Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

BIÖQRAF : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[yun.] Bir şexsin tercümeyi-halını yazan adam.

BIOQRAFIK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Bir şexsin tercümeyi-halına aid olan. Bioqrafik roman.

BIOQRÄFIYA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[yun.] Tercümeyi-hal.

BIOLÖGIYA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[yun.] Canlı cisimlerin he-yat ve inkişafı qanunlarını tedqiq eden elm.

BIOLOJI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif Biologiyaya aid ve ya xas olan. Bioloji hadisə. Bioloji elmlər. Bioloji tədqiqat.

BIÖLOQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[yun.] Biologiya mütexessisi, biologiya ile meşğul olan alim.

BIOSFER : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[yun.] Yer üzünde heyatın ya-yıldığı sahe, dünyanın orqanizmlerle meskun olan sethi ve atmosferin aşağı hissesi.

BIOSTÄNSIYA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[yun. bio... ve lat. stan-siya] Bioloji stansiya
müeyyen yerde ya-şayan heyvan ve bitkilerin biologiyasını tedqiq ve bioloji fenlerin tedrisine yardım eden müessise.

BIPLÄN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[fr.] Qanadları üst-üste yerleş-dirilmiş iki qanadlı teyyare.

BIR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

say.
1 reqemi ile işare olunan sayın adı, miqdar saylarının ilk vahidi. üçdən bir çıxmaq. Beşin üstünə bir gəlmək. // Miqdarca tek. Bir cilddən ibarət kitab.
Zərf mənasında. Bir yerde, birge, bir-likde. çörəyi bir yedik.
Sif. mənasında. Beraber, eyni. Bir boy-da. Bir həcmdə. Bir böyüklükdə.
Tek, vahid, yegane, birce, tekce. Onun bir qızı var, bir oğlu.
Aşiqi öldürdü şövq, bir nəzərə çarə yox. Füzuli. [Ikinci qadın:] Kəndin cavan, qoca qadınları hamısı bir dil, bir ürəklə seçkiyə gedəcəklər. Ə.Haqverdi-yev. Əhməd ananın bir oğludur. Mir Celal.
ümumi, eyni. Onların [iranlıların] da, bizim də çar hökumətinə qarşı apardığımız mübarizənin məqsədi birdir. M.S.Ordubadi. Onların dərdi bir olduğu kimi, dərmanı da birdir. Mir Celal.
Bir sıra sözlerin qabağında qeyri-müey-yenlik bildirir. Oradan bir ağac gətir. Sizi bir adam görmək istəyir. Bu gün bizə bir adam telefon eləmişdi. Məni bir şey narahat edir.
[Namaz:] Bir beş adamın içində də təşəxxüslə özünü çəkib deyərsən ki, mən Cahangir ağanın qayınatasıyam. Ə.Haqver-diyev. On-on iki nəfərdən ibarət bir dəstə düz onlara sarı gəlirdi. M.Hüseyn.
Feillerin qabağında tekid, israr, lüzum bildirir. Sən bir dayan! Sən bir gözlə! Bir gedək, görək necə oldu. Bir oxu, görək nə yazılıb.
Mən arzu eləyirəm ki, müsəlman qardaşlar kənarda bir şeyi görəndə və o şeyi bilməyəndə bir dayanıb soruşalar ki, bu nədir? C.Memmedquluzade. [Mübaşir:] Sən Allah, bir de görüm, belə qızı kimin üçün bəsləmisən? M.Ibrahimov. [Surxay:] Axı bir iltifat elə! I.Əfendiyev.
"Heç" menasında.
..Bir quru daxma-dan başqa ataları bunlara bir şey qoyma-mışdı. S.S.Axundov. Yusif kağızı diqqətlə oxuyub dedi:
Mən hərçi fikir edirəm, bir şey çıxmır. N.Nerimanov.
Sifetle isim arasında, yaxud isimle xeber arasında teyinlik derecesini artırır, ya da azaldır. Gözəl bir mənzərə. Məlahətli bir səs. Uca bir dağ. Kiçik bir iş. Balaca bir vəzifə.
Ilin hər fəslinin bir hüsnü var; amma qışın ləzzəti bir özgədir. C.Memmed-quluzade. Aralığa gərgin bir sükut çökdü. Ə.Memmedxanlı.

