Multilingual Turkish Dictionary

Azerbaijani Explanatory Dictionary

Azerbaijani Explanatory Dictionary
ÇIXINTI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Bir şeyin ireli çıxmış, qalxıq hissesi. Qayanın çıxıntısı. Girinti və çıxıntı.

ÇIXIŞ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
çıxmaq işi, çıxma. Vasya tez-tez bayıra çıxıb, yenə qayıdırdı. Susanna bu çıxışın papiros çəkmək üçün olduğunu du-yub dedi.. M.S.Ordubadi.
çıxmaq üçün qapı, yol ve s.; çıxacaq (giriş eksi). çıxışda gözləmək.
[Usta]
.Tahiri yenə tapa bilməyib, kor-peşman qayıtdı, vağzalın çıxış yolunda dayandı. M.Hüseyn.
İclasda ve s.-de söylenilen nitq, meru-ze, verilen melumat ve s. Dartıb hədə-qorxu nazirlərinin; Yarımçıq saxlayaq çıxışlarını; Onların parlament alqışlarını. M.Araz. □ çıxış etmək
iclas ve s.-de durub da-nışmaq, nitq ve ya meruze söylemek, melu-mat vermek. [Cebrayıl Firengize:] Müşavirədə kimlərin çıxış edəcəyi sizi maraqlandırırsa, siyahını verə bilərəm.. B.Bayramov.
çıxma, doğma, doğuş, görünmeye baş-lama. Ayın çıxışı.
[Vaqif:]
.Günəşin çıxışı ilə batışı gözəl olur, günorta yerində olanda ona heç baxan da olmur. çemenzeminli.
İdman ve b. yarışlarda iştirak etme; işti-rak. Boksçuların Beynəlxalq yarışlarda çıxışı.
İfa etme, gösterme. Mahnı və rəqs an-samblının çıxışı.
Günlərin birində Pavlo sirkdə çıxış edərkən nərdivandan yıxıldı.
S.Veliyev. // Artistin sehneye çıxması. Re-jissor (gərdün, yaxud şəbehgərdan) daim iştirak edənlər arasında gəzişərək, əlindəki əsa ilə hər kəsə öz çıxış vaxtını işarə edib bildirir. Ə.Haqverdiyev. [Murad:] Hüseyn, sənin çıxışındır, çıx! S.Rehman.
Nümayiş. // öz telebini, fikrini, münasi-betini camaat, kütle qarşısında bildirme. Hə-sənbəy Zərdabinin bu cəsarətli çıxışlarına qarşı irtica getdikcə güclənirdi. M.İbrahi-mov. □ çıxış etmək
öz telebini, fikrini, münasibetini kütle qarşısında çıxıb bildir-mek. öz məqalələrində xalqın taleyi ilə ya-şayan jurnalist [ü.Hacıbeyov] daim xalq adından çıxış edir.. Ə.Sultanlı.
Göyerme, cücerme, bitme. çıxışların batıqlara; Düşən xəjif kölgələri
Tağlar-dakı; Oyma "naxış ləpələri". B.Vahabzade.
0 çıxış yolu məc.
çıxılmaz veziyyet-den, böhrandan qurtarmaq üçün çare, yol, elac, qurtuluş, nicat, xilas. Qətibə çıxış yolu tapa bilmədiyindən, olduğu yerinə qayıtdı və həmişə oturduğu söyüd kötüyünün üstün-də oturdu. M.S.Ordubadi.

ÇIXIŞLIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

çıxışlıq hal qram.
ismin kimden? neden? suallarına cavab veren halı.

ÇIXMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"çıxmaq"danf.is. Yarməmmə-din otaqdan çıxması ilə sarı qovluğu qoltu-ğuna vurub qayıtması bir oldu. M.İbrahimov.
Doğma, doğuş, tülu. Ayın çıxması.
Mən sevirəm səhərlər; Günəşin çıxmasını. N.Xezri.
riyaz. Netice almaq üçün bir ededi (re-qemi) başqa bir eded (reqem) qeder azalt-ma. çıxma əməli. Toplama və çıxma.

ÇIXMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f.
Bir yerden (binadan, otaq-dan ve s.-den) kenar olmaq, içeriden dışa-rıya varmaq, getmek, xaric olmaq. Evdən çıxmaq. Kabinetdən çıxmaq.
çay hazır olanadək mən özümə əlcəklər alım,
deyib Sona otaqdan çıxdı. N.Nerimanov.
Bir yere getmeye başlamaq, yola düş-mek. Qatar saat
də çıxır.
Əgər Şahmar bu gün çıxmasa, həm Nərminədən əli üzüləcək, həm də imtahanlara gecikəcəkdi. B.Bayramov.
Doğmaq, tülu etmek, görünmek. Gün çıxdı.
çıxdı günəş, doldu cahan nur ilə; Cütçü sürür tarlada cüt şur ilə. M.Ə.Sabir. Yavaş-yavaş çıxmaqda olan Ay öz sarımtıl işığını ətrafa yayırdı. M.İbrahimov.

Yuxarı qalxmaq, başıyuxarı getmek, qalxmaq. Yuxarı mərtəbəyə çıxmaq. Yoxuşu çıxmaq.
Zeynal könülsüz addımlarla sakin olduğu evin pilləkənlərini yuxarı çıxırdı. S.Hüseyn. Xaspolad kəndin ortasındakı hündür təpəyə çıxdı. M.Hüseyn.
Göyermek, bitmek, yerden çıxmaq, cücertisi görünmek. Pambıq yenicə çıxmış-dı.
Indi əkdiklərin nə vaxt çıxar; Bu çıxın-ca səni zəmanə yıxar. M.Ə.Sabir.
riyaz. Bir ededi (reqemi) başqa bir eded (reqem) qeder azaltmaq.
dan 3 çıx-maq.
Hacı Kərim hər zaman alış-verişini nağd edər, faizini də verəcəyi puldan çı-xardı. S.Hüseyn.
İşini, vezifesini buraxmaq, terk etmek, işlediyi yerden getmek, elaqesini kesmek. Işdən çıxmaq. Vəzifəsindən çıxmaq.
Atam ruhani idarəsindən çıxmağa məcbur olmuş-du. A.Şaiq.
öz işini görüb qurtararaq getmek, yeri-ni terk etmek. Fərhad qulluqdan çıxanda daha bir yanda əylənməyir, tez evə qayıdır-dı. C.Cabbarlı.
Birden-bire zahir olmaq, görünmek, qarşısına çıxmaq. Yoluma bir maşın çıxdı.
Bağlar arası ilə uzanan bir yolla gedirdim. Bu halda qarşıma bir neçə çadralı qadın çıxdı. S.Hüseyn.
Bir şeyin üstüne qalxmaq, dırmaşaraq
qalxmaq. Dama çıxmaq. Ağaca çıxmaq.
- [Tapdıq] atasını incitməyə, onun çiyninə
çıxmağa başladı. Ə.Veliyev. Mühəndis tə-
pənin üstünə çıxıb, qumu bir xeyli kürəklədi.
Mir Celal.
Müeyyen hündürlükde olmaq. Su
döşə çıxır.
Palçıq çıxır qurşağa; Quzula-
mış səngərdə. R.Rza.
Bir işi görmek üçün getmek, gelmek. Iməcliyə çıxmaq. Ova çıxmaq.
[Adil:] Sə-hər tezdən alverə çıxan (f.sif.) kimi bir çarx-çını küçədə əylədim. B.Bayramov.
Qurtarmaq, sonu çatmaq, keçmek, öt-mek. Yaz çıxdı. Gecə çıxdı.
Qış yenicə çıxmış, yaz girmişdi. M.İbrahimov.
çap olunmaq, neşr olunmaq, derc
edilmek, buraxılmaq. "Molla Nəsrəddin"
məcmuəsi
cı ildən çıxmağa başlamış-
