Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

AXÇASIZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

a x ağçasız.

AXDIRMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Axmaq"dan icb.

AXI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

əd. Əvvelki fikri esaslandırmaq, yaxud bir şeyi sübut etmek, ifadeni güclen-dirmek üçün söylenir, bezen etiraz, narazılıq, mezemmet, bezen de xahiş, tekid bildirir. Niyə belə yubanırsan, axı işə gecikirsən. Axı bu bir həqiqətdir. Axı o təhlükədədir, ona tez kömək etmək lazımdır.
[Ağa Kerim xan:] Zalım oğlu, deyəsən, pulların yerini bilib, axı... N.Vezirov. [Zeyneb:] Axı, qardaş, mən yorulmuşam. S.S.Axundov. [Verdiyev:] Beş kişinin biriyəm axı, niyə məni tay-tuş içində yerə vurursan! Mir Celal. [Xaver:] Əzizim,
. bax, bu balaca üçün özünü gözləməlisən, axı sənsiz onun axırı nə olar? M.İbrahimov.

AXICI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif.
Axmağa qabil olan; duru. Axıcı cisimlər.
məc. Selis, revan. Bütün əsər boyu istər yazıçının təsvirlərində, istərsə surətlərin danışığında axıcı, ahəngdar, gözəl Azər-baycan dilinin musiqisi qulağımıza dəyir. M.İbrahimov. Bütün müdərrislərimiz ondakı [Hesendeki] səlis, axıcı natiqlik məharətinə qibtə edirdilər. İ.Əfendiyev.

AXICILIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

a x axarlıq.

AXIDILMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Axıdılmaq"dan f.is.

AXIDILMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Axıtmaq"dan məch.

AXIM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Axma, axıntı.

AXIN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Süretle axan su; sel; iti cere-yan, güclü axan su, selab. Yağışdan əmələ gələn axın yolları xarab etdi. // Cereyan, suyun axıb getdiyi teref. çayın axını ilə üzmək.
Sən ki son nəfəsinlə vətəni andın; çayların axını dayandı bir an. S.Vurğun. // Axma. Lənkəran, Naxçıvan və Kür-Araz ovalıqlarından axan çaylar, onların axın şəraiti, dərələrinin xarakteri və s. bir-birindən fərqlidir. M.Qaşqay.
Meftilde elektrik cereyanının hereketi.
məc. Arası kesilmeden hereket eden insan ve s. kütlesi, izdiham. Canlı insan axını. Axının qabağını dayandırmaq.
Axının kənara atdığı Ayaz da fəryad qopardı. M.İbrahimov. Baxınız, qarşımı tutmuş bir axın; Güclüdən güclü, dənizdən daşqın. M.Müşfiq. □ Axına qoşulmaq
ekseriy-yete tabe olmaq. Şahnisə xanım çıxılmaz bir vəziyyətdə qalıb, nə "hə", nə "yox" deyir, istər-istəməz axına qoşularaq deyilənlərə tabe olurdu. çemenzeminli.
məc. Gediş, cereyan.
.Həyatın təbii axını onu [Seriyyeni] bir kor kimi istədiyi səmtə sürükləyirdi. M.İbrahimov.
Hücum, basqın, hemle. Düşmən qoşun-larının axını dayandırıldı.
Burada çox oynadı qılınclar, qınlar; Ordular, karvanlar, başsız axınlar. S.Vurğun.
məc. Qerarsızlıq, tez-tez deyişme.
Zavodda işçi qüvvəsi axını çox böyükdür.
axın-axın zərf Sel kimi bir-birinin ardınca, arasıkesilmez axın kimi; aramsız. Bakılılar hər axşam axın-axın dənizkənarı bulvara çıxırlar.
Ətəkli çöllərdən hey axın-axın; Qalxan dolaşalar qaqqılda-şaraq;
.Başımın üstündə dövrələr vurur. S.Vurğun.

AXINÖLÇƏN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. xüs. Axının gücünü, isti-qametini ve s. xüsusiyyetlerini müeyyen etmek üçün cihaz. Avtomatik dalğaölçən və axınölçən cihazları ekspedisiya üzvləri ix-tira etmişlər. Qezetlerden.

AXINTI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Bir terefe doğru hereket eden su, hava, yaxud elektrik kütlesi cereyanı.
Su ile axıb bir yere yığılan şeyler, suyun özü ile getirdiyi şeyler.

AXINTILI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Axar, axıntısı olan, suyun axar yeri olan. Axıntılı göl. Axıntılı hovuz.

