Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

ÇAXIŞ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. çaxmaq işi, çaxma. O, göylərin şimşəyi; Yerlərin üsyanıdır; İldırım çaxışı-dır. B.Vahabzade.

ÇAXMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"çaxmaq2"dan fi.is.
xüs. Müxtelif metal lövheleri vurub qabartmaqla hazırlanan naxışlı bezek eşya-sı; çekanka.

ÇAXMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Odlu silahlarda zerb me-xanizminin hissesi; yay. Tapançanın çaxmağı.
Bütün ümidlərinin alt-üst olduğunu görən Vəli tüiənginin çaxmağını çəkdi. M.Hüseyn. Nişançılar isə
. silahlarını, xüsusən çaxmaq-larını təmizləyirlər.. Ə.Əbülhesen.
Keçmişde: çaxmaqdaşına vurub qığıl-cım çıxararaq qovu yandıran çox berk daş, yaxud demir (polad) parçası. Qasım kişi çax-mağı daşa vurub qovu basır çubuğa. C.Memmedquluzade. [Hüseyneli emi]
.dəri kisənin içərisindən çaxmağı və daşı götürüb qovu odladı.. M.S.Ordubadi. // Keçmişde: od almaq üçün işledilen çaxmaq, çaxmaqdaşı ve qov bir yerde. çaxmaqla papirosu yandırmaq.

ÇAXMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

fi
Ateş açmaq üçün tüfengin, tapançanın çaxmağını çekib buraxmaq; ateş açmaq; gülle ile vurmaq. Səttar daxılı çəkir, tapançanı çıxarıb Kəblə Heybətin kürəyinə bir güllə çaxır. H.Sarabski. Həmin saat tüiən-gin iki gözünü də çaxdım, ancaq heç biri dəy-mədi. M.Rzaquluzade.
Birden-bire işıldamaq, parıldayıb berk şaqqıldamaq (ildırım, şimşek haqqında). Şim-şək çaxdı.
Faytonun içərisini sükut bürü-müşdü, bayırda isə şiddətlə yağış yağır, göy guruldayır və ildırım çaxırdı. M.S.Ordubadi. Gün çıxar, qar yağar, ildırım çaxar; Əgər tənha olsa, dağ da darıxar. N.Xezri. // Obrazlı teşbehlerde işledilir. Kinli ürəklər-də bəslənən şimşək; Başında partladı, gözün-də çaxdı. M.Müşfiq. Dəmirqayanın gözləri alovlanır, baxışlarından ildırımlar çaxırdı. H.Nezerli. // Vurmaq, ilişdirmek. Başına bir yumruq çaxdı. // Əlle ve ya elde tutulan bir şeyle vurmaq; qaxmaq. Mıx çaxmaq.

ÇAXMAQDAŞI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Keçmişde: od almaq (qığılcım çıxarmaq) üçün çaxmağın vuruldu-ğu xüsusi daş parçası. [Baba] qovu çaxmaq-daşı ilə alışdırıb çubuğu yandırdı. çemenze-minli. [Qızıl qayada] yer altından çıxan qaz, kim bilir, nə zamansa bir yolçunun, bir ovçu-nun, ya bir çobanın çaxmaqdaşından od alıb, gecə-gündüz şölə çəkib yanır. R.Rza.

ÇAXMAQ-QOV : Azerbaijani Explanatory Dictionary

top. Keçmişde: od almaq (qığılcım çıxarmaq) üçün işledilen çaxmaq ve qov. [Nebi] sonra qəlyanını doldurub, çaxmaq-qovla yandırdı. Ə.Abasov.

ÇAXMAQLI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sifi çaxmağı olan. □ çax-maqlı tüfəng (tapança)
keçmişde: çax-maqdaşı ve çaxmaq vasitesile alışdırılan pri-mitiv tüfeng (tapança). Otaqların bütün əşyası çaxmaqlı tüiəng və köhnə xəncərdən ibarət idi. A.Şaiq. [Güleli]
.ala iti kəmsiyindən açıb yanına aldı, ulu babasından qalan çaxmaqlı tüiəngi də çiyninə saldı. S.Rehimov.

ÇAXNAŞDIRMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"çaxnaşdırmaq"danfi.is.

ÇAXNAŞDIRMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

i. Aranı qarışdırmaq, qarışıqlıq salmaq, bir-birine vurdurmaq, çax-naşma (çaxnaşıq) salmaq. [Balarza:] Xub, bəs bunu hansı haramzada eləyir, kəndi çax-naşdırır bir-birinə? C.Cabbarlı.

ÇAXNAŞIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax çaxnaşma
ci mena-da. □ çaxnaşıq düşmək
bax çaxnaşma
düşmək ("çaxnaşma"da). [çopo:] Sabaha qədər davam edən qanlı vuruşmadan sonra xaqan ordusuna çaxnaşıq düşdü.. çemenze-minli. çaxnaşıq salmaq
bax çaxnaşma salmaq ("çaxnaşma "da). [Kor:] İskitlər hücum edəcəkləri xalqlar arasına çaxnaşıq salmaq üçün hücumdan əvvəl oraya korları göndərərlər. çemenzeminli. // sii. Heye-canlı, vahimeli. Car çəkir çarxların çaxnaşıq səsi; Car çəkir, qışqırır nəhəng motorlar. S.Vurğun.

ÇAXNAŞMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"çaxnaşmaq"dan i.is.
Qarışıqlıq, heyecan, telaş, vahime, vel-vele. Camaat içərisində bərk çaxnaşma oldu. "Abbas ve Gülgez". □ çaxnaşma düşmək
heyecanla dolu qarışıqlıq düşmek, velve-le düşmek, vahime düşmek, hamı bir-birine deymek, çaxnaşmaq. Karvan əhli bir-birinə dəydi. Bir çaxnaşma düşdü, gəl görəsən. "Koroğlu". Qoşunu görən kəndlilər qaçır, ətraia çaxnaşma düşürdü. çemenzeminli. çaxnaşma salmaq
heyecan salmaq, vel-vele salmaq, vahime salmaq, qarışıqlıq sal-maq, aranı qarışdırmaq, çaxnaşdırmaq. Qıs-sanın səsi həyətin sükutunu pozdu, ümumi bir çaxnaşma saldı. Mir Celal.

ÇAXNAŞMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

i. Asayiş, emin-amanlıq pozulmaq, hamı bir-birine deymek, qarı-şıqlıq düşmek, çaxnaşma düşmek. Talan oldu elin varı; Aralıq çaxnaşdı yenə. S.Vur-ğun. Camaat çaxnaşdı, qasırğalı dəniz kimi irəli hücum çəkdi. Ə.Veliyev.

ÇAQ-ÇAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Keçmişde: evlerin heyet qapısında qapını döymek üçün demir tox-maqcıq. çaq-çaqla qapını döymək.
Qapı-nın başında şir şəkli, sol tayında sarı bü-rüncdən çaq-çağın ucu ilan başına bənzəyir.
M.S.Ordubadi.

ÇAQ-ÇUQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

təql. çaqqaçaq, çaqqıltı, çaq-çaq sesi. Xozeyin dinməz-söyləməz çötkəni götürüb, çaq-çuq hesab elədi. S.M.Qenizade.
0 çaq-çuq eləmək dan.
xırda alver ve ya xırda bir işle meşğul olmaq. [Meşedi Memmed:] Köhnə paltar alıb-satıram. [Semed:] Hə, belə de! Bir az çaq-çuq edi-rik. B.Talıblı. [Yehya Kamal:] Niyə qoy-mursan çaq-çuğumuzu eləyək? Mir Celal.

ÇAQIL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. çınqıl, çaydaşı. Toplandı bir yerə çaqıl, kirəc, su. M.Müşfiq.

ÇAQQAÇAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

çAQQAçUQ təql. çaq-çaq sesi; çaqqıltı. [Əsgerler]
.söhbət edərək, al-dıqları patronları çantalarına qoyur, daraq-ların silaha düşüb-düşmədiyini çaqqaçaqla yoxlayırdı(lar). Ə.Əbülhesen.

ÇAQQAL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [iars.] zool. Əsasen cem-dekle qidalanan itkimiler ailesinden vehşi heyvan. çaqqal var gödən çıxarır, qurdun adı bədnamdır. (Ata. sözü). [ömer koxa]
.qapı-bacalarda ləngiyən mal-qaranın mələşməsinə qulaq asar, Kürün bəri üzündəki tülkülərin, çaqqalların vaqqıltısını dinləyərdi. I.Şıxlı.
0 çaqqal yağışı
güneşli havada yağan irigile yağış.

ÇAQQALBOĞAN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Her cür kal, berk,
boğucu meyve haqqında.

ÇAQQILDAMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"çaqqıldamaq"dan i.is.

ÇAQQILDAMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

i. çaqqıltı sesi çıxarmaq.

ÇAQQILTI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax çaqqaçaq.

ÇAL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sii.
Başqa rengle qarışıq boz reng; açıq-boz ve ya tünd-boz. çal ayğır qulağını qırpıb adamların üstünə cumanda handa bir özündən deyən igid belə qabağında dura bilmir.. Ə.Veliyev. Başında çal papaq, çiy-nində xurcun; İldırım çaxırdı gözündən onun. B.Vahabzade.
Ağarmağa başlamış, den düşmüş.
Qoca çal qaşları altında gizlənmiş gözlərini
yarı qapayaraq şagirdinə qulaq asdı..
Ə.Memmedxanlı. Ləzzətli düşbərəni iştaha
ilə yeməyə başlayan usta çal bığlarını sığal-
ladı. B.Bayramov. □ çal düşmək
ağar-
mağa başlamaq, den düşmek.
Bitkisi az olan ve ya heç olmayan; boz.
Meşənin arasında çal qayalığın ayağı iki
yana ayrılmışdı. S.Rehimov. çal təpələr,
boz dağlar da xeyli uzaqdı; Nə mələyən cü-
yür vardı, nə qoyun-quzu.. Ə.Cemil.

ÇALA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. çökek yer, çuxur yer, çökeklik. [Semed:] Baxın, o çalada
. pambıq adam boyundan yuxarıdır. T.Ş.Simurq. Orxan o tərəiə adladı və gördü ki,
. it balaca çalada-kı ayranı uzun, qırmızı dili ilə laqqıldada-laqqıldada içir. I.Melikzade.

ÇALACIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"çala"dan kiç.: kiçik çala. Cərgələrdə bir-birindən 25 sm aralı olaraq çalacıqlar (yuvacıqlar) qazılmalıdır. "çay bitkisi".

ÇALA-ÇÖKƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

çALA-çUXUR is. Hamar olmayan, çala-çuxur çox olan yer, oyuq-oyuq yer. çala-çuxuru hamarlamaq.
çala-çuxur əlindən maşınlara gün yox idi. Ə.Əbülhesen. Arabada oturan iki nəfiər
. arabanın çala-çuxura düşüb silkələnməsinə əhəmiyyət vermirdi.. H.Seyidbeyli. // Sif. menasında. çala-çuxur sahə. çala-çökək yerlər.
Faytonumuz çala-çuxur yollarla gedirdi. M.S.Ordubadi.