Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

TUSTU : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Yanan bir şeyden havaya qal-xan dumanaoxşar qazvari kesif zerrecikler. Papiros tüstüsü. Qara tüstü.
O taydan bu taya işıqlar gəlir; Tüstülər burulub göyə yük-səlir. S.Vurğun.
tar. Keçmişde vergi vahidi kimi götürü-len ev, teserrüfat. O zaman bu kənddə cəmi-cümlətanı
20 tüstü var idi. S.Rehimov.
0 Başından (təpəsindən) tüstü çıxmaq
bax baş.

TUSTULƏMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Tüstülemek"den f.is.

TUSTULƏMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f.
Tüstü vermek, çoxlu
tüstü buraxmaq, tüstüsü çıxmaq. Yenə trubka tüstülədi.. M.İbrahimov. Nə tüstüləyib gedən qatarlar, nə sürətlə ötən maşınlar bu məx-luqa baxmırdı. Mir Celal.
Yaxşı yanmamaq, közerib tüstülenmek, alışıb-yanmamaq, sönmek üzre olmaq. Kösöv tüstüləyir.
B ax tüstüləndirmək. Papirosunu tüs-tüləmək.

TUSTULƏNDIRMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Tüstülendirmek"den f.is.

TUSTULƏNDIRMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Papiros, qelyan ve s. çekerken tüstü buraxmaq, tüstü ile doldurmaq (bir yeri). Otağı yaman tüstülən-diriblər.
Musa qəlyanını tüstüləndirirdi. M.Hüseyn.

TÜSTÜLƏNMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Tüstülenmek"den f.is.

TÜSTÜLƏNMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Tüstü buraxmaq, tüstü-sü çıxmaq, tüstülenmek. Kəndçi də söylənir:
Ədalət hanı? Yanıb tüstülənir ağac qəlyanı. S.Vurğun. Ocaq tüstülənir... ofikirlidir; Uşaq-lıq çağımı yadına düşdü? H.Hüseynzade. // Tüstü ile dolmaq, tüstü qalamaq. Otaq bərk tüstülənib. // Alovsuz yanmaq, zeif yanmaq, alışmadan yanmaq, közermek. Fitil tüstülə-nir. Kömür tüstülənir.

TÜSTÜLƏTMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Tüstületmek"den f.is.
TüSTüLƏTMƏKf. Tüstülenmesine sebeb olmaq, tüstü çıxmasına kömek etmek; tüstü-lendirmek, tüstülemek. Qoca bağban.. qaş-qabağını turşudub, demisini çəkdi və tüstü-lətdi. S.Rehimov.

TÜSTÜLÜ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif
Tüstü veren, tüstüsü çıxan. Tüstülü ocaq.
Tüstü basmış, tüstü dolmuş, tüstü qap-lamış, tüstü ile dolu. Yenə də küy qopdu tüs-tülü zalda; Yenə şüşələrdən daşdı şərablar. N.Xezri.
Içerisinden tüstü çıxan. Yenicə puçurla-mış ağacların, söyüd salxımlarının arasında damların tüstülü bacaları görünür. Mir Celal.

TÜSTÜSÜZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif.
Tüstüsü olmayan, tüstü çıxmayan, yanarken tüstü vermeyen. Tüstü-süz barıt.
Içerisinden tüstü çıxmayan; yanmayan. Tüstüsüz damlar; Sarı badamlar; Tənbəl adamlar; Bu balama qurban. (Layla).
0 Tüstüsüz yanmaq məc.
yanıb-qovrulmaq. Yaxşı saxlaya bilmir öz rolunu yadında; Yanır, tüstüsüz yanır qısqanclığın odunda. S.Rüstem.

TÜTƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Qarğıdan ve s.-den qayrılmış nefesli xalq musiqi aleti. Tütək çalmaq.
ço-ban anar səni, tütəyi sızlar; Ellər toy eləməz, yolunu gözlər. Ə.Cavad. Ayna bir müddət uzaqdan gələn tütək səsinə qulaq verdi. Ə.Memmedxanlı.
0 Tütəyin dilini (içəri) çəkmək
danışı-ğını kesmek, susmaq, dinmemek. [Zeynal:]
.Biz tütəyin dilini çəkməyə məcbur olduq. Ə.Əbülhesen. Şahpəri Sərvnaz qarının qırı-mını görüb, tütəyin dilini çəkdi. B.Bayramov.