AXIR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Son, nehayet; bir şeyin son nöqtesi, qurtaracağı. Yolun axırı. İşin axırı. Qışın axırı. İclasın axırı. Mahnının axırı. İlin axırına az qalır. Şəhərin axırında yaşa-yıram.
[Mirze Feteli:] Hər bir qaranlığın axırı işıqdır. Ə.Haqverdiyev. // sif. Axırıncı, sonuncu. Axır sözün nədir?
Bu il nə cür olursa məktəbə getməyi qərara almışdım. Yayın axır ayından anamın qulağını dol-durmağa başladım. M.İbrahimov.
Aqibet, netice, son. İşin axırı necə oldu? Bu uşağın axırı necə olacaq?
[Miraxur:] Heyif ki, sən də arvad felinə düşübsən. Gəl bu daşı ətəyindən tök! Axırı yoxdur. çemen-zeminli. [Turac:] Kitabda yazılan sevgilərin axırı eyzən dava-şava olur. İ.Əfendiyev.
Axırda, neticede, nehayet(de) (bezen "axırı" şeklinde işlenir). Geyinmisən yaşıl üstdən alı sən; Axır bizi eşq oduna salısan. (Qoşma). Qldürdün axır, məndəki can qal-madı əsla. M.P.Vaqif. Ey gül, sənə əvvəldə xiridar mən oldum; Axır nəzərində hamıdan xar mən oldum. S.Ə.Şirvani. Axırı biçarə ananız sizə deyirdi:
Bala, ağlama, xortdan gələr səni aparar! C.Memmedquluzade.
məc. Olüm, son nefes. Onun axırına az qalıb.
[Rus qızı:] Təəssüf ki, mən sənə qoşula bilməyəcəyəm. Hiss eləyirəm ki, axı-rımdır. C.Memmedquluzade.
Bax axı. Bahari-zahirin axır nədir ta-maşası; Həmişə dildə sənin solmayan ba-harın var. S.Ə.Şirvani. Axır nə səbəb söz deməyə qüdrətin olsun? M.Ə.Sabir. [Mirze Memmedeli:] A kişi, mən bilmirəm ədib nədi, axır ey! C.Memmedquluzade. [Kend-liler:] Bəy, axır yağış yağmayır, nə etməli? Ə.Haqverdiyev.
◊ Axır çərşənbə
Novruz bayramı erefesine düşen sonuncu çerşenbe günü. Novruz bayramına az qalırdı. Şəhərdə axır çərşənbələri bayram edirdilər. M.İbrahimov. Axır ki
b a x axırı ki ("axırı"da). Axır qoymaq
son qoymaq, nehayet vermek. [Şamo:] Bu vurhavura bir axır qoymaq olacaqmı? S.Rehimov. Axır nəfəs
ölüm. Etdim axır nəfəsimdə ləbi-cananə təmə; Qlürəm, eybi nədir, gər eləsəm canə təmə.
S.Ə.Şirvani. [Selimnaz xanım:] Bu saat hazır olur; çaysız hara gedirsiniz!
.Saat üçəcən ac qalsan gündə, axır nəfəsin olar. N.Vezirov. Axıra qalmaq
Bir şeyin sırasında sonuncu, en axırdakı olmaq, en axırda gelmek. Axıra yetirmək (çatdırmaq)
qurtarmaq, tamamlamaq, başa çatdırmaq. Lağlağı
. sözümü kəsib, qoymadı vərəqi axıra yetirəm; mən sakit oldum və o özü baş-ladı oxumağa. C.Memmedquluzade. Axıra yetmək (çatmaq)
qurtarmaq, tamamlan-maq, başa çatmaq. Axırı bir yana çıxmaq
bir netice vermek, bir şeyle neticelenmek. [Necef bey:] Gedib orada işləsin, bəlkə axırı bir yana çıxa. Ə.Haqverdiyev. Axırı xeyir olmaq
neticesi yaxşı olmaq, xoş-bextliye, ağ güne çıxmaq. Axırı xeyir olsun!
birisine uğurlar, yaxşılıq dilemek üçün deyilir. Axırı olmaq
1) bitmek, qur-tarmaq; 2) geleceyi olmaq, neticesi olmaq, sonu olmaq; 3) elden düşmek, üzülmek, yorulmaq. Axırına daş atmaq, axırına çıxmaq
1) mehv etmek, yox etmek, puç etmek. Bu qədər fitnə və feil tamam sənin işin imiş, Allah qoysa, sənin axırına çıxaram! M.F.Axundzade; 2) qurtarmaq, hamısını işletmek, ya xerclemek (boş yere, semere-siz). Axırını eləmək
öldürmek, işini bitirmek. [Şirin:] Hələ dur! Dur, yoxsa axırını elərəm... N.Vezirov. Yoxsa mənim axırımı eləməyə gəlibsən? Ə.Haqverdiyev. Dünyanın axırı
qiyamet. [Feyzi:] Yəqin dünyanın axırıdır! Ə.Haqverdiyev.
axır-axırda b a x axırda
ci menada. Köhnə ili yaxşı başa vurmuşdum, amma axır-axırda işlər korlandı. "Kirpi".

AXIRDA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf
Hamıdan sonra, qurtara-caqda. Axırda duran kimdir?
Neticede, en nehayetde, bir şeyin neti-cesinde, nehayet. Axırda dilə gəlib cavab verdi. O, axırda özü avara qalacaqdır. Axırda bildiyi yadından çıxacaq.
Ey xuda, kim çəkər axırda gülabın o gülün; Dərdi-sər dəfinə aləmdə bu dərman gülüdür. S.Ə.Şirvani. Muzdur çamadanı qabağına alıb, açar yerini mismar ilə qurdalamağa başlayıb, axırda açdı. S.M.Qenizade. Axır-da hər yandan qarğa-quzğun kimi dövlətli-lər tökülüb şeyxi yatırtdılar. M.İbrahimov.

AXIR-ƏZƏL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf [ər.] Tez-gec, mütleq, nehayetde. Heç nə istəmərəm iki dünyada; Sənsən mənim axır-əzəl, sevdiyim. M.P.Vaqif.

AXIRI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

a x axırda
ci menada. Axırı bir gün atası rəhmətlik hesabdar Gəldiyevi ayıltdı. Mir Celal.

AXIR(I) : Azerbaijani Explanatory Dictionary

KI
gözlenilen bir hadise baş verdikde deyilir; nehayet. Axırı ki, duman seyrəkləşdi. Elə bil, üfüqdən-üfüqə uzanan boz bir pərdəni yuxarı qaldırıb çadır kimi başımızın üstündən asdılar. R.Rza.

AXIRINCI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif.
Bir şeyin sırasında sonuncu, en axırdakı; en axırda olan (gelen). Axırıncı tamaşa. Axırıncı dərs. Küçədə axı-rıncı bina. Axırıncı qurtum. Axırıncı dəfə. Axırıncