Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

TƏRPƏTMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Terpetmek"den f.is.

TƏRPƏTMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f.
Herekete getirmek,
hereket etdirmek; qımıldatmaq. Kərim baba sükut ilə başını tərpətdi. A.Şaiq. [Reşid] ani olaraq uzun kirpiklərini döyərək qara, nazik qaşlarını tərpətdi. M.Ibrahimov. // Əsdirmek, titretmek, laxlatmaq, yerinden oynatmaq. Bas-dırılmış ağacı tərpətmək olmaz.
Herekete getirmek, getmek üçün here-ket etdirmek. Faytonçu atları tərpətdi. Ə.Haq-verdiyev. Ayaz atı tərpədib həyətdən çıxdı. Ə.Memmedxanlı.

TƏRS : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. ve sif.
Bir şeyin eks terefi, ar-xası, dalı. Nəzarətçi söyüş söydü və sağında dayanmış növbətçinin qırmızı yanağına əli¬nin tərsi ilə ağır bir şillə vurdu. M.Hüseyn. [Veys]
.səliqəsiz qara bığlarını əlinin tərsi ilə silib, borc və nisyə dəftərlərini götürdü. Ə.Əbülhesen. // Parçanın ve s. dal üzü (avand eksi). Parçanın tərsi.
Biri o birisinin evezine ve ya eksine olan. Ayaqqabını tərs geymək.
öz dediyinden, öz emelinden, öz xasiy-yetinden el çekmeyen, terslik eden; inad, höcet. [Mehralı:] Musa çox tərs adamdır, sən onun dilini bilməzsən. S.Rehman. [Qızyeter:] Rüstəm dayı əl qatmasa Şirzadın işi düzələn deyil. Elə bir tərsə rast gəlib ki!.. M.Ibrahimov.
Acıqlı, hirsli, qaşqabaqlı. Sarı özü də işlər müdirinin tərs baxışlarından bir növ mətləbi anlayırdı. S.Rehimov. Mirzəyenə üzümə tərs baxdı. Mir Celal.
Əksine, tersine. [Mehemmed:] Ey müəl-lim, sən mənə neçə il dərs demisən; Indi belə görünür, hər şeyi tərs demisən. B.Vahabzade.
0 Tərs damarına düşmək (salmaq), tərs damarı (tərsliyi) tutmaq
tersliye başlamaq, terslik elemek, dediyinden, öz emelinden, öz bildiyinden el çekmemek; inad etmek. [Imran:] [Ananın] tərs damarına düşdü, qur-tardı. M.Hüseyn. [Rüstem:] Görürsən tərs damarı tutub, danışma, çıx get, havası keçəndə qayıt.. M.Ibrahimov. [Nise xanım Zakirova:] Nə qədər dedim ki, uşağa ayda bir-iki min cibxərcliyi göndər, saldın tərs damarına. Ə.Memmedxanlı. Tərs damarını sındırmaq
- terslikden vaz keçmesine nail olmaq, yum-şaltmaq, yola getirmek, razılığına nail olmaq. [Xelil:]
.Yığsın başına dost-aşnanı, o Əliqulu kişinin tərs damarını sındırsın. S.Rehman. Tərs kimi
ele bil, acıqdan, eksine. [Mercan bey:] Tərs kimi kəbin pulu da beş min manat yazılıb. ü.Hacıbeyov. Yumurtası tərs gəlmək
- el-ayağa düşmek, bir yerde qerar tapa bil-memek, özüne yer tapa bilmemek. Yumur-tası tərs gəlmiş toyuq kimi
bir yerde qerar tapa bilmeyen, özüne yer tapa bilmeyen adam haqqında.

TƏRSA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.] klas. Xristian, xaçperest, isevi. Tərsa qızı (xristian qız).
Qövmi-tərsayə mən tanıtdım rah. Füzuli. Sərasər sövdayi-eşqi tərsanın; Apardı əqlini Şeyx Sənanın.
Q.Zakir.

TƏRSANƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər. darüssena-dan] is. Gemi düzeldilen ve temir olunan yer, verf, zavod.

TƏRSƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. ve zərfTers, eks, tersine, ek-sine. Hacının oğlu çox bədbin bir adamdır. Hər şeyə şübhə ilə baxır, hər sözdən tərsə bir məna çıxarmaq istəyir. Qantemir.

TƏRSƏSINƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərfƏksine, ziddine, tersine.
Bəli, zəmanə dolandı və dəyirman tərsəsinə çevrildi.. C.Memmedquluzade.

TƏRSIM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Resm çekme, cızma.

TƏRSINƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax əksinə. Diqqət edib baxsan əgər dərsinə; Hər şeyi təlim eləyir tərsinə. M.Ə.Sabir. [Mozalan bey:] Amma burada işlər tərsinədir. Ə.Haqverdiyev.