TÜTƏKÇALAN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

TüTƏKçI is. Tütek çalan musiqiçi.

TÜTMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Tütmek"den f.is.

TÜTMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Yanmaq, tüstüsü çıxmaq. Orda-burda ocaq tütür, evlər çıraq yandırır; Uçan durna, sönən qürub nağılları andırır.
Ə.Cemil.

TÜTÜN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Yarpaqlarında nikotin olan quşüzümü ailesinden ot-bitki. Tütün zəmisi. Tütün yığımı.
Ağacların qalın gövdələri arasından yaşıl tütün plantasiyası görünür, çöldə işləyən qızların mahnısı ucalırdı. H.Seyidbeyli. Tütün ən çox papiros istehsalı üçün becərilir. H.Qedirov.
Hemin bitkinin papiros çekmek, iylemek ve ya çeynemek üçün işledilen qurudulmuş ve xırda doğranmış ve ya ovulmuş yarpaq-ları. Siqaret tütünü. Əla növ tütün. □ Tütün çəkmək
papiros (siqaret) çekmek. O deyir:
Havada deyil bu mümkün; Döyüş zaman-ları çəkəsən tütün. M.Rahim.
Tüstü. Oturdu diz-dizə qaçaqlar bütün; çadırı doldurdu şərabla tütün. S.Vurğun.
0 Başından (təpəsindən) tütün çıxmaq
bax başından (təpəsindən) tüstü çıxmaq ("tüstü"de).

TÜTÜNÇÜ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Tütün ekib-becermekle meşğul olan adam. Povestin mövzusu Azər-baycan tütünçülərinin həyatından götürül-müşdür.

TÜTÜNÇÜLÜK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Kend teserrüfatımn, senaye meqsedleri üçün tütün bitkisi ekib-becermekle meşğul olan sahesi; ümumiy-yetle, tütün becerme işi. Tütünçülük briqadası.

U : Azerbaijani Explanatory Dictionary

Azerbaycan elifbasrmn iyirmi sekkizin-ci herfi ve bu herfle işare olunan saitin adı.

U : Azerbaijani Explanatory Dictionary

nida.
Uğultu sesine teqlid kimi işlenir (adeten uzadılaraq deyilir
u-u-u-u, u-u-u). Uzaqdan u-u səsi gəldi.
Sebirsizlik, hövselesizlik, narazılıq ya-xud da inciklik, tene ve s. hissleri ifade edir. U! Bu heç yaxşı olmadı. U! Qulağımız dəng oldu.
Hürkme, diksinme, yaxud teeccüb ifade edir. U! Ilana bax! U! Nə dərin quyudur! U! Nə gözəldir!

