Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

ÇƏKİNGƏNLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. çekingen adamın
xasiyyeti.

ÇƏKİNMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"çekinmek"den f.is.

ÇƏKİNMƏDƏN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf
Qorxmadan, ehti-
yat etmeden, serbest suretde. çəkinmədən fikrini söyləyə bilərsən. [Güleserle Salatın] elə uşaqlıqdan Kürdə yan-yana çimir, bir-birindən çəkinmədən soyunub suya atılırdı-lar. İ.Şıxlı.
Heyasızcasına, özünü saxlamadan, xe-calet çekmeden. çəkinmədən böyüyün üzü-nə qabarmaq.

ÇƏKİNMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f.
Her hansı bir sebebe
göre bir şeyi etmeye eli getmemek. [Per-zad:] Səndən [Bayramdan] çəkinirəm. Əgər sən rüsxət versən, bir gün bu dərdlə özümü sağ qoymanam! M.F.Axundzade.
.Ancaq [Gülperi] Baharı aşkar qovmaqdan çəkinir-di, çünki Bahar körpə vaxtından Hacı Nəsi-rin evində böyümüşdü. S.S.Axundov.
Ehtiyat etmek, saqınmaq, qorxmaq.
.Inmirə məhəlləsinin camaatı da Əlidən çə-kinərdi və özü də bunu guya sevirlər, buna hörmət edirlər. N.Nerimanov. [Solmaz:]
Bütün xalqın nicatı üçün mənim qurbanlığım gərəksə, mən çəkinməyəcəyəm! C.Cabbarlı.
çəkinə-çəkinə zərfEhtiyatla, qorxa-qorxa. çəkinə-çəkinə danışmaq.
Xeyli sükutdan sonra özündən böyüklə danışırmış kimi çəkinə-çəkinə soruşdu:
Ağcanın dediyi ger-çəkdirmi? İ.Melikzade.

ÇƏKİNMƏZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Heç bir şeyden çekin-meyen, qorxmayan, ehtiyat etmeyen.

ÇƏKİNTİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Papiros, siqaret kötüyü (qırıntısı).

ÇƏKİSİZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. çekisi, ağırlığı olmayan. çəkisiz qız.
zərfTerezide çekmeden, çekisini müey-yen etmeden. Qarpızı çəkisiz satmaq.

ÇƏKİSİZLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. xüs. Yerin cazibe qüv-vesinin tesir etmediyi şeraitde cismin çeki-sinin (ağırlığının) hiss olunmadığı veziyyet, hal. Kosmik gəmi orbitə çıxıb daşıyıcı ra-ketdən ayrıldıqdan sonra çəkisizlik əmələ gəldi. (Qezetlerden).

ÇƏKİŞDİRMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"çekişdirmek"den f.is.

ÇƏKİŞDİRMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Əlleşdirmek, dartış-
dırmaq, yavaşca dartmaq. Saçını çəkişdir-mək.
Tahir xallı atı quzu kimi oxşayıb sev-di, onun yalmanını çəkişdirdi. S.Rehimov.
f. Dartmaq, çekmek. [Əlemdar]
.qapı-
nın tutacağından yapışdı, ayaqlarını döşə-
məyə dayayıb çəkişdirdi. S.Rehimov. Şah-
mar nənəsinin qolundan yapışıb, nə qədər
çəkişdirdisə də qarı yerindən tərpənmədi..
B.Bayramov.
qarş. Dartışdırmaq. Uşaqlar bir-birini
çəkişdirib sakitləşməyə çalışdılar. S.Rehimov.

ÇƏKİŞMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"çekişmek"den f.is.
Mübahise, münaqişe, dava, qalmaqal. Qoşulmaq istəmirdim mən bu çəkişmələrə; Ancaq çox nahaq yerə! B.Vahabzade.

ÇƏKİŞMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

qarş.
Mübarize etmek, çar-pışmaq. çəkişməsən bərkiməzsən. (Ata. sözü). çox adam [İslamdan] çəkinər, onunla çə-kişmək istəməzdi. S.Hüseyn.
Mübahise etmek. Bu arada müştərilər hərlənir, qiymət üstündə uzun-uzadı çəki-şirdilər. S.Rehimov.
Merc çekmek. Firuzə cücənin cınağını götürərək Sərvnaza tərəf uzadıb:
Gəl çə-kişək,
deyir. İ.Əfendiyev.

ÇƏKMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

çƏKMƏ
"çekmek"den f.is.
B ax botinka. // ümumiyyetle, ayaq-qabı. Gəzən adamlar [Demirovun] uzun-boğaz çəkmələrinə, boz şinelinə diqqət yeti-rirdilər. S.Rehimov. [Zehranın] ayağında dizdən əsgər çəkməsi vardı. Ə.Veliyev.
məh. bax daşma
Gülsüm xala danı-şığı kəsib, aralığa bir süfrə saldı və üstünə bir boşqab dolu düyü çəkməsi, çörək, pendir və qatıq qoydu. E.Sultanov.

ÇƏKMƏCƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Yeşik, siyirme (stol ve s.-de). [Ağaverdi] vaxtilə əlindəki vərəqə-lərin nömrələrini qarşısında oturduğu ma-sanın çəkməcəsinin alt tərəfinə yazmış(dı). S.Hüseyn.

ÇƏKMƏÇİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Ayaqqabı tikmek ve temir etmekle meşğul olan adam. çəkməçilər önündə döşlük, əldə çərməki, ayaqyalın çıx-mışdılar. Mir Celal.

ÇƏKMƏÇİLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. çekmeçinin seneti, ayaqqabı tikmek ve temir etmekle meşğul olma.

ÇƏKMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f.
Bir şeyi tutub özüne ve ya başqa bir terefe dartmaq. Ipi çəkmək.
özüne teref çekerek açmaq. Yazı
stolunun yeşiyini çəkmək. Kamodun gözünü
çəkmək.
Sədr stolun siyirməsini çəkib, bö-
yük bir yazılı vərəq çıxartdı. M.İbrahimov.
Bir şeyi başqa bir şeyin içerisinden çekib
çıxarmaq. Qılıncı qınından çəkmək.
Rüstəm
kişi
. tüstülətməkdə olduğu trubkasını ağ-
zından çəkdi.. M.İbrahimov. Hacı səsindən
Mərdanı tanıdı və qəlyanını ağzından çəkdi.
Mir Celal.
Dartmaq, tutmaq. çəkib Əmirxanın
qolundan Elyar; Apardı onların üstünə sarı.
S.Vurğun.
Sıxmaq, dartmaq. Cəmil təzə atlaz köy-nəyi geydi və üstündən əsgər toqqasını bərk çəkdi. Q.İlkin. Belini sadə ensiz qayışla bərk çəkdiyi üçün [İkram] əslində olduğun-dan arıq gözə dəyirdi. Ə.Əbülhesen.
özüne ve ya başqasına yaxınlaşdırmaq, yaxın qoymaq. Nimçəni qonağa tərəf çək-mək.
Həsən kişi tünd çay dolu stəkanı qa-bağına çəkdi. M.İbrahimov. Mərdan Göv-hərin qabağına çay qoydu. Qənddanı ona tərəf çəkdi. İ.Qasımov.

Lazımi yere qoymaq, yaxınlaşdırmaq. Stolu pəncərəyə tərəf çəkmək.
[Nebi:] Kürsünü çək, otur. S.S.Axundov.
Qolundan ve s.-den tutaraq içeri apar-maq ve ya bayıra çıxarmaq. Qonaqları içəri çəkmək.
Qarı atları tövləyə çəkib, yem verdi. (Nağıl).
Bir yere ve ya bir şeyin yanına aparmaq. Mətbəxə çəkmək.
[Qadın] sonra qolumdan tutub, çəhrayı abajurlu elektrik çırağının altında qoyulmuş ağörtüklü stola tərəf çəkdi.. İ.Əfendiyev. Cuma Göyçəyi stansiyanın qaranlıq guşəsinə çəkdi. Ə.Əbülhesen.