Vaxt, zaman bildiren isimlerin evve-linde zaman zerfi emele getirir. Bir dəqiqə dayan. Bir gün bilərsən. Bir dəfə sizə gələ-rəm.
Bir dəqiqədə arvad-uşaq gəlinin ba-şına toplandılar. çemenzeminli.
Zaman bildiren sözlerle iş ve ya here-ketin tekrarını bildirir. Hər on-on iki gün-dən birBəşirdən məktub alırdım. S.S.Axun-dov. Fərman saatda bir bazara qaçıb, lazım olandan alıb qayıdırdı. Ə.Haqverdiyev.
Feillerin qabağında hereketin tesirini şiddetlendirir. It qurdu görən kimi, bir qaçış qaçdı ki.
Cavanşir qabağındakı oğlana möhkəm bir zərbə endirərək, onun qalxanını yarıya böldü. M.Hüseyn.
Teref, yan, cehet kimi sözlerin evve-line getirildikde bölgü mezmunu ifade edir. Bir yandan mən, bir yandan sən. Bir tərəf razıdır, o biri tərəf yox.
Yoxsa, mən biryan-dan deyim ki, qanuni-əsasi çox yaxşı şeydir. C.Memmedquluzade.
"Oldu" sözü ile beraber
iki iş, ya hadisenin süretinin aniliyini, eyni zamanda baş verdiyini bildirir. Gəlməyi ilə getməyi bir oldu.
Vaqif əlini atdığı ilə üzüyü çı-xartdığı bir oldu. çemenzeminli. Yerindən sıçramaqla pəncərəyə atılmağım bir oldu. Ə.Memmedxanlı.
◊ Bir ağızdan
hamı birden, ses-sese vererek, xor ile. Bir ağızdan dedilər: "Dan yeri, dan ulduzu!" Sordum: bundan gözəli yoxmu parlayanların? M.Müşfiq. Bir anda göyərtənin altındakı kürəkçilər də, üstün-dəki igidlər də bu səsə səs verib bir ağızdan bağırışdılar... M.Rzaquluzade. Bir aləm
- çoxlu, hedsiz. Bir aləm işim var. Bir an
- bir lehze, bir saniye. [Şeyx:] Onu gözü-nüzdən qoymayın bir an. S.Vurğun. Bir anda
derhal, bir lehzede, göz yumub açınca. Bir anlıq, bir anlığa
çox az müd-detde, çox qısa bir zaman üçün, bir lehzelik. Ağrısını unutmuşdur bir anlığa yaralar. S.Vurğun. Sən də bir anlığa düşüncəyə dal-dın. I.Əfendiyev. Bir ara(lıq)
bir zaman, bir vaxt, bir müddet. Bir arada
bir yerde, birlikde. Bir az
1) azacıq, azca, az miq-darda, müxteser. Bir az kağız ver.
Söz verirsən ki, sabah gələsən bir az söhbət edək? C.Memmedquluzade; 2) bir qeder, azacıq zaman. Bir az gözlə. Bir az dayan.
- [Babaxan:] Yoldaş, necə yəni "bir az sonra gəl?" Mir Celal. Bir azca
bax bir az. Bir azdan
tezlikle, çox keçmeden, azacıq sonra. Bir azdan gələrəm.
Bir azdan
. qayalıqların başı qıpqırmızı işığa qərq oldu. S.Rehman. Bir balaca
bax bir az. Bir balaca səbr elə. Bir barmaq
bir az, çox kiçik, barmaq qeder kiçik. Bir barmaq boyu var.
[Bünyad:] Nə olardı ki, bir barmaq kağız qoyaydılar ki, pəs hələ-həlbət durma-yıb gələsən. Ə.Əbülhesen. Bir cür olmaq
bax birtəhər olmaq. Bir çox
1) çox, bir sıra, xeyli, müxtelif. Bir çox adam. Bir çox şey; 2) uzun-uzadı, uzun süren. Bir çox danışıqdan sonra. Təklif bir çox mübahisəyə səbəb oldu. Bir daha
1) bir defe de, yene de, tekrar. Azərbaycanlılar Midiya dövründə olduğu kimi, bir daha assurilər və kəldanilər vətənində qılınc parlatdılar. M.S.Ordubadi. [Seriyye xala ve uşaqlar] bir daha adam-ların sıxlaşdığı yerlərə yaxın düşmədilər. M.Ibrahimov. Yolçu bir daha xarabalığı gözdən keçirdi. Ə.Memmedxanlı; 2) bax bir də
ci menada. Bir də
1) bir daha;