TƏRSLIK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Ters adamın xasiyyeti; inad-cıllıq, inadçılıq, inadkarlıq, höcetlik. Kolxoz sədri Qara kişinin tərsliyini bilirdisə də, yenə bir şey deməkdən özünü saxlaya bilmədi. Ə.Əbülhesen. □ Tərslik eləmək (etmək)
inad etmek, inadkarlıq göstermek. [Lütfeli bey:] Şəfiqə, gəl sən tərslik eləmə, bircə dənə balana rəhmin gəlsin. İ.Musabeyov. Tərsliyi tutmaq, tərsliy(in)ə salmaq
terslik etmek, inadkarlıq göstermek. Tərsliyi tutan Həmzə-dən heç nə eşidə bilməyəcəklərinə qane olan qohum-qonşu arvadları çıxıb getdi. Ə.Əbül-hesen. Axırda Qədir tərsliyə salaraq böyük xalçanı üç yerə bölməyi təklif etdi. Ə.Sadıq.

TƏRTƏMIZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Lap temiz, olduqca temiz. Qırxılıb çənəsi, buxaq tərtəmiz; Durur qaba-ğında örtüklü bir miz. H.K.Sanılı. [Nuriyye:] Stəkanları bir dəqiqənin içində yuyub tərtə-miz (z.) sildim. İ.Əfendiyev.

TƏR-TƏZƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax təptəzə. Tər-təzə otla-rın ətri insanı bihuş edirdi. C.Cebrayılbeyli. Bina təzə, ağac təzə, yer təzədir; Ordəklərin yuvası da tər-təzədir. H.Hüseynzade.

TƏRTIB : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
Ayrı-ayrı hisseleri, şeyleri seçib birleşdirerek tam bir şey emele getirme, düzeltme, yaratma. Dərsliyin tərtibi. Smeta tərtibi. Lüğət tərtibi.
İş məntəqələri, zavodlar, sexlər, emalatxanalar öz planlarını gözdən keçirir, yeni planlar tərtib edirdilər.
Ə.Sadıq.
Teşkil, teşkil etme, yaratma, düzeltme (qrup, kollektiv). Bir neçə adamdan ibarət xor tərtib etmək. Yeni hökumət tərtib etmək. // Hazırlamaq, düzeltmek. Böyük bir ziyafət tərtib etdilər.
Bax tərtibat
ci menada.
Seliqe, seliqe-sahman, qayda, üsul, ni-zam. [Muzdur]
.ağpal-paltarı öz tərtib və səliqəsilə bir-birinin üstünə [yığdı]. S.M.Qeni-zade. □ Tərtibə salmaq
qaydaya salmaq, seliqeye salmaq, nizama salmaq. İzin olsa, məhəbbətlə deyərdim sənə, saqi! Sal məclisi tərtibə səbəbkar gəlincə. Ə.Vahid.
Yazma, inşa. □ Tərtib etmək- yazmaq, inşa etmek. Nemətullayev hər haqq-hesabı düzgün saxladığından nəticədə təftiş komis-siyası gözəl bir akt tərtib edər və burada Nemətullayevin mükafatlanmasını irəliyə sü-rərdi. S.Rehimov.
mətb. çap üçün metbee şriftlerinin bir yere getirilerek düzülmesi, yığılması, müret-tib işi; mürettiblik.

TƏRTIBAT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər. "tertib" söz. cemi]
Tertib olunmuş bir şeyin xarici görünüşünü, görkemini teşkil eden xüsusiyyetlerin (kita-bın, qezetin şekillerinin, şriftlerinin, ya sehne tamaşasının dekorasiya ve geyimlerinin ve s.-nin) mecmusu. Səhnəyə müəyyən bir rəs-sam tərtibat vermirdi. S.Rehman.
B a x tərtib
ci menada. Külliyyatın tərtibatı, müqəddiməsi və qeydləri professor M.Arifindir.

TƏRTIBATÇI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Tertibat işleri ile meşğul olan, kitabın, tamaşanın tertibatını veren adam. // Sif. menasında. Tərtibatçı rəssam.

TƏRTIBÇI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Tertib işleri ile meşğul olan, tertib eden adam. Lüğətin tərtibçisi. Tənqidi mətnin tərtibçisi.

TƏRZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
üsul, qayda. Ey dilbəra-nə tərzdə cövlan edən çocuq! M.Ə.Sabir. Ar-vad gözucu vərəqəyə baxıb, bir ağzının qalın dodaqlarını iyrənc bir tərzdə büzdü. H.Seyid-beyli.
İzafet birleşmesinin birinci terefi kimi işledilir; mes.: tərzi-hərəkət (hərəkət tərzi), tərzi-təfəkkür (təfəkkür tərzi), tərzi-həyat (hə-yat tərzi).