örtmek, bağlamaq, qapamaq. Pəncə-rəni çəkmək.
Kişi qapıları çəkmək istədi. Mir Celal. Aslanın anası dalımca qapını çək-di, gəldiyi kimi də səssizcə addımlarla qa-yıdıb, yerinə uzandı. M.Hüseyn. // örtmek, salmaq. Ağca xanım yorğanı başına çəkib,
. bir azdan sonra yuxuya getdi. S.S.Axundov. [Maya] mil-mil göy adyalı üstünə çəkdi. M.İbrahimov.
Sermek, salmaq. Stolun üstünə süfrə çəkmək.
Yemek üçün xöreyi qablara qoymaq. Aşı nimçəyə çəkdi.
Arvad bir nimçə sıyıq çəkib, qoydu ortalığa. (Nağıl). [Qerenfil xala] xörəyi çəkdi, ərinin qabağına qoyub, toyuqları hinə salmaq üçün həyətə çıxdı. Ə.Veliyev.
Bir şeyin, adeten tütünün tüstüsünü içine almaq ve buraxmaq. çubuq çəkmək. Trubka çəkmək.
[Əbdül:] Gördüm, Kərim oturub, qəlyan çəkir. Ə.Haqverdiyev. Əvəz kişi də dərdli-dərdli papiros çəkməyə baş-ladı. Ə.Veliyev.
Davam etmek, sürmek, vaxt aparmaq. Imtahan üç saat çəkdi. Konsert iki saat çək-di. Iclas uzun çəkdi.
Bu yoxlama yarım sa-ata qədər çəkdi. H.Nezerli. Bu toyların bir çoxu iki-üç gün çəkmişdi. S.Rehimov.
üyütmek, un, yarma ve s. halına sal-maq. Buğdanı çəkmək.
Axşam lampa işı-ğında Telli əldəyirmanilə yarma çəkirdi. S.Hüseyn.
Götürmek, qaldırmaq.
.Veys [Ağase-ferin] sözünü kəsdi və membranı valın üs-tündən çəkmək istədi. Ə.Əbülhesen.
Vurmaq, ilişdirmek. Şillə çəkmək.
Nəbi nəçənniyə bir neçə çəkdi. Nəçənnik yalvarmağa başladı. "Qaçaq Nebi". Uşaq
. söyüd çubuğu ilə Əkbərin çılpaq baldırına çəkdi. Mir Celal.
çekisini müeyyenleşdirmek. Qızıl gülü əkərlər; Misqal ilə çəkərlər. (Mesel). [Xudayar bey:] Götür, bir kəllə çək, görək nə qədər gələr? C.Memmedquluzade.
Tikmek, etmek. Hasar çəkmək. Divar çəkmək.
.Bu il biz çaya bənd çəkib, qırıq taxta körpünün əvəzinə dəmir, asma körpü quracağıq. Ə.Veliyev.
Kanal, yol ve s. düzeltmek; tikmek. Şose yolu çəkmək. Suvarma kanalı çəkmək.
Telefon, elektrik, radio ve s. ile techiz etmek üçün müeyyen işler görmek. Telefon çəkmək. Işıq çəkmək. Radio çəkmək.

