Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

TOLSTÖVKA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[Yazıçı L.N.Tolstoyun adın-dan] Qırçınları olan kemerli, enli, uzun kişi üst köyneyi. Mirzə Mustafanın zahiri sifəti başqalarından seçilmirdi üzü qırxıq, bığları gödək kəsilmiş, başında fəhlə kepkası, əynində tolstovka xələti və i.a. E.Sultanov.

TOLSTOYÇULUQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [Yazıçı L.N.Tolsto-yun adından] öz dövrünün ictimai quruluşu-nu ve medeniyyetini patriarxal kendli möv-qeyin en tenqid ve inkar eden ve exlaqi tek¬milleşme ve pisliye qarşı müqavimet göster-memek ideyasını tebliğ eden dini-etik neze-riyyesi.

TOLUOL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [isp.] Iyli, yanar rengsiz maye.

TOMAĞA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Bezi quşların (o cümleden bezi toyuqların) başındakı kekil. Laçın təki başda ala tomağa; Yaşmağı tutmaya dişə, dodağa. M.P.Vaqif. // Bezi bitkilerin yumru ve ya qoza şeklinde olan toxumluğu.

TOMAĞALI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Tomağası olan, kekilli. Tomağalı toyuq.

TOMÄT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[isp.] Pomidor pastası (sousu). Tomatda bişirilmiş balıq.

TOMATLI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif Tomat tökülmüş, tomatla bişirilmiş. Tomatlı şorba.

TOMBUL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif dan. Ağ ve yumşaq. Ağ tom-bulpambıqlar da; Açılar tarlalarda. N.Refi-beyli. // Ağ ve koppuş. Anuş o tombul, o pam-bıq əllərini mənə uzadırkən:
Biz çoxdan tanışıq!
deyə əlini tutdum. A.Şaiq.

TOMOQRAFIYA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [yun.] Rengenoloji müayine üsulu.

TOMPAK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fr.] Bürüncün bir növü.

TON : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[fr.] Metrik ölçü sistemde 1000 ki-loqrama beraber çeki vahidi.

TON : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[yun. tonos
sesin yükseldilmesi]
fiz. Havanın dövraşırı titreyişinden ibaret olub onun yükseklik derecesini müeyyen eden ses. Yüksək ton. Aşağı ton. // Müeyyen yükseklikde plan musiqi sesi.
tib. Işleyen üreyin, onun qapaqlarının sesi; insan bedeninin içiboş üzvlerini tıqqıl-dadanda çıxan ses. ürəyin tonu.
mus. Iki yarımtondan ibaret olan ve sesin yüksekliyine göre ferqini müeyyenleşdirmek üçün vahid kimi götürülen interval. Ariyanı iki ton aşağı salmaq.
mus. Tonallıq. Major ton. Minor ton. // məc. Emosional ehvali-ruhiyye. Şerin ma-jor tonu.
Musiqi aletinin ve ya sesin seslenme çaları, xüsusiyyeti. Təmiz ton. Fortepianonun tonu. // Ifaçının alete ve ya sese verdiyi ses-lenme xüsusiyyeti. // Danışan adamın sesinin yüksekliyi ve ya gücü; ses. Səsinin tonunu qaldırmaq.
Uzun bir nitq söyləməyə hazır-laşmış kimi görünən katib birdən səsini alçal-dıb danışığın tonunu dəyişdi.. Ə.Sadıq.
Nitqin seslenmesinin xarakteri, danışa-nın (ve ya yazanın) hisslerini, onun haqqın-da danışdığı şeye olan münasibetini, ehvali-ruhiyyesini ve s.-ni ifade eden teleffüz (ve ya yazı) xüsusiyyeti, terzi. Amiranə ton. Mü-layim ton.
Səlim bəzən acıqlı-acıqlı, bəzən həyasız bir tonda cavab verirdi. M.İbrahimov. // üslub, ifade terzi. Tənqidi məqalənin tonu.
Reng, çalar, habele her hansı bir rengin açıqlıq ve ya tündlük derecesi. Açıq tonlar. Tünd ton.
Rəng tonu yalnız xromatik rəng-lərə mənsub olub, rəngin qırmızıya, sarıya və s. çalmasını müəyyən edir. A.Qaziyev.
0 Ton vermək
işin gedişini lazımi istiqa-mete yöneltmek.

TONÄL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[yun.]
mus. Bir tondan başqa tona keçme (bax ton2 1 ve
ci menalarda).
mus. ve inc. Tonallığa aid olan (b a x to-nallıq). Musiqi eserinin tonal quruluşu.

TONALLIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
mus. Musiqi ladının (kö-künün), xromatik qammanın bu ve ya diger perdesinin düzülüşünden asılı olaraq çıxardı-ğı seslerin seciyyevi xüsusiyyeti. Do major tonallığı. Si bemol minor tonallığı.
inc. Resmde her hansı bir ehvali-ruhiyye emele gelmesine kömek eden esas, üstün reng, kolorit. Tonallığın pozulması.

TON-KILOMETR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. xüs. Bir ton yükü bir kilometr mesafeye aparmaq esasında hesab-lanan yükdaşıma vahidi.

TONQAL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Yanan, yaxud yandırmaq üçün üst-üste yığılmış odun, çör-çöp, şax-budaq ve s. yığını. Bir neçə tayqada sönən tonqa-lın; İstisi şerimdə, sözümdə qaldı. N.Xezri. [Qarı:] çobanlardır, tonqal qalayıblar,
dedi,
gedək, biz də qızınıb paltarımızı qu-rudaq. Ə.Memmedxanlı.

