Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

TƏQSİRNAMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər. teqsir ve fars.
..name] İttihamname, ittiham vereqesi. [Muxtar Firengize:] Bağışlanmaz bir canini mühakimə edərkən belə, təqsirnaməsini ondan gizlətmirlər. B.Bayramov.

TƏQSİRSİZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Teqsiri, günahı olmayan: günahsız, gücsüz.

TƏQSİRSİZLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Teqsiri, günahı olma-ma: günahsızlıq, suçsuzluq.

TƏQTİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] ədəb. Şerin her misrasında durğuya, fasileye esaslanan bölgü (hem heca ve eruz veznlerinde, hem de serbest nezmde olur).

TƏQVİM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
Vaxtın, tebietin döv-raşırı hadiselerine esasen hesablanma siste-mi; kalendar. □ Hicri təqvim
bax tarixi-hicri. Miladi təqvim
xristian dinine göre İsanın anadan olduğu günden hesablanan ve hazırda işlenen teqvim.
İlin bütün günlerini (habele istirahet, bayram, yaxud elametdar hadise günlerini) gösteren, bezen cürbecür melumat yazıları olan defterçe ve ya vereqe. Divar təqvimi.
Divarlarda təqvimlər, xəritələr, teleqraf ka-ğızları və məktublar asılmış(dır). H.Cavid. Gülpərinin gözü stolun üstündəki təqvimə sataşdı. Ə.Veliyev.

TƏLAŞ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[ər.] is.
Heyecan, iztirab, teşviş, heyecan ve iztirab içinde telesme, el-ayağa düşme, teşvişe düşme. Tellinin təlaşı [Seferi] heyrətə gətirdi.. çemenzeminli. □ Təlaş etmək
bax təlaşa düşmək. [Cemil bey Humaya:] Heç quru bir heykəl edam ediləcə-yi üçün təlaş edərmi? H.Cavid. Fəlakət başı-mızın üzərində idi. Təlaş edirdik. S.Hüseyn.
Təlaşa düşmək
heyecana düşmek, teşvişe düşmek, el-ayağa düşmek, vahimeye düş-mek. [Vaqif:] Belə mülahizə edirəm ki, hələ təlaşa düşmək lazım deyildir. çemenzeminli. Qaranlıqda qalan ana sevinməyə macal tap-mamış təlaşa düşdü. Ə.Memmedxanlı.
Heyecan, gurultu-patıltı. Meydanda bir təlaş var.

TƏLAŞLI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. ve zərfİztirablı, teşvişli, he-yecanlı, telaş içerisinde. Ulduz təlaşlı fikir-ləri başından qovmaq üçün daha artıq səylə işləyir, özünü yorurdu. Ə.Memmedxanlı.

TƏLATÜM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
Tufan, berk lepe-lenme, dalğalanma, coşma. Dənizdə
. elə bir təlatüm var idi ki, heç deməyə gəlməz. Ə.Sadıq. □ Təlatümə gəlmək
berk dal-ğalanmaq, lepelenmek, coşmaq. Bir azdan sonra, bərk yel əsib tufan qopdu, dərya təlatü-mə gəldi. (Nağıl). Təlatümə gətirmək
berk dalğalatmaq, lepelendirmek, coşdurmaq. Gilavar dənizi təlatümə gətirdi. M.Hüseyn. // Obrazlı teşbehlerde. Sənin varlığından bir an içində; Milyon təlatümlər, tufanlar keçir. N.Xezri. Hisslər, döyüntülər təlatümündə; üzür Cəmilənin fikri, xəyalı. B.Vahabzade.
məc. çaxnaşma, velvele, heyecan, keş-mekeş. □ Təlatümə gəlmək
heyecanlan-maq, coşmaq. Təlatümə gətirmək
heye-cana getirmek, herekete getirmek, çaxnaşdır-maq, telaşa salma. Bu dastan.. Yavərin sinə-sində arxayın yatan duyğuları təlatümə gə-tirdi. M.İbrahimov.

TƏLATÜMLÜ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. ve zərf
Coşqun, dal-
ğalı, tufanlı. Bu gün Adriatik dənizi son dərəcə təlatümlü idi. S.Veliyev.
məc. Heyecanlı, telaşlı, iztirablı; keşme-keşli. Məsumə daxilən nə qədər təlatümlü idi-sə, zahirən o qədər sakit və təmkinli görünür-dü. B.Bayramov.

TƏLƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Vehşi ve ov heyvanlarını ve ya quşları, elece de siçan ve s. tutmaq üçün cür-becür qurğu. Sərçəni bir qırğı edərkən şikar; Bir tələyə oldu qəzadan düçar. A.Sehhet. Tə-ləyə də bir zorba siçovul çoxdan düşüb gəbər-mişdir. H.Sarabski. // məc. Hiyle, qurğu. [Mah-mud bey:] çoxdandır gözləyir yolunu tələ; Nəbi bu gün-sabah keçəcək ələ. S.Rüstem.
◊ Tələ qurmaq məc.
birini aldatmaq üçün qurğu qurmaq, tedbir görmek, hiyle işletmek. [Sefi bey:] çingizə bir elə tələ qur-muşam ki, əlimdən qurtarası deyil. S.S.Axun-dov. Tələyə düşmək məc.
hiyleye uymaq, hiyleye aldanmaq, tora düşmek. Dəmirov tə-ləyə düşdüyünü anlayırdı. S.Rehimov. Tələyə salmaq məc.
hiyle ile birini çıxılmaz ve-ziyyete salmaq, tora salmaq. [İbrahim bey:]
.Mən onu elə bir tələyə salım ki, ölənə qədər çıxa bilməsin. N.Vezirov. [Veysel:] Iki yüzdən artıq fəhlə səni görəndə zağ-zağ əssin, iki gədə səni tələyə salsın?! Ə.Veliyev.

TƏLƏB : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
Bir şeyi israrla, qeti şe-kilde xahiş ve ya teklif etme, isteme. Onun tələbini nəzərə aldılar. Sənin tələbin nədir?
- Teymurun yalvarışları da, tələbi də, təhdidi də nəticəsiz qaldı. M.Hüseyn. □ Tələb etmək
- 1) bir şeyi israrla, qeti şekilde istemek, xa-hiş ve ya teklif etmek. Vəsiqəsini tələb etmək. Haqqını tələb etmək. Işsizliyin ləğv edilməsini tələb etmək.
.Hökumət və partiya hər kəsdən öz vəzifəsini düzgün yerinə yetirməyi tələb edir. Ə.Sadıq; // gözlemek, ummaq. Ondan nə tələb etmək olar? 2) bir şeye ehtiyacı olmaq; iste-mek. Köhnəlmiş bina əsaslı təmir tələb edir. Bu iş çoxlu vəsait tələb edir. Quru torpaq bollu su tələb edir; 3) bir yere gelmeyi teklif ve ya mecbur etmek; çağırmaq. Onu polis idarəsi tələb edir.

Qeti şekilde ifade olunan inadlı, tekidli xahiş, arzu, istek, teklif. Tətilçilərin tələbi.
[Xanlar:] Indi pul davası aparmırıq biz; Indi çox böyükdür tələblərimiz. S.Vurğun. [Ataş:] Tələblərimizə əməl olunmayınca sözümüzdən dönməyəcəyik! Ə.Veliyev.
Bir şexsin ve ya şeyin uyğun gelmeli ol-duğu şertlerin ve xüsusiyyetlerin mecmusu; norma (adeten cem şeklinde). Doktorluq dis-sertasiyasının qarşısında qoyulan tələblər. Ali məktəbə girmək üçün tələblər. Müasir tə-ləblərə cavab vermək.
Ancaq cem şeklinde: tələblər
telebat, ehtiyac. Cəmiyyətin mədəni tələbləri. Oxu-cuların tələbləri.
Vəkil də bütün tələbləri ödəyir, kisə-kisə əşrəfi xərcləyirdi. çemen- zeminli. Kolxozlarımız varlandıqca kəndlinin mədəni tələbləri də çoxalır. İ.Əfendiyev.

TƏLƏBAT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər. "teleb" söz. cemi]
Teleb, teleb etme, teleb olunan şeyler. Xal-qın tələbatı.
Günlərin birində Qətibə bu tələbatı bir daha aralığa atdığı zaman Qızıl Arslan qəti surətdə rədd cavabı verib dedi.
M.S.Ordubadi.
iqt. Bir mala, işçi qüvvesine olan teleb. Təklif və tələbat. Xalqın artan tələbatı.

TƏLƏBDAR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[ər. teleb ve fars.
..dar] köhn. bax müddəi
ci menada. [Memmedeli:] Məcid və Qurbanəli, duruz qabağa; Məcid tələbdar, Qurbanəli cavabdeh. N.Vezirov.

TƏLƏBƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Ali mekteb ve ya texni-kumda oxuyan adam. Mən təklif edirəm, bi-rinci sözü aramızdakı yaşlı yoldaşlara verək,
- deyə, bir tələbəyerindən dilləndi. S.Hüseyn. Bilikli müəllimin tələbəsi olmaq böyük şərəf-dir. Ə.Veliyev.

TƏLƏBƏLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Ali mektebde ve ya tex-nikumda telebe olma, oxuma, tehsil alma. Sonradan polis məmurları darülfünun bina-sında durub, gələn tələbələrin tələbəlik bi-letlərini yoxlamağa başladılar. T.Ş.Simurq. [Cemile] Əhmədin tələbəlik həyatını gözü qabağına gətirir. S.Rehimov.

TƏLƏBKAR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. ve is. [ər. teleb ve fars.
..kar]
çox böyük ve ciddi şeyler teleb eden, her şeye çox ciddi yanaşan; ciddi, za-biteli. Tələbkar müəllim. Tələbkar sex rəisi.
- [Salman] zəif və qorxaqlara özünü təpərli, tələbkar, amansız göstərirdi. M.İbrahimov.
B a x müddəi
ci menada. Qazı qabaq-ca tələbkarı danışdırır. "M.N.letif."

TƏLƏBKARLIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Telebkar olma. özünə qarşı tələbkarlıq.
Mustafanın tələbkarlığı, işin ağası kimi tərpənməsi bütün az çalışıb çox qoparmaq istəyənlərin bəhanəsini kəsdi.. Mir
Celal.

TƏLƏBNAMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər. teleb ve fars.
..name] Bir şeyin verilmesi ve ya bir işin görülmesi, yaxud bir şexsin müeyyen adamın serencamına gönderilmesi haqqında resmi xahiş (kağız). Amerika qəzetləri yazırlar ki, buranın arvadlar cəmiyyəti hökumətə tələb-namə verib, dövlət qulluqlarında kişilər ilə bir ixtiyar sahibi olmaqlarını
. istəyirlər. C.Mem-medquluzade. Sədr tələbnaməni oxuyub oturmadan karandaşın yaşıl tərəfilə yazdı.. S.Rehimov.

TƏLƏF : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]: tələf etmək (eləmək)
mehv etmek, yox etmek, öldürmek, yoxa çı-xarmaq. [Koroğlu:] Səhərə belə girsək, bizi tanıyar, uşaqları tələf eləyərlər. "Koroğlu". Ovları qorumaq lazımdır ki, hər ötən öz na-danlığına salıb, onları qırıb tələf eləməsin! S.Rehimov. Tələf olmaq
mehv olmaq, yox olmaq, ölmek. Əcəb əyyam imiş əyyami-sələf; Gərək o günlərdə olaydıq tələf Q.Zakir.

TƏLƏFAT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər. "telef&#
söz. cemi] Herbi emeliyyat, tebii felaket, qeza ve s. netice-sinde sıradan çıxan adam, eşya, maşın, tikili ve s.; zayeat. Müəllim Mirzə Əliqulu bizə dedi ki, zəlzələnin zərəri nəhayətdir, xah can tələ-fatı, xah zərəri. C.Memmedquluzade. □ Tə-ləfat vermək
herbi emeliyyat neticesinde canlı qüvve cehetden zayeata uğramaq, itki vermek. [Zeyneb:] Düşmən çoxlu tələfat verib qaçdı. M.S.Ordubadi. Vuruşma zamanı hər iki tərəf böyük tələfat vermiş(di). S.Veliyev.

TƏLƏFFÜZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Bir herfi ve ya sözü, kelmeni söyleme xüsusiyyeti, terzi. Tələffüz xatası. Aydın tələffüz. Düzgün tələffüz. □ Tə-ləffüz etmək
sözü, kelmeni düzgün ve ya yanlış söylemek, demek.
.[Dürre] "plankton" sözünü çətinliklə tələffüz etdi. S.Veliyev.

TƏLƏFXƏRC : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[ər.] bax bədxərc.
TƏLƏFXƏRCLİKbax bədxərclik. [Settar bey:] Bu gör necə höcətdir ki, onların acığı-na qızıllarını satıb, daha da artıq tələfxərclik edir. N.Vezirov.

TƏLƏKƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Köhne cır-cındır.

TƏLƏM-TƏLƏSİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf Tez, telesik; te-lese-telese, elüstü. Mehman birtəhərlə tələm-tələsik aradan çıxdı. S.Rehimov. Qadınlar tələm-tələsik tabağı, süfrəni, təndiri örtdülər. Mir Celal.

TƏLƏSDİRMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Telesdirmek"denf.is.