Sürtmek, gezdirmek, sığallamaq. Əlini üzünə çəkmək.
Zəhra, yaralının ba-şını dizi üstünə aldı, əlini başına çəkdi. Ə.Veliyev. Əmrah əllərini bığına çəkdi, il-ğımdan qamaşan gözlərini qıydı. Q.İlkin.
Resm etmek. Kənd mənzərəsi çək-mək.
[Tapdıq] şəkilləri də ala-babat çəkib qurtardı. Ə.Veliyev. [Leman] qayınanası-nın şəklini bir çox vəziyyətlərdə çəkmişdi. H.Seyidbeyli.
Fotoaparatla şekil almaq. Şəkil çəkmək.
Nümayişçiləri çəkmək.
Geymek. Plaşını əyninə çəkmək.
[Bebir bey] gümüş toqqasını bağladı. Bo-ğazlı çəkməsini ayağına çəkdi. Mir Celal.
Renglemek, boyalamaq, reng (boya) sürtmek. Evin səqfinə rəng çəkmək.
Malalamaq, suvaqlamaq. Mala çək-mək. Astar çəkmək.
məc. Celb etmek, heveslendirmek, çox maraqlandırmaq. Kənd mövzusu rəssamı çəkir.
məc. Oxşamaq, benzemek. Atasına çək-mək.
[Rüstem Mayaya:] Ana tərəfə çəkmi-sən, Qarabağ xanımları zərif doğrayan olur. M.İbrahimov.
Destille yolu ile bir maddeden başqa madde almaq, tedqiq etmek. Spirt çəkmək. Araq çəkmək.
Bir sıra isimlerden sonra getirilerek, mürekkeb feil ve müxtelif ifadeler düzel¬dilir; mes.: zehmet çekmek, qem çekmek, baş çekmek, ah çekmek, misal çekmek, ke-şik çekmek, ezab çekmek, dağ çekmek ve s.

ÇƏKMƏLİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. çekme geymiş, ayağında çekme olan. // Ayaqqabı geymiş, ayağında ayaqqabı olan. "Anasının balası, elə çalıb oxumazlar". Bu sözləri deyən uca boylu, buxara papaqlı, bənövşəyi şivyotdan köynək və qəlifə şalvar geymiş, uzunboğaz çəkməli cavan bir oğlan idi. İ.Şıxlı.

ÇƏKMƏLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. çekme tikmek üçün ya-rayan, çekme tikmek üçün ayrılmış. çək-məlik dəri.

ÇƏKMƏSİLƏN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Ayaqqabı silmek ve renglemekle meşğul olan adam. çəkməsi-lən mənimlə öcəşməyə və məni ələ salmağa başlamışdı. M.S.Ordubadi.

ÇƏLƏNG : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Gül ve ya bitkilerden daire şeklinde hörülmüş zinet, bezek. Bu yaxında bir də ora qayıdaram mən; Bəxtiyarın qəbri üstə qoyarıq çələng. Ə.Cemil. Gənc qızlar yüyürüşüb oğlanın başına ətirli dağ çiçəklə-rindən
. hörülmüş çələnglər qoydular. M.Rzaquluzade. // Obrazlı teşbehlerde. [Uluq bey:]
.Mənə bax, gözümdən qəlbimi oxu; Sevgidən başıma bir çələng toxu.. A.Şaiq. Alovdan başına çələng taxmısan; Püskürüb çəmənə, çölə axmısan. N.Xezri.

ÇƏLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Əl ağacı, esa. [Müellim] çəli-yini əlinə alıb, yavaş-yavaş Qaçaygilə getdi. Ə.Veliyev. çəliyini yerə o döyə-döyə; Asta addımlarla qalxır kürsüyə. B.Vahabzade. // Əkilmek üçün qısa kesilmiş budaq; qelem.

ÇƏLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Möhkem demir, polad. çünki sənin heykəlin nə tuncdan, nə çəlikdən; Olməz o abidənin özün oldun memarı. R.Rza. // məc. Polad kimi, demir. Bir çəlik yaysan, əyilməz-sən sən; Qalalar çöksə, sökülməzsən sən. M.Müşfiq. Azəri yurdunun zəhmətkeş oğlu; çəlikdir duruşu, dəmirdən qolu. S.Vurğun.

ÇƏLİM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Beden, vücud, cüsse, beden quruluşu.

ÇƏLİMLİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Beden quruluşu gözel; tendürüst.