2) bundan sonra, daha, artıq. Bir də belə şeylər etmə. Bir də buralara ayaq basma;
3) elave, başqa, üstelik. Bir də kim gəldi? Bir də sən get; 4) gözlenilmezlik bildirir; birden, gözlenmeden. Bir də gördüm ki, saat
dir.
Bir dəgördüm
. səyahətçi libasın-da bir şəxs durbin ilə qayanın döşündəki köhnə imarətə baxır. S.S.Axundov. Bir dəm
- bir lehze, bir deqiqe. Eşqin bəni bəlasız bir dəm qoymaz əlindən. Nesimi. Bir dənə
- ancaq tek, misilsiz, tayı olmayan. Ondan bir dənədir. Bir dünya
bax bir aləm. Bir dürlü
1) bir növ, bir cür; 2) heç bir vechle, heç bir vasite ile. [Dursun] sözün-dən dönməyi bir dürlü mənliyinə sığışdıra bilməyirdi. A.Şaiq. Levin bu sözlərin məna-sını bir dürlü anlaya bilmədi. M.Hüseyn. Bir e(y)ləmək
birleşdirmek, uyğunlaşdır-maq, eynileşdirmek. Sadiq oldur, dilini könlü ilə bir eyləyə; Əgridildən nəğmə gəl-məz, durmuşam inkarına. Nesimi. Bir əl
- bir defe, bir kere, bir dövre. Bir əl nərd oynamaq.
[Atabey Qızıl Arslana:]
Gəl otur, bir əl şahmat oynayaq,
[dedi]. M.S.Ordubadi. Bir ətək
çoxlu, külli miq-darda. Bax, bunlara mən bir ətək pul ver-mişəm. A.Şaiq. Vallah, özgə millətdə olsa, beləsinin saatına bir ətək qızıl verərdilər. Mir Celal. Bir gunə köhn.
bir növ, bir cür. [Nadir]
.Əşrəfi basmaqda bir gunə hünər və fərasət göstəribdir. M.F.Axundzade. Xərab olmadı bir gunə dil fəraqından; Ki, eyləyə bilə memari-vəsl onu islah. S.Ə.Şirvani. Bir gün
bir defe, günlerin birinde, bir vaxt. Bir gün sizə gələndə, gə-tirərəm. Bir halda ki
madam ki, iş bele olduğu halda, eger bele ise. Bir kərə
bax bir yol. Bir kişi
heç kim, heç kes. Tərrar gər alursə qamu rəxti, rəvadır; çün qafilədə bir kişi bidar bulunmaz. Nesimi. Bir kitab
- çoxlu. [Mürşüd:] Inci, axı mən evdə sənə bir kitab söz danışdım. S.Rehman. Bir qədər
bir az, azacıq bir miqdar. Bir qədər gözlə. Bir qədər yol getdik. Bir qisim
ha-mısı yox, ancaq bir hissesi, bir parası, bezi-leri. Iclasda iştirak edənlərin bir qismi. Yal-nız bir qisim kolloid məhlulların elastik xas-sələri vardır. Bir qucaq
çox, çoxlu. Bir qulaq
bir az, azacıq. Dur, bu çoşkanı bir də götür, buradan rədd ol, daha qoymaz bir qulaq yataq. S.Rehimov. Bir neçə
azacıq miqdarda, bir az, cüzi. Bir neçə adam. Bir növ
bax birsayaq, birtəhər
ci menada. Şəban gedib, qızdan təvəqqe etdi ki, onu bir növ Məşədi Məmmədvəli ilə barışdırsın. Ə.Haqverdiyev. Kosa tərəzini tədricən qal¬dırdı, bir növ tərəzi düzəlişdi. S.Rehimov. Bir o qədər
1) o derecede. Torpaq nə qədər yaxşı becərilsə, bir o qədər çoxlu məhsul verər; 2) o qeder çox. Uşaqlar kiçik olduqlarından, analarına bir o qədər kö-məkləri çatmırdı. S.S.Axundov. Bir olmaq
- birleşmek, müttefiq olmaq, hemrey olmaq. Yar ilə çünki bir oldi Nəsimi; Nə ğəm, gər cümlə aləm olsa əğyar. Nesimi. Bir ovuc
- çox az, bir az, cüzi miqdar. Bir ovuc adam. Bir para
1) bezi. Nə özün yarıdır, nə sevənləri; Bir para adamı kərkəvaz eylər. M.P.Vaqif. [Sekine xanım:] Bəs ona sən necə bir para zad təlim edərsən? M.F.Axund-zade. Bir para yoldaşlarımla vaqona minib vətənə üz qoyduq.. S.S.Axundov; 2) bir az, bir qeder; bezen. Acı söz yaraşmaz belə bazara; Şirin-şirin gəl danışaq bir para. Q.Zakir. Bir parası
