Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

AGILLI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif.
Derrakeli, düşünceli, şüur-lu. Ağıllı adam.
Yusifin arvadı Avropa elmlərindən dadmış bir ağıllı arvad idi. N.Nerimanov. Tərlan ağıllı oğlunun hər kəlməsindən xoşlanırdı. M.Hüseyn // məc. Tedbirli, öz işini bilen. [Mirpaşa:] Ağıllı
.
bir bağban görsə ki,
. böyük bir ağacın kiçicik bir budağı quruyub, gərək onu o saat kəssin. Z.Xelil.
Ağla esaslanan, ağlabatan. Ağıllı söz. Ağıllı iikir. Iclasda çox ağıllı təklii irəli sürdülər. Ağıllı (z.) hərəkət etmək.
məc. Terbiyeli, qanacaqlı. Ağıllı qız. Ağıllı uşaq.

AGILLI-BAŞLI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif.
Yaxşı, layiqli, lazı-mi şekilde, qaydalı, sanballı, emelli. [Əsger bey:] Heydər bəy, bu niyyətdən düş, mənə bir on beş gün möhlət ver, mən sənə toy xərci hazır edim, ağıllı-başlı toy elə! M.F.Axund-zade. [Hacı Hesen:] Sənin dərdin az qalıb məni çürütsün. Xalqın da uşaqları dərs oxuyublar. Odur, hamısı ağıllı-başlı adam olublar,
. amma sən gecə-gündüz keili. C.Memmedquluzade. Gəncdir, qoy getsin girsin darüliünuna, bəlkə orada işlər, məlu-matını artırar, ağıllı-başlı bir adam olub çıxar. Qantemir. // Zerf menasında. [Cahan:] Sən bir ağıllı-başlı mənə nağıl et görüm, necə qız alarsan. ü.Hacıbeyov. Rüstəm kişi Qaraşa ağıllı-başlı toy qurmaq fiikrində idi. M.İbrahimov.
çoxlu, xeyli, qiymetli. [Tarverdi:] Amma böyük sandıqdır, yəqin ki, bunun içində ağıllı-başlı mal var. M.F.Axundzade.

AGILLI-KAMALLI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

dan. bax ağıllı 1 ve
cü menalarda. [Erkek Tükezban] batinən ağıllı-kamallı bir türk qadınıdır.. B.Talıblı.

AGILLILIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Düşüncelilik, idraklılıq, zekalılıq, şüurluluq. // məc. Tedbirlilik.
Ağıl üzerinde esaslanma, ağlabatanlıq. Təkliiin ağıllılığı.

AGILSIZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sifi.
Ağıllı olmayan, düşünce-siz, şüursuz; axmaq, gic. Ağılsız adam. // məc. Tedbirsiz, öz işini, öz xeyrini bil-meyen, ehtiyatsız.
Ağla esaslanmayan, ağla müğayir olan, ağla zidd olan. Ağılsız iş. Ağılsız hərəkət. Ağılsız (z.) hərəkət etmək.

AGILSIZLAŞMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

Getdikce ağlı azalmaq; sefehleşmek, gicleşmek.

AGILSIZLIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Ağıl yoxluğu, şüur-suzluq, düşüncesizlik; giclik, axmaqlıq.
Tedbirsizlik, öz işini, öz xeyrini bil-meme; ağılsız hereket, iş. Ağılsızlıq etmək. Belə bir hərəkət ağılsızlıq olardı.

AGILUMULMAZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Son derece qezeb-lenerek, özünü bilmemek derecesine gel-miş. Vaqii bu təşəbbüsə qarşı bir söz belə deyə bilmədi, çünki Ibrahim xan qəzəblən-mişdi, ağılumulmaz (z.) bir halda idi. çemenzeminli.

AGILYANA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zəri dan.
Ağıl ile, ağıl üzre, ağıllı. // Ağlabatan, ağılkesen.
Teqriben, texminen, ehtimal üzre.

AGIMSOV : Azerbaijani Explanatory Dictionary

a x ağımtıl. Ağımsov tüstü onun [Cahandar ağanın] enli dodaqlarının üstünə enmiş qalın bığlarının arasına doldu.
İ.Şıxlı.