UC : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Bir şeyin sivri, şiş, nazik, batıcı terefi, kenarı. Iynənin ucu. Mıxın ucu. Süngü-nün ucu.
Bekar yabanın ucunda bir çəngə alovlu tikan götürüb, bayraq kimi göyə qal-dırmışdı. Mir Celal. Səlim qələmin ucunu akta söykəyib oğluna dikbaxdı. B.Bayramov. // Parçanın, paltarm ve s.-nin bucaq şek-linde olan hissesi, kenarı. Ətəyin ucu. Bre-zentin ucu. Xalçanın bir ucundan yapışmaq.
- Kərim baba da palazın bir ucunda Ayrım qızı ilə yan-yana oturdu. A.Şaiq. Qaragöz tez küncə qaçıb, ucları alaçığın iki tərəfində bərkidilib asılmış balaca nənnini yellətdi. M.İbrahimov. // Bir şeyin qurtaracaq hissesi, kenarı, bir başı. Bağın bu biri ucunda. Dün-yanın o ucunda. Şəhərin o biri ucunda.
- Qurban Şeytanbazarın ucunda məktub ya-zan həmşəhərlisi Molla Fərzəlinin yanında oturmuş(du). A.Şaiq. // Uzun şeyin her iki qurtaracaq terefinden biri; baş. [Camal bey:] Xanımlar əllərində uzun ağac ucunda ağ dəs-mal duracaqlar qəlbidə. N.Vezirov. [Beyim] bağırsaq kimi çözələnən rezin borunun bir ucunu su kranına taxıb asfaltı yuyurdu. İ.Hüseynov. // Bir şeyin kenarını teşkil eden kiçicik hissesi. Burnun ucu. Barmaqların ucu.
- Usta Ağabalanın saqqalı gicgahlarına get-dikcə ucları nazilib, gözəl surətdə qulaqlarına yapışırdı. çemenzeminli. [Quşun] yaralı qanadının ucu sallanmışdı. M.Rzaquluzade. // Axır, son, inteha. Cənnət qoxan qırlar, ən-gin obalar; Bir atlasdıryaşıl, ucu görünməz. A.Şaiq. [Veli:] Milin düzündə qoyun korluq çəkər? Allah abad eləsin, ucu yox, bucağı yox. N.Vezirov.
Baş, tepe. Evinizin dalı iydə; Iydənin ucları göydə. "Əsli ve Kerem". Günəş yaxın dağlar ucundan doğar; Buludları gözəl rəng-lərlə boyar. A.Şaiq.
Ucundan şeklinde
..sebebinden,
..üzünden,
..ucbatından,
..göre. [Xedice:] Biçarə Yusif mənim ucumdan nələr çəkibdir. N.Nerimanov. Sizin ucunuzdan üzümə söz gəlir, siz isə məni ələ salırsınız. Ə.Veliyev.
0 Ucu açılmaq
izdihamla gelmeye, yeri-meye, irelilemeye başlamaq. Gözlə ha gözlə, gözlə ha gözlə, axırda dəstənin ucu açıldı. "Koroğlu". Ucundan tut, göyə çıx
çox güclü yağış haqqında. Gur-gur guruldadı göy, tökdü yağış; Ucundan tut, göyə çıx! R.Rza. Ucundan tutub ucuzluğa getmək
danışı-ğında hedd-hüdud bilmemek, artıq-eskik danışmaq, sözünün dalmı-qabağım bilme-mek. [Surxay:] Mehralı dayı, ucundan tutub ucuzluğa getmə. S.Rehman. Ucunu qaçır-maq
hesabı çaşdırmaq, dolaşıq salmaq. Ucunu tapmaq
hellini tapmaq, helline yol tapmaq.
..ucu ilə
..nezere alaraq,
..mü-vafiq olaraq,
..göre. Əfqanıstan iğtişaş və üsyanından biz hərçənd ki uzağıq, amma zehin ucu ilə deyə bilərik ki, burada ingilis barmağı var. C.Memmedquluzade. Ayağı-nın ucunda
yavaşca, üsulluca, ehmallı, ses çıxarmadan, yeridiyini hiss etdirmeden. Sürəyya yavaşca pəncərəni örtüb, ayağının ucunda ehmallıqla qayıdıb, yatacağına uzandı. çemenzeminli. Ana uşağı oyatmağa qıymayaraq ayağının ucunda evi dolaşdı, işlərini gördü. Ə.Veliyev. Baş ucunda
yanında. Baş ucumda birdən-birə; Qüvvətli bir səs ucalır. N.Refibeyli. Bir ucdan
bir terefden, bir başdan, arasıkesilmeden, dal-badal. Zərgər... bir ucdan oğurlar, bir ucdan satar. Q.Zakir. Arvad kişini bir ucdan hey dürtmələyirdi. S.Rehimov. Bir ucu
bir te-refi, bir terefden. [Şahmar bey:] Dadaş, bu, yaxşı olmadı. Bu sözün bir ucu da sizə toxu-nur. N.Vezirov. Burnunun ucunda
lap ya-xınında, lap yaxın, yanındaca. Dilinin ucun-da
yadda olub deyilecek anda yaddan çıxan şey haqqında. Onun adı dilimin ucundadır. Dilimin ucunda idi, yadımdan çıxdı.
ucu ilə baxmaq-bax gözucu. Əlisəfagözü-nün ucu iləpula baxdı. S.Hüseyn. Mən bilir-dim ki, artıq hər şey məhv olmuşdu, lakin yenə də gözümün ucu ilə də olsa, onu görmək istə-yirdim. Ə.Memmedxanlı.