TƏSADÜF : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
Baş vermiş gözlenil-meyen, nezerde tutulmayan hadise; qeziyye, veqe, ehvalat. [Tosya Ferameze:] Neçin bir neçə ay əvvəl təsadüf bizi bir-birimizə rast gətirdi? çemenzeminli.
Gözlenilmeden rastlaşma, görüşme. Mə-hərrəm bu təsadüfdən çox sevindi. H.Nezerli.
□ Təsadüf etmək
1) gözlenilmeden rast gelmek, birden qarşısına çıxmaq. O günün sabahı məktəbə gedərkən [qıza] təsadüf etmə-dim. S.Hüseyn; 2) görmek, rastlaşmaq. Ara-sıra istidən divarın dibindəki kölgəliyə qısıla-raq yeriyənlərə də təsadüf etmək mümkündür. M.İbrahimov. Indi vaqonlarda bir-iki sərni-şinə təsadüf etmək olurdu. H.Seyidbeyli.
Hal, veziyyet. Təliə bir çox təsadüflərdə Əbubəkrin ona diqqət verib-vermədiyini də öyrənməyə çalışırdı. M.S.Ordubadi. // Gözle-nilmeden ortaya çıxan keyfiyyet, hadise, şe-rait. [Arif Renaya:] Nə səadət, nə xoş təsadüf, inan; Səni gördükdə bitdi tabü-təvan. H.Cavid. Uşağı birxoşbəxt təsadüf saxladı. Mir Celal.

TƏSADÜFƏN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf [ər.] Gözlenmeden, göz-lenilmeden, tesadüfi olaraq, tesadüfi. Təsa-düfən Nəbi o gün yoldaşlarını Dəvəboynuna göndərmişdi. "Qaçaq Nebi". Haman qəribə "ovçunun" təsadüfən vurduğu bu göyərçini götürüb yarasını yoxladım. M.Rzaquluzade.

TƏSADÜFİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif [ər.]
Nezerde tutulmadı-ğı, gözlenilmediyi halda baş veren, tesadüf neticesinde olan. Təsadüfi görüş. Təsadüfi uyğunluq.
Rüstəm [Şerefoğluna] üçüncü dəfə tamamilə təsadüfi olaraq,
ci ildə Ukray-nada rast gəldi. M.Ibrahimov.
Herdenbir, tesadüfden-tesadüfe olan, baş veren, elde edilen; daimi olmayan. Təsadüfi gəlir.
Lazımi qeder esası, sebebi olmadığı hal-da, sebebsiz töreyen, zeruretden doğmayan, qanunauyğun töremeyen. "Anamın kitabı"nı Cəlil Məmmədquluzadə yaradıcılığında təsa-düfi bir hadisə hesab etmək olmaz. M.Ibra-himov.

TƏSBEH : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Zikr edilen duaları say-maq, indi ise meşğuliyyet üçün istifade edi-len sapa keçirilmiş muncuq ve s. deneleri dü-zümü. Molla Ibrahimxəlil sabah vaxtı səccadə üstündə başında əmmamə, əlində uzun təsbeh, dizi üstə oturub övrad oxumağa məşğuldur. M.F.Axundzade. Mirzə Cəmil kəhrəba təsbe-hini əlinə alıb, əsəbi halda çevirir, muncuqla-rın şaqqıltısından həzz alırdı. Ə.Veliyev.

TƏSBİT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Əvvel deyilmiş bir sözün, fikrin ve s.-nin düzgünlüyünü tesdiq etme, qebul etme, sabitleşdirme. Konstitusiyada təs-bit olunmuş hüquqlar. Lüğətdə təsbit edilmiş sözlər. // Bir şeyin doğruluğunu sübut eden delil.

TƏSDİQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Deyilen sözün, başqasının mülahizesinin, yaxud bir senedin, faktın ve s.-nin gerçek olduğunu iqrar etme, tesdiqle-me. // Yeqinlik. [Ağasefer] pis xəbərin təsdi-qini eşidəcəyindən qorxdu, qondarma bir vəcdlə ətrafına işarə edib dedi... Ə.Əbülhesen. □ Təsdiq etmək
1) bir şeyin gerçek oldu-ğunu qebul etmek; tesdiqlemek. [Sedr:] Mə-sələ aydındır, aldığımız materiallar vətəndaş Yaqut Niyaz qızının sözlərini təsdiq edir. C.Cabbarlı; 2) bir şeyin düzgünlüyünü resmi-leşdirmek, qanuni şekle salmaq. Diplomun surətini təsdiq etmək; 3) resmi olaraq qeti qe-rar çıxarmaq, qeti şekle düşmüş hesab etmek. Gündəliyi təsdiq etmək. Tezisləri təsdiq etmək. Mövzunu elmi şurada təsdiq etmək. Əsəri çapa təsdiq etmək.

TƏSDİQEDİCİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Tesdiq eden, gerçekli-
yini, doğruluğunu, heqiqiliyini qebul eden; razılıq, tesdiq, qebul bildiren. Təsdiqedici cavab. Təsdiqedici nəzər.

TƏSDİQLƏMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Tesdiqlemek"den f.is.