AGIMTIL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sii. Ağ renge çalan, ağa çalar, azacıq ağ. Ildırım çaxdıqca hörümçək toru kimi bütün meşəni, ağacların yarpaqlarını, budaqlarını sarmış bu tor ağımtıl bir şəfiəqlə parıldayırdı. Ə.Memmedxanlı.

AGIMTILLIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Ağ renge çalarlıq, açıq-ağlıq, ağımtıl şeyin halı.

AGIR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sii.
Böyük çekisi, vezni olan (yüngül ziddi). Ağır yük. Ağır daş. Ağır ça-madan.
Ağır sandıq seçmə parçalarla dolu idi. Mir Celal. Küçələr izdihamla çalxanır; Yükü ağır bir gəminin ləngəri kimi. R.Rza.
// Sanballı.
Güclü, şiddetli, tesirli. Ağır yumruq. Ağır zərbə.
çox çetin, böyük zehmet, böyük sey teleb eden; çox zehmetli; güc, zor. Ağır doğum. Ağır iş. Ağır məsələ. Ağır tələb. Ağır vəziiə.
Gəmi muzdurçuluğu iilvaqe çox ağır sənətdir. S.M.Qenizade. // məc. Əziyyetli, meşeqqetli, ezablı, mehrumiyyetle dolu, ke-derle dolu. Ağır dövr. Ağır həyat. Ağır illər.
Bir səs gəlir ellərdən; Şirin-şirin dillərdən; Tanrı, balamı saxla; Ağır aylar, illərdən. (Layla). [Yolçu:] Biz qismətimizə düşən ağır yolu keçməsək, gələcək nəsillərimiz də o işığa tez gəlib qovuşmaz. Ə.Memmedxanlı.
məc. Berk, derin. Ağır yuxu.
Dideyi-bəxtim oyanmaz, nə ağır uyğuludur. Füzuli. Pah atonnan, nə ağır (z.) yatdı bu oğlan,
ölübə! M.Ə.Sabir.
məc. Dözülmez, tehemmül edilmez. Ağır itki. Ağır xəbər.
məc. Sert, çox ciddi, şiddetli, amansız. Ağır cəza. Ağır töhmət. // məc. çox ciddi neticeler vere bilen, yaxud böyük cezaya sebeb ola bilen; çox böyük. Ağır günah. Ağır cinayət. Ağır ittiham. Ağır məsuliyyət.
- Bu dəhşət, öhdəmə düşən tarixi bir məsuliyyətin nə dərəcədə ağır (z.) olması fiikrindən doğurdu. M.S.Ordubadi. Tahirin gəlib çıxdığı bu son nəticə nə qədər ağır (z.) olsa da, o bunu etirai etməyə məcbur idi. M.Hüseyn. // məc. Neticesi tehlükeli, qor-xulu, çox ciddi. Ağır yara. Ağır xəstə. Ağır xəstəlik.
[Partizanlar] üç nəiər ağır yaralı-larını da özləri ilə sürüyərək, Kür nəhrinin
. qamışlıq sahillərinə çəkilmişdilər. H.Nezerli.
Gergin, çetin, narahatedici, darıxdırıcı, serbest olmayan. Hacı nəiəsini ağır (z.) alaraq tər basmış, dili ağzından bir qarış çıxmış:
Ay qardaşlar, dayanın,
deyə sürətlə gəlir. Ə.Haqverdiyev.
Yavaş, süretsiz; yavaş-yavaş hereket eden, ağırterpenen. Ağır (z.) tərpənmək.
- [A.Şaiq] ağır addımlarla tribunaya qalxdı. S.S.Axundov. Içəri girdim. Ağır addımlarla balkona çıxdım. M.S.Ordubadi. // Yavaş ifa edilen (çalınan). Ağır hava. Havanı ağır (z.) çalmaq.
Eşitdiyimiz musiqi səslərinin bəzi-ləri ağır və güclü (səqil), bəziləri isə nisbə-tən yüngül və zəifi (xəfiifi) olur. Ə.Bedelbeyli. Aşıqlar ağır hava çalırlar. Qadın ahəstə oynayır. Ə.Haqverdiyev.
məc. Ağırlıq tesiri bağışlayan (öz bö-
yüklüyü, çoxluğu, sıxlığı, tutqunluğu, alçaq-
lığı, renginin qelizliyi, süretinin yavaşlığı
ve s. ile). Ağır buludlar. Ağır boyalar
(ressamlıqda). Ağır akkordlar (musiqide).