UCA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif.
Yüksek, hündür. Uca boy. Uca bina. Uca ağac.
Buludlara dəyir uca dağ-ları; Cənnət guşəsidir gözəl bağları. A.Seh-het. Xudayar bəyin ancaq otuz yeddi-otuz səkkiz sinni olar. Boyu ucadı, çox ucadı. C.Memmedquluzade. // Ucaboylu, boylu-buxunlu. Uca oğlan. Uca kişi.
Heç yadım-dan çıxmır, konsul özü bir uca adamdır, amma mən alçaq adam. C.Memmedqulu-zade. // çox hündürde, çox yüksekde yerleş-miş. Uca yer. Uca ulduzlar. Dağlıq rayonun ən uca kəndi. // is. Uca yer. çıxım gədiklər-nən, izin izləyim; Ucalardan alçaqları göz-ləyim. "Koroğlu".
məc. Yüksek, ali, ülvi.
.Min cürə uca fikirlər və müqəddəs hisslər şairin silsileyi-təbinə hərəkət versə, daha [gözel] olmazdımı? F.Köçerli. Gözəldir bir uca əməl bəsləyib; Bu əməl uğrunda qan-tərə batmaq. M.Müşfiq.
Yüksek, yuxarı, zil; ucadan, berkden. Günorta idi. Müəzzin uca səslə azan verirdi. çemenzeminli. [Böyükxanım] axırda uca səslə ağlayaraq... durub genə əlini Rzaqulu-xanın çiyninə qoyub deyirdi. M.S.Ordubadi.
0 Ozünü uca tutmaq
tekebbür satmaq, başqalarına xor baxmaq, özünü hamıdan yük-sek saymaq. [Serdar Reşid] özünü çox uca tutur. M.S.Ordubadi. Uca tutmaq
yüksek tutmaq, yükseklere qaldırmaq, şereflendir-mek. [Hidayet Mürşide:] İnsanlıq ləyaqətini uca tutduğunuza görə sizə təşəkkür edirəm. B.Bayramov.

UCABOY(LU) : Azerbaijani Explanatory Dictionary

UCAQAMƏT(Lİ) sif. Boyu uca, boylu-buxunlu, qedd-qametli. Ucaboy oğlan. Ucaboy qadın.
[Əmi] ucaboy, gər-dənli, qarasaqqal, xoşsima bir kişi idi. N.Nerimanov. Sona xala kişi təbiətli, uca-qamətli
. bir qadın idi. S.S.Axundov.

UCADAN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf
Berkden, yüksekden, zilden. Ucadan danışmaq. Ucadan gülmək. Ucadan demək. Ucadan oxumaq.
[Adam-lar] ucadan və həyəcanla danışır, nə barədə isə mübahisə edirdilər. M.İbrahimov. [Dürre adamların] bu sözünü eşidib ucadan soruşdu. S.Veliyev.
məc. Yüksek mövqeden, yuxarı vezi-feden. İndi dünyada qayda belədir ki, birisi ucadan alçağa yenə, dövlətlilikdən kasıblığa düşə, söhbəti həmişə aparıb çıxardacaq ke-çən günlərinə. C.Memmedquluzade.

UCALAN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f.sif. Uzaqdan görünen, qalxan, yükselen (uca bina, ağac ve s. haqqında). [Sarxan] istər-istəməz gözlərini dərədə qara zolaqlar kimi ucalan tüstüyə dikdi. M.Hüseyn. // Havaya qalxan, yükselen, havalanan. Uca-lan təyyarə (balon).

UCALANDIRMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Ucalandrrmaq"dan f.is.