hamısı yox, bir hissesi, bir qismi. Əhalinin bir parası qətlə yetişib, yerdə qalanı da qaçıb dağlarda, meşələrdə gizlənmişdi. S.S.Axundov. Bir parça, bir tikə
bir az, azacıq, azca. Bir sıra
bir miqdar, bezi. Bir sıra yoldaşlar. Bir sıra hallarda. Bir sıra hadisə baş verdi. Bir sıra təsərrüfat sahələri. Bir sözlə
da-nışılan söhbete, söylenilen fikre yekun vurmaq üçün ara söz kimi işlenilir; xülase, müxteser. Bir sözlə, molla Qasım Güllücə kəndini inək kimi sağıb yeyirdi. S.S.Axun-dov. Bir sözünü iki eləməmək
sözünün qabağında söz dememek, razılaşmaq, etiraz etmemek. [Musa] məktəb uşaqlarının bir sözünü iki eləməzdi. Mir Celal. Bir şey
melum olmayan, qeyri-müeyyen, anlaşıl-mayan bir hadise, keyfiyyet ve s. Bu barədə bir şey bilirsənmi? O mənə nə isə bir şey demək istəyirdi. Bir tövr
bax birsayaq, birtəhər. Gülsüm ağlamaqdan [o qeder] bitab olmuşdu ki, yolu gedə bilmirdi. Axırda qoltuğuna girib bir tövr evə gətirdilər. Ə.Haqverdiyev. Bir ucdan
bir başdan, bir terefden, bir yandan. Zərgər
. bir ucdan oğurlar, bir ucdan satar. Q.Zakir. Bir vaxt
- 1) vaxtile, bir zaman, keçmişde, evveller. Bir vaxt onun yaxşı səsi var idi. Bir vaxt var idi ki, teatrlarımızda qadın rolunu kişilər oynayırdı; 2) gelecekde, qeyri-müeyyen bir vaxtda. Bir yerdə
beraber, müşterek, başqası ile birlikde. Bir yerdə yeyib-içmək. Bir yerdə gəzmək.
[Tubu:] Ay qız, atanla bir yerdə şəhərə gedənlər hamısı qayıtdılar, indicə atan da gələcək. Ə.Haqverdiyev. Bir yığın
çoxlu, külli miqdarda. Cavan oğlan birinci otaqda əyləşib, qabağındakı bir yığın kağızları birbəbir oxuyub, dəftərə yazırdı. Ə.Haqverdiyev. Bir yol
bir defe, bir kere. [Gülperi:] Ay xala, bir yol dedin, eşitdik, dilotu yeməmisən ki? M.Hüseyn. [Tahir:] Neçə həftədir, bir yol da cərimə verməmişəm. M.Hüseyn. Bir-birinə dəy-mək
ara qarışmaq, heyecan düşmek, hamı telaşa düşmek. Bir-iki(cə)
bir neçe, az (qeyri-müeyyen miqdar). Bir-iki kitab aldım. Bir-iki adam gəlib. Bir-iki balıq tutduq.
Mahmud bir-ikicə sözlə başına gələnləri bu qarıya dedi. Ə.Əbülhesen. Bir-ikisi
bir neçesi, bir neçe neferi. [Uşaqların]
. bir-ikisi də başını divara söykəyib, qulağını pəncərənin deşiyinə yapışdırdı. B.Talıblı. Birsayaq, birtəhər
1) bir cür, bir növ, bir vasite ile. Qəhrəman qocanı birtəhər dilə tutub ata mindirdi. S.Rehimov; 2) telesik, nece geldi, başdansovma. Işi birtəhər görüb qurtardı; 3) qeribe, qeyri-adi, hamıya oxşa-mayan, başqalarına oxşamayan. O, birsayaq (birtəhər) adamdır.
[Zerife:] Sənin pen-cəyin niyə birtəhər durur? S.Rehimov. Bir-təhər olmaq
1) müteessir olmaq, ehvalı qarışmaq, halı xarab olmaq, pozulmaq. [Gültekin:] Tarın səsini eşitdim, ürəyim birtəhər oldu. C.Cabbarlı; 2) adi halı deyiş-mek, utanan kimi olmaq, heyecanlanmaq, sıxılmaq. Bünyadın adı çəkiləndə, Qumru qızarır, onunla danışanda birtəhər olur. Ə.Əbülhesen; 3) dan. zar. ölmek, aradan çıxmaq ve s. Elə bir
keyfiyyetin dere-cesini güclendirmek, şiddetlendirmek üçün işlenir. Elə bir halə düşərsən ki, tükün biz-biz olar. M.Ə.Sabir. [Əsger:] üzünə demi-rəm, elə bir oğul böyüdən anaya əhsən olsun. Mir Celal. Heç bir
bax heç.
bir... Mürekkeb sözlerin birinci terkib hissesi; mes.: birgünlük, birsaatlıq, birte-refli, birelli ve i.a.

BIRADAMLIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Bir adam üçün, yalnız bir nefer üçün olan. Biradamlıq yer.
Ye-nicə şəhərdən gətirilmiş nazik, biradamlıq
çarpayılar, kürsülər iki cərgə düzülmüşdü.
Mir Celal.

BIRADLI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Adları bir olan, eyni ada malik olan. Biradlı şeylər. Biradlı kəmiyyət.

BIRAILƏLI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Bir aile üzvleri kimi, çox yaxın.

BIRAILƏLIK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. çox yaxınlıq.

BIRATIM(LIQ) : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Yalnız bir defeye ki-
fayet eden. Biratımlıq çay. Biratımlıq barıt. ◊ Biratım(lıq) barıtı var
çox tez he-
veslenen, ruhlanan, lakin işi axıra çatdır-mağa hövselesi çatmayan, işden tez soyu-yan adam haqqında.

BIRATLI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Bir at qoşulan. Biratlı araba.

BIRATOMLU : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Terkibi bir atomdan ibaret olan.

BIRAYAQLI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Bir ayağı olan, birqıçlı; ayağının biri kesilmiş, qırılmış.

BIRAYLIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif.
Bir ay davam eden, bir ay müddeti üçün nezerde tutulmuş. Biraylıq müddət. Biraylıq maaş. Biraylıq məzuniy-yət. Biraylıq iş planı.
ömrü bir ay olan. Biraylıq uşaq.

BIRBARMAQLI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Əlinde tek bir bar-
maq olan.

