. biyaban] köhn. Sehra, ucu-bucağı olmayan bitkisiz, quru çöl. [Cahangir bey:] Səadət, tək səndən ötrü xanimanımdan əl çəkib, bərr-biyabana düşmüşəm. N.Vezirov. Seyr edirəm bərr-biyabanları; Quli-biyaban görürəm, qorxmuram. M.Ə.Sabir.

BƏRŞIKƏST : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[fars.] köhn.
Sınıq çıxma; müflis, müflis olma. □ Bərşikəst olmaq
- sınıq çıxmaq, müflis olmaq.
Sınıq çıxmış, müflis olmuş, müflis.

BƏRTƏRƏF : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[fars. ber ve ər. teref]: bər-tərəf edilmək
aradan qaldırılmaq; bər-tərəf etmək
aradan qaldırmaq; bərtərəf olmaq
aradan qalxmaq.

BƏRZƏX : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
coğr. Iki qiteni bir-birine, yaxud qiteni yarımada ile birleşdi-ren dar torpaq zolağı.
Dini efsanelere göre, guya ruhların qi-yamete qeder qerar tutacağı behiştle cehen-nem arasında yer. [Şeyx Nesrulla:] O sənin öz ixtiyarındadır ki, öləndə düşəsən bərzəx aləminə
. və qatır yekəlikdə əqrəblər gəlib yapışalar bədəninə. C.Memmedquluzade. // məc. Əzab ve işgence yeri.

BƏS : Azerbaijani Explanatory Dictionary

əd. [fars.]
Yeter, kafi, kifayet. İş apar, baş gedərsə, qoy getsin; Ad qalır bəs deyilmi millət ilə. M.Ə.Sabir. □ Bəs demək
- kifayetlenmek, gözü doymaq. Bəs ki köhn.
1) olduqca çox. Əqlin aparıb bəs ki baxır gündə qaraya. M.Ə.Sabir; 2) o qeder ki. Bir-birinə bəs ki sancıldı tənimdə oxla-rın; Mürği-ruhum qeydinə oldu mürəttib bir qəfəs. Füzuli. Bəs ki dil aşiqi-göftari-şəkər-barındır; İstəyir nitqini, düşnamı duadən seçməz. S.Ə.Şirvani. Bəs qədər
olduqca, çoxlu, lazımınca. Bəs qədər yedi. Bəs olmaq, bəs etmək (eləmək)
kifayet etmek, yet-mek, çatmaq. Odun ehtiyatı çatacaqmı, şəkər bəs edəcəkmi? S.Rehimov. Bu da deyəsən bəs eləmədi. Ə.Əbülhesen. [Camal:] Gözümlə gördüklərim mənə bəs oldu. S.Rehimov.
Əmr şəklində: bəsdir, bəsdirin
yeter, kifayetdir, kifayet eder. Bəsdir mənə bu saqi ilə badeyi-gülgün. S.Ə.Şirvani. Şam
ağacı bildi bu keyfiyyəti; Söylədi... Bəsdir, buraxın söhbəti! M.Ə.Sabir. Ey qələm! Bəsdir əritdin qəlbi-riqqətpərvəri. M.Hadi. [çimnaz:] Bəsdirin qızlar, nə onu çiçəyə qərq edirsiniz. Ə.Memmedxanlı.

BƏS : Azerbaijani Explanatory Dictionary

əd. Sualı, ya fikri güclendirmek üçün işlenir. Bəs harada idin? Bəs bizə nə vaxt gələcəksən? Bəs sənin şeylərin hanı? Bəs bu gün nə edəcəksən? Bəs sabah?
Ey həqqi hər yerdə hazırdır deyən əgri nəzər; Bəs nə mənidən seçərsən Kəbədən bütxa-nəyi? Nesimi. Rəngü ruyu, cismi, taqəti, canı; Külli varı gedən bəs ağlamazmı? M.V.Vidadi. Bəs əlli min manatlıq, ya iyirmi beş min ma-natlıq ev məgər göbələkdir ki, özü-özünə ye-rin altından pırtlayıb çıxsın? C.Memmedqu-luzade. [Necef:] Bəs sən niyə belə əl-ayağa düşmüsən? I.Əfendiyev.

BƏSA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf [fars.] köhn. çox, çoxlu, kifa-yet qeder, bes qeder. Ruhum Xizrtək ondan bəsa kəsbi-kəmal etdi. M.P.Vaqif.

BƏSARƏT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax bəsirət. □ Bəsarəti bağlı olmaq (bağlanmaq)
qafil olmaq, heqiqeti görmemek, gözü bağlanmaq, başa düşmemek, gözü bağlı olmaq. [Qasım:] Adamın bəsarəti bağlananda bağlanır. Ə.Haqverdiyev.

BƏSI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[fars.] köhn. çox, çoxlu, xeyli. Ca-nım gedəni, bəsi zamandır; Cismimdəki indi özgə candır. Füzuli. Sərü simayi-cananı çəkiblər bir-birindən xoş; O ki çeşmi-siyəh məstdir, bəsi şahanə yazmışlar. Q.Zakir.

BƏSIRƏT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Bir şeyi derinden ve tez anlama qabiliyyeti, geleceyi görme qabi-liyyeti. İkinci iddia bəsirət sahibləri yanında qətiyyən etibardan saqidir. M.F.Axundzade. □ Bəsirət gözü
idrak, anlaq, düşünce. Leyk, hanı səndə bəsirət gözü; Ta görəsən vəchi-dilarasını? M.Ə.Sabir. [Qulamın] qor-xaqlığından, bəsirət gözünün bağlılığı üzün-dən düşdüyü bu vəziyyəti qiymətləndirə bil-məyən bu adam hələ də özünə gəlməmişdi. Ə.Əbülhesen.

BƏSIRƏTLI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Bir şeyin esil ve heqiqe-tini derinden ve tez anlayan, qabağı gören; gözüaçıq, idraklı. Bəsirətli adam.

BƏSIRƏTLILIK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Besiretli adamın xas-sesi; gözüaçıqlıq, idraklılıq.

BƏSIRƏTSIZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Besireti olmayan, gele-ceyi görmeyen.