TONQALOTU : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. bot. İri çiçek qrupu ve sünbülcükleri olan ot-bitki.

TONLUQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Reqemlerden sonra gelerek maşının neçe ton yük apardığını, kranın neçe ton qaldırdığını ve s. bildirir. 25 tonluq maşın.

TON-MIL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. dəniz. Bir ton yükü bir mil mesafeye aparma esasında hesablanan gemi-nin yükdaşıma vahidi.

TONNÄJ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[fr.]
dəniz. Geminin (gemile-rin) sututumu ve ya yükgötürme, yükdaşıma qabiliyyeti. Gəminin tonnajı.
xüs. Neqliyyat vasitelerinin, neqliyyatın yükgötürme, yükdaşıma qabiliyyeti. Vaqonun tonnajı. Təyyarənin tonnajı.
xüs. Her hansı bir mehsulun çeki ile bu-raxılması.

TÖNUS : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[lat. tonus, esli yun. tonos
ger-ginlik]
fiziol. Sinir sisteminin ve ezele toxumalarının yorğunluq töretmeyen uzun-müddetli qıcıqlanması (fealiyyeti). Toxuma-ların tonusu. Sinir sisteminin tonusu.
məc. Heyat fealiyyeti, fealiyyet.

TONYARIMLIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. 1500 kiloqram yük götüren. İsti və bürkülü iyun günlərinin birin-də tonyarımlıq yük maşını Dəmirçilər kən-dində kolxoz idarəsinin qabağında dayandı. Ə.Veliyev. Qafar tonyarımlıq maşına atılıb, kəsə yolda toz qopara-qopara usta dalınca getdi. Q.İlkin.

TOP : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Berk sethe deyende geri sıçrayan elastik materialdan hazırlanmış bütöv ve ya içiboş şar. Futbol topu. Voleybol topu. Rezin top. Topla oynamaq.
0 Top kimi (sağlam)
çox sağlam, heç bir xesteliyi olmayan, sapsağlam. Canımız top kimi sağlam, qıvraq. M.Müşfiq. Sıralarda oturan sakit, top kimi sağlam kənd uşaqları müəllimlərinin xasiyyətinə öyrənmişdilər.
Mir Celal.

TOP : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Artilleriya silahlarının ümumi adı. Artilleriya topu. Zenit topu.
Evlərin ürə-yi qopur yerindən; Sarsılır varlığı top səslə-rindən. M.Rahim. // Uzunlüleli artilleriya si-lahı. Uzunlüləli top. □ Topa tutmaq
hede-fe top atmaq, top ateşi açmaq. Az qalıb bizim-çün qiyamət qopa; Tutacaqlar bizi bu saat topa. H.K.Sanılı. [Cavad:] De görək, Qara-bağda kəndliləri topa tutan kimdir? H.Nezerli.
tib. Radioaktiv maddelerin şüaları ile müalice eden cihaz. Kobalt topu.
şahm. Diaqonal üzre istenilen qeder he-reket eden fiqur. Topla şah elan etmək
Hər bir oyunçunun bir şahı, iki vəziri, iki topu, iki fili, iki atı və səkkiz piyadası olur. "Şahmat oyunu".
0 Top gülləsi (mərmisi) kimi partlamaq
- berkden seslenmek, berk ses çıxarmaq, beyni sarsıtmaq. Bu səs işçilərin qulağında bir top mərmisi kimi partladı. H.Nezerli. Sofer maşını işə salanda motorun gurultusu top gülləsi kimi Rüstəmin başında partladı. M.İbrahimov. Top kimi açılmaq
birden hiddetle berk qışqırmaq. Sübhanverdizadə Kosanın üstünə top kimi açıldı. S.Rehimov. Top kimi partlamaq
bax top gülləsi (mərmisi) kimi partlamaq. [Ağa:] Bir də eşitdim, bir şey top kimi partladı. Ə.Haq-verdiyev.

TOP : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Nazik taxtaya sarınmış ve ya lüle şeklinde parça, arşınmalı. 3 top ağ.
[Əsger bey:] Mən ki bilirəm, [Hacı Qara], Ağcabədidə üç aydır üç top çit, qədək satma-yıbsan, dərya zərərin vardır. M.F.Axund-zade. [Mirzedadaş:] O mahud topunu bəri ver, görüm necə şeydir.. N.Vezirov. // Girde saralmış kağız, divar kağızı ve s. Bir top kağız.
Eynicinsli ve ya elaqedar şeylerin toplu-su, komplekti. Bir top iynə.
Tekerde dendelerin ve ya deyirman per-lerinin bend edildiyi hisse.
Top halında yığılıb bağlanmış şeyler. Topları maşına yükləmək.
çamadanın için-də ən əvvəlcə bir neçə top ağ köynək və zir-camə və bir neçə dənə ağ dəsmal vardı. S.M.Qenizade. // sif Toplu, toplanmış, cem. [Xan:] İlyas,
dedi,
ə, ağlın başında heç top-durmu? S.Rehimov.
0 Top etmək (eləmək)
bax toplamaq. [Xan:] Əşi, ağlını başına top elə! S.Rehimov.
top-top sif. çoxlu, toplarla. Burada nə yoxdur, qəfəslərdə top-top çit,parça... Ə.Əbül-hesen.