BIRBAŞ(A) : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf Arada heç bir yerde durmadan, bilavasite, düz. Elə uçurum, sıl-dırım qayalıq yerlərdən keçirdim ki, ayağı-mın altından bir daş uçsa idi, birbaş dərəyə yuvarlanıbparça-parça olacaqdım. A.Şaiq. Yazıq muzdur qolu boynunda sınıqçıdan qayıdıb, birbaşa öz xozeyninin yanına gəldi. S.M.Qenizade. [Ilyas] birbaş dağlara qaç-maq, Afaqı tapmaq, onu görmək
. istədi. Ə.Memmedxanlı. // Birnefese, arası kesil-meden, durmadan. Birbaşa etdiyi söhbət Həsən ağanı yorduğundan, o dayanıb nəfə-sini dərdi. M.S.Ordubadi.

BIRBƏBIR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax bir-bir. Cövrlər kim ey-ləmişdin, birbəbir yad eyləyib; Şami-hicran könlümü bu növ ilə şad eylərəm. S.Ə.Şirvani. Qarovul malları xurcundan çıxardaraq, bir-bəbir təftiş edib yerə atdıqca, Əhmədin ürə-yinə guya ki, zəhərli ox sancırdı. B.Talıblı. Omrün əziz günləri birbəbir yada gəldi. S.Rüstem.

BIR-BIR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf
Tek-tek, ayrı-ayrılıqda. [Süleyman:] De, bir-bir söylə, qulaq asım. ü.Hacıbeyov. Anası da oğlu qazan yollara
bir-bir bələd oldu. Ə.Haqverdiyev. Konsul onları [siyahıları] bir-bir alıb, öz katibinə verir... M.S.Ordubadi.
Bir-birinin ardınca, ardıcıl suretde,
növbe ile. Totuq gəlinlər bir-bir oynadılar,
göyçək qızlar süzdülər. çemenzeminli. [Ha-
kim] stolunun üstündə gördüyü lazımsız ka-
ğızları bir-bir cırıb, səbətə atırdı. Mir Celal.
Tefsilatı ile, teferrüatına qeder, her biri ayrı olaraq. Gördüyü işləri bir-bir saydı. Nöqsanları bir-bir göstərmək.
Əcnəbinin bu sözlərini Sədrəddin bəy qapı dalısında bir-bir yazırdı. S.M.Qenizade. Rüstəm ko-mandirə bu ətrafdan bir-bir, yerbəyer danı-şır. S.Rehimov.
Hereye bir, her defede bir. Bir-bir ver-mək. Bir-bir paylamaq.
bir-bir... Müxtelif hal şekilçileri ile: bir-biri ilə, bir-birinə, bir-birindən, bir-birini
qarşılıq bildirir. Itlərin hürməyi, ovçuların səsləri, nökər və mehtərlərin qış-qırığı bir-birinə qarışmışdı. S.S.Axundov. [Firidun ve Kürd Əhmed] mehriban bir nəzərlə bir-birinə baxdılar. M.Ibrahimov. [Gülüşgelin:] Iki kişi bir-birinizə havadar olun. S.Rehman. Bir-birini haylayan arvad-uşaq səsi kəndi ağzına almışdı. Ə.Əbülhesen.
◊ Bir-birinə dəymək (qarışmaq)
qa-rışıqlıq düşmek, çaxnaşma düşmek, heye-can düşmek, ara qarışmaq. Dünya yenə bir-birinə dəydi.
C.Memmedquluzade. lyir-minci il baharının günəşli bir səhərində qəza mərkəzi kiçik şəhər bir-birinə dəydi. H.Nezerli. Seçkilərin nəticəsində məlum oldu ki,
. Tükəzban xala kənd şurasına sədr seçilibdir. Kəndə böyük vəlvələ düşdü, ca-maat bir-birinə dəydi. B.Talıblı. Bir-birinə vurmaq
çox axtarmaq. [Müellim] kəndi bir-birinə vurdu, axırda bir körpə əmliktapdı. Ə.Veliyev.

BIRBUĞUMLU : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. zool. bot. Bir buğumu olan.

BIRBUYNUZLU : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. zool. Bir buynuzu olan, tekbuynuzlu, taybuynuz. Birbuynuzlu cücü. Birbuynuzlu kərgədan.