dır. Kitab bu ay çıxacaqdır.
Bir də ki,
Tahirzadənin əlindəki nüsxə təzəcə çıxmış, hələ də yayılmamışdı. Mir Celal. Canbalaye-vin isə ilk tənqidi məqalələri otuzuncu illərdə çıxmışdı. İ.Hüseynov.
Tehlükeli, xeterli yerden uzaqlaş-maq. Bu gecə keçmişi vurduq, yıxdıq; Dağ-lardan üzə sağlam çıxdıq. M.Müşfiq.
məc. Olmaq. [Geray ağa:] Yox, yox, nə [Ağaxandan], nə də məndən premyer çı-xar! S.Rehimov.
Yerin altından hasil edilmek, elde edil-mek. Respublikamızda yüksək keyfiyyətli nefit çıxır. Sibirdə almaz çıxır.
çayqırağındakı yamaclarda ev ağartmaq üçün göy rəngə ça-lan şirə
. çıxırdı. Ə.Əbülhesen. // İstehsal olunmaq, alınmaq. Süddən yağ çıxır.
Doğulmaq, töremek, yetişmek, mey-dana gelmek. Şamaxıdan görkəmli şairlər çıxmışdır. Ailəmizdən iki mühəndis çıxmış-dır.
[Komandir:] Mən özüm də kənddən çıxmışam, atamın da əli bax belə qabar-qa-bardır. S.Rehimov.
Yaşamaq, salamat qalmaq, müeyyen vaxta qeder sağ-salamat yaşamaq. Yemsiz-likdən qoyunlar yaza çıxmadı.
Seyyid, hanı şərabın, ötür fəsli-növbahar; Bir də baharə çıxmağının etibarı yox. S.Ə.Şirvani. Muzdurlar və yoxsullar dünənki gecəni bu günə qatıb, aprelin otuzuna çıxmışdılar. Ə.Əbülhesen.
İstehsal edilmek, buraxılmaq, hazırlan-maq. Həmzə ilə Qadir də
. biri alman topçu tüfəngini, ikincisi isə
. alman zavodundan çıxmış (f.sif.) mauzerini gic yerə doldurur, boşaldırdılar. Ə.Əbülhesen.
Verilmek, qebul olunmaq, elan edil-mek. Yeni qərar çıxdı.
Qayda belədir, hə-mişə manifest çıxanda ruznamələr onun məzmununu və mənasını camaata bildirirlər ki, hər bir kəs baxəbər olsun. C.Memmed-quluzade.
Boşanmaq, erinden ayrılmaq. Arvad ərindən çıxdı.
[Behlul:] Kişi bu şərtlə [ana-mı] aldı ki, "düşmənin uşağı"nı atıb çıxsın. B.Bayramov.
İcad olunmaq, keşf olunmaq, düzel-dilmek, buraxılmaq. Zavoddan yeni markalı maşın çıxdı.
Koroğlu demişkən: "Tüfəng çıxalı; Mərdlik də dünyadan baş aldı, get-di". B.Vahabzade.
Eşidilmek, qulağa gelmek. Səs çıx-maq. Hay-küy çıxmaq.
Qərənfiləm, qalxa-ram; Açılmağa qorxaram; Gecə cınqırın çıxsa; Yerimnən dik qalxaram. (Bayatı). Sət-tarzadə isə eşitdikləri ilə kifayətlənmirmiş kimi bir neçə dəfə çağırdı: alo! alo!.. Cavab çıxmadı. Mir Celal.
Hesab etmek. [Qedir:] Dirigözlü ada-mı öldüyə çıxırlar. Mir Celal.
Bir sıra isimlerden sonra getirilerek, mürekkeb feil ve müxtelif ifadeler düzeldi-lir; mes.: yoxa çıxmaq, elden çıxmaq, yol-dan çıxmaq, özünden çıxmaq, yaddan çıx-maq ve s.

ÇIXMAZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax çıxılmaz.

ÇIQQILDAMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"çıqqıldamaq"dan f.sif.

ÇIQQILDAMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. çıqqıltı sesi vermek,
çıq-çıq elemek. Saat çıqqıldayır.
Daşlara toxunan nallar çıqqıldayırdı. S.Rehimov. Iri mis kəfgir ağır-ağır çıqqıldayırdı. Q.İlkin.

ÇIQQILDATMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"çıqqıldatmaq"dan f.sif.

ÇIQQILDATMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Bir şeyi bir şeye toxunduraraq çıqqıltı sesi çıxarmaq, bele bir sesin çıxmasına sebeb olmaq. Tahir
. di-vardakı elektrik açarına yanaşdı, onu sol əlilə bir-iki dəfə çıqqıldatdı. M.Hüseyn. Fərman Qədir kişi ilə əl verəndə [fotoqraf] aparatını çıqqıldatdı. Ə.Sadıq.

ÇIQQILTI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Saat işlerken ve ya xırda şeyler bir-birine toxunarken çıxan ses. Mollayev yenə təsbehini çıqqıltı ilə çevir-məyə başladı. M.Hüseyn. Saat vurur divar-da; Hər çıqqıltı bir saat. B.Vahabzade.

ÇIL-ÇILPAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. ve zərf
Tamamile çıl-paq, lüt. Fatma gecənin yarısı çıl-çılpaq küçələrə düşüb, özünə sığınacaq yer arayır. çemenzeminli.
məc. Qetiyyen ağac bitirmeyen, tama-mile bitkisiz. çıl-çılpaq çöl.
[Bayram kişi:]
.Qabaq oralar dümdüz şoranlıq, bağrı çatlaq-çatlaq olmuş, çıl-çılpaq, quraq yer-lərdi. M.Rzaquluzade.

ÇIL-ÇIRPI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax çırpı. [Ovçular] çıl-çır-pıdan, otlardan qayırdıqları kiçik daxma-larda gizlənib, sümsünü çalardılar. A.Şaiq.

ÇILDAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Dini müalice üsulu. çıldağa getmək.

ÇILDAQLAMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"çıldaqlamaq"dan f.is.
çILDAQLAMAQf. çıldaq etmek (bax çıl-daq). [Reşid:] [Qorxmasına] görə bina qoyu-lur ki, qızı K. kəndinə aparıb çıldaqlasınlar, qorxuluğunu götürsünlər. T.Ş.Simurq.

ÇILĞIN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Coşqun, odlu-alovlu. çılğın dühalar ki hökm edər qərbə; Onlar səbəb ol-muş bir geniş hərbə. S.Vurğun. // Deli kimi, delicesine, özünü itirmişcesine. [Mehed] dəli kimi çılğın bir hərəkətlə irəli şığıyıb, bağlama-nı stolun üstündən qapmaq istədi. M.Hüseyn. // məc. Qızğın, coşqun, ehtirasla dolu. Balet-meyster dinamik rəngarəng və çılğın qaraçı rəqslərinin qurulmasında böyük səy göstər-mişdir. (Qezetlerden). // məc. Azğın, azğınca-sına. çılğın kimi ruzgar vıyıldar; Qar par-çaların göyə sovurar. A.Şaiq. Dənizdə tufan qalxır, Xəzərin ağköpüklü çılğın dalğaları sa-hili gəmirirdi. M.Hüseyn.

ÇILĞINCA(SINA) : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf
Deli kimi, deli-cesine. Fırlatdı bir qəhqəhə; çılğınca qalx-dı birdən. Ə.Cavad. Gülgəz çılğıncasına ata-sının yaxasını didişdirməyə başladı. İ.Hüsey-nov.
məc. Ehtirasla, delicesine. çılğıncası-na sevmək. çılğıncasına vurulmaq.

ÇILĞINLAŞMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"çılğınlaşmaq"dan f.sif

ÇILĞINLAŞMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Azğınlaşmaq, coşmaq, deli kimi hereket etmek. // məc. Coşmaq, qudurmaq, azğınlaşmaq. Dəniz getdikcə çılğınlaşırdı.

ÇILĞINLIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. çılğın adamın hal ve key-fiyyeti; delicesine, azğıncasına hereket. çıl-ğınlıq etmək.

ÇILPAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif.
Əyninde heç bir paltar ol-mayan, bedeni heç bir şeyle örtülmemiş; paltar geymemiş; soyunmuş, lüt-üryan. çıl-paq uşaq. çılpaq bədən.
Bu qızlar təqribən tamamilə çılpaq idi(lər), onların önə tut-duqları bir parça bezdən başqa heç bir li-basları yox idi. M.S.Ordubadi. // Açıq olan, geyimle örtülmemiş. Zəhərli bir ilan atılıb, Zəhra xalanın çılpaq qolundan sancdı. S.S.Axundov. Fəhlələrin kəmər yerinə qə-dər çılpaq, tərli bədənləri mis rənginə çalır-dı. M.Hüseyn. // Zərf mənasında. Əyninde heç bir şey olmadığı halda; lüt, paltarsız. çılpaq yatmaq. çılpaq olmaq.
Yehersiz, palansız, çulsuz. Səməndər çılpaq atın belinə atıldı, alt tərəfdən sürdü, Nərgizə yanaşdı. B.Bayramov.
məc. Bitkisiz. çılpaq səhra.
[Gülüş Atakişiye:] Sən çılpaq çölə düşəcək, dəh-şətli maşınlar içində qalacaqsan. C.Cab-barlı. Bir-birinə söykənib yastı, çılpaq təpə-lər; Ətəyi kollu-koslu, zirvəsi ağ təpələr. B.Vahabzade.
Yarpağı olmayan, yarpağı tökülmüş; yarpaqsız. çılpaq kol.
Hava yavaş-yavaş işıqlanırdı, torağaylar uçuşub yeni-yeni pu-çurlanan ağacların çılpaq budaqlarına qo-nurdu. M.Hüseyn. Yonca baxdı palıda; Gör-dü çılpaqdır tamam. B.Vahabzade.
məc. Yoxsul, paltarsız, üst-başı tökül-müş. Zeynəb qaldı ac, çılpaq və sahibsiz. C.Memmedquluzade. [Selimi İsfahaniye:] Bəs sizin insafınız necə qəbul edir ki, Iranın xırda-boyük bütün şəhərlərində gündən-günə işsizlərin, ac və çılpaqların (is.) sayı artır?! M.İbrahimov.
məc. Əlavesiz, artırmasız, nece var ele. Qaçay müqəddiməsiz başladı və bir növ sualları çılpaq (z.) verdi. Ə.Veliyev. Ər isə
. gözləyirdi ki, arvadı fikrini çılpaq və qəti surətdə ortaya atsın. Ə.Memmedxanlı.

ÇILPAQCA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. ve zərf çılpaq, lüt-ür-
yan. çılpaqca uşaq. çılpaqca oturmaq.
is. zool. Ağzının künclerinde ve başın-da bığı olan girdebaşlı balıq növü.

ÇILPAQLANMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"çılpaqlanmaq"dan f.sif.

ÇILPAQLANMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f.
Paltarlarını so-
yunmaq, çılpaq olmaq, lüt olmaq, üryan ol-maq. Lakin Mehriban Zakirin yanında çıl-paqlanıb suya girə bilərdimi? H.Seyidbeyli.
B ax çılpaqlaşmaq
ci menada. Ağac-lar lütlənir, meşələr çılpaqlanırdı. S.Rehimov.

ÇILPAQLAŞMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"çılpaqlaşmaq"dan f.sif.