Gördü bir anda bir ağır dəstə; Sanki minmiş
adamlar üst-üstə. M.Ə.Sabir. Bəzən bu
səiərdə ağır dumanlar; Gəlib quldur kimi
kəsir yolunu. S.Vurğun. // məc. çoxluq, bö-
yüklük menasında. Dağlarda gəzən mənəm;
Əhdim var, bəzənmənəm; Ağır elin qızıyam;
Qürbətdə gəzəmmənəm. (Bayatı). Kimsə
qınamasın mən təkü tənha; Necə durum ağır
el qabağında. Q.Zakir. çox obadan, ağır
eldən keçibdi; Coşqun dərya, daşqın seldən
keçibdi. Aşıq Əlesger.
məc. Yüngüllükden, selislikden meh-rum, başa düşülmesi çetin olan. Ağır üslub. Ağır iiadə. Ağır cümlə.
Qeliz, kesafetli, pis iylenen, nefesi çetinleşdiren, darıxdırıcı, dözülmez. Ağır qoxu. Ağır hava.
Kərim bəy qapını açanda ağır və boğucu, isti hava onu vurdu. Mir
Celal.
çetin hezm edilen. Ağır xörək.
Xoşagetmez, pis, yolagetmez, qılıqsız; deyingen. Ağır xasiyyət.
məc. Temkinli, vüqarlı, ciddi, heysiy-yetini gözleyen. Ağır adam.
Ağır (z.) otur, batman gəl. (Mesel). □ Ağır olmaq
ciddi olmaq, temkinli olmaq.
Toxunan, qelbi inciden, ürek sındıran, xatire deyen, xoşagetmez, acı. Ağır söz.
Onun evində nə yeməkdən, nə geyinməkdən korluq çəkəcəkdi. Ağır söz eşitməyəcək, ağır iş görməyəcəkdi. Mir Celal.
məc. dan. Hamile, ikicanlı, boğaz.
Kök, yoğun, etli-canlı. Ağır bədən. Ağır gövdə. Ağır cəmdək.
məc. çox baha, bahalı, qiymetli. çə-kidə yüngül, dəyərdə ağır.
Təbrizə Rusi-yadan ticarət malı gətirilməyəcəkdir. Gəti-rilsə də çox ağır qiymətə duracaqdır. M.S.Ordubadi. [Kerim bey] qızlarının hər ikisini gənc ikən ərə vermiş, ağır cehiz ilə köçürmüşdü. Mir Celal.
məc. Cansıxıcı, facieli, elemli, keder-lendirici. Ağır hiss. Ağır duyğu. Ağır iikir. Ağır mənzərə. Ağır təəssürat.
hərb. çox güclü techizatı, döyüş üçün güclü vasiteleri olan. Ağır toplar. Ağır bombardman təyyarələri. Ağır tanklar.
Toplar, ağır toplar verməyir aman; Qırılmış şüşələr çarparalardan. M.Rahim.
xüs. Bir sıra fiziki-kimyevi, minera-loji terminlerin terkibine daxil olur. Ağır metallar (mis, qurğuşun, sink, qalay ve s.). Ağır su (adi sudan daha çox molekulyar çekisi olan su). Ağır yağlar (daş kömür qat-ranının emalından hasil edilen madde). Ağır yanacaq (öz izafi çekisine göre suya yaxın olan duru yanacaq; mes.: ağ neft ve s.).
0 Ağır eşitmək
biraz karlığı olmaq. Ağır əl
1) berk ağrıdan, berk zerbe vuran; 2) məc. şükümsüz, uğursuz. Ağır gəlmək
toxunmaq, könlüne deymek, qelbi qırıl-maq. [Vaqif:] Ancaq Məlikməmməd xanı zindana saldırmağımız Fətəliyə, görünür, ağır gəlib. çemenzeminli. Ağca qarıya əri-nin bu saymazlığı elə ağır gəldi ki, o, döz-
məyib yerindən qalxdı. Ə.Əbülhesen. Ağır oturmaq
1) baha oturmaq, baha başa gel-mek. Bu paltar mənə ağır oturdu; 2) pis ne-ticelenmek. Bu söhbət ona çox ağır oturdu; 3) özünü ciddi aparmaq. Ağır tərpənmək
etalet göstermek, gecikmek, yubanmaq, telesmemek, vaxtı elden vermek.
ağır-ağır zərfi Yavaş-yavaş, tedricle, asta-asta, telesmeden. Ağır addımlarla. Ağır-ağır yerimək. Ağır-ağır işləmək.
Qara zənci acığından nəiəs alır ağır-ağır. S.Vurğun. Ağ buludlar ağır-ağır hərəkət edib, cənuba doğru sürünürdü. M.Hüseyn. Hərdənbir tülək bulud ağır-ağır sürünüb gedir, elə bil nəhəng bir quş qırıq qanadını çəkə-çəkə ovçudan can qurtarmaq istəyir. R.Rza.

AGIRAYAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sii. dan.
Mövhumata ina-nanların fikrince, guya gelmesi uğursuzluğa sebeb olan, ayağı düşmeyen. Ağırayaq adam.
Hamile.

AGIRBAŞLI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sii. dan. çox ciddi, ağır, tem-kinli, vüqarlı. Ağırbaşlı adam.

AGIRXASİYYƏT(Lİ) : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. b a x ağır 13 ve
cü menalarda. [Firidun]
.heç on beş il bundan qabaqkı dəcəl uşağa oxşamır, ağırxasiyyət və ağıllıdır. M.İbrahimov.

AGIRLAMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Ağırlamaq"dan i.is.

AGIRLAMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

i. dan. Əzizlemek, hörmet etmek, ehtiram göstermek, qiymetlendir-mek; ucaltmaq, saymaq, qonaq elemek. Bir içim su ilə ağırlamadın mehmanın. Füzuli.

AGIRLAŞDIRILMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Ağırlaşdırılmaq"dan i.is.

AGIRLAŞDIRILMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Ağırlaşdırmaq"dan
məch.

AGIRLAŞDIRMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Ağırlaşdırmaq"danfi.is.

AGIRLAŞDIRMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

i.
Daha ağır etmek,
veznini, çekisini artırmaq. Yükü ağırlaşdırmaq.
Yavaşıtmaq, süretini azaltmaq, lengit-mek. Işin gedişini ağırlaşdırmaq. Sürəti ağır-laşdırmaq.
məc. Daha da çetinleşdirmek, daha da zorlaşdırmaq, mürekkebleşdirmek. Işi ağır-laşdırmaq. Vəzifəni ağırlaşdırmaq. // Oxun-masını, başa düşülmesini daha da çetinleş-dirmek. Uslubu ağırlaşdırmaq. Uzun cüm-lələr ifiadəni daha da ağırlaşdırmışdır. // Daha da pisleşdirmek, xarablaşdırmaq, gerginleşdirmek. Vəziyyəti ağırlaşdırmaq.
- [Toğrul bey] qardaşı Davudun Arslan xatun adlı qızını Qaim Biəmrullaha verib, özü isə Qaim Biəmrullahın qızı Seyidə ilə evlənməklə başqa ölkələrlə birlikdə Azər-baycanın siyasi və ictimai vəziyyətini ağır-laşdırdı. M.S.Ordubadi.
Daha da güclendirmek, şiddetlendir-mek, ciddileşdirmek, artırmaq, daha da tesirli etmek. Düşmənin səhvi onun tələia-tını daha da ağırlaşdırdı. Cəzasını ağırlaş-dırmaq.
Uca səslə ağı deyən gəlinlər Səlminazın kədərini daha da ağırlaşdır-dılar. M.Hüseyn.
Kesifleşdirmek, qelizleşdirmek, tenef-füsü çetinleşdirmek, dözülmez bir hala sal-maq. Otağın havasını ağırlaşdırmaq. Toza-naq havanı daha da ağırlaşdırdı.
Hezmi çetinleşdirmek, zorlaşdırmaq. Mədəni ağırlaşdırmaq.
məc. Korlamaq, xarab etmek, iylendir-meye başlamaq.

AGIRLAŞMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Ağırlaşmaq"danfi.is.

AGIRLAŞMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

i.
Daha ağır olmaq;
yükü, çekisi çoxalmaq. [Sadıq kişi] soyuqda oturduqca, özünə gəldikcə vücudu ağırlaşır, kürəkləri sancır. Mir Celal.
Daha çetin olmaq; çetinleşmek, ger-
ginleşmek, mürekkebleşmek. Işi ağırlaşmaq.
Vəziiəsi ağırlaşmaq. Vəziyyəti ağırlaşmışdır.
- Obalar arana köçəndən sonra Gülyazın həyatı daha da ağırlaşdı. M.Hüseyn. // məc. Daha eziyyetli, daha meşeqqetli, daha ezablı olmaq, daha da pisleşmek, daha da dözülmez olmaq. Yaşayış gündən-günə ağırlaşırdı.
Pisleşmek, şiddetlenmek, berkimek, artmaq, qorxulu bir veziyyet almaq. Xasayın qızdırması artır, halı get-gedə ağırlaşırdı. Ə.Veliyev.
Kesifleşmek, dözülmez bir hala gelmek, pisleşmek. Otağın havası ağırlaşmışdır.
məc. Qoxumağa, pis iy vermeye, xarab olmağa başlamaq, pozulmaq. Ət istidən ağırlaşdı.
məc. Tenbelleşmek, atilleşmek; özünde bir ağırlıq hiss etmek, hereket ede bilme-mek. Yeyəndən sonra adam ağırlaşır.
dan. Kökelmek, etlenmek, yoğunlaş-maq, tosqunlaşmaq. Vücudu gündən-günə ağırlaşır.
məc. dan. Hamile olmaq, ikicanlı olmaq.
məc. Daha ciddi olmaq, temkinli olmaq.
Yaşa dolduqca ağırlaşmaq.
məc. Zeifleşmek, eşitme qabiliyyeti
azalmaq. Qulağı ağırlaşmaq.

AGIRLIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Ağır şeyin halı (yüngüllük ziddi). Yükün ağırlığı. Daşın ağırlığı.
Ağır şey, yük. Ağırlıq qaldırmaq. Ağır-
lıq qaldıran idmançı.
Qəssab bilmədi ki,
bu xalqın nədən; Ozü ağırlıqda qəm yükü
vardır... B.Vahabzade.
"Ağır"dan mücər. Cəzanın ağırlığı. Cinayətin ağırlığı. Həyatın ağırlığı. Itkinin ağırlığı. Vəziyyətin ağırlığı. Yaranın ağır-lığı. Zərbənin ağırlığı.
məc. Derd, qem, elem, iztirab. [Nina ve Mahrunun] bir-birini qucaqlamasından o qədər xoş bir təsir aldım ki, bir anlıq bütün ağırlıqları unutdum. M.S.Ordubadi. [Balaş:] Gülüşcan, mən böyük ağırlıq içindəyəm, hər günüm bir cəhənnəm əzabıdır. C.Cabbarlı. Urəkdə həvəs cuş edəndə gözdən axan yaşla ürəkdəki ağırlıq rəf olunur. S.M.Qenizade.
Vüqar, temkin, ciddilik. [Südabenin] tərpənişində bir ağırlıq, bütün vücudunda bir müvazinət gözə çarpırdı. M.Ibrahimov.
Ağırlıq hissi, tezyiq hissi. Başımda bir ağırlıq hiss edirəm.
Vahid, mənə çoxdan bu can ağırlıq edirdi; Ey kaş, onu da yarə verib, yüngül olaydım. Ə.Vahid.
məc. Qayğı, eziyyet, zehmet. Ağırlıq üstünə düşdü.
0 Ağırlıq mərkəzi
bir şeyin meğzi, mahiyyeti, esli, en esas ceheti. Ağırlıq sat-maq
naz elemek, özünü ağır göstermeye çalışmaq, teşexxüs satmaq. Dindirərsən dinməz, ağırlıq satar. M.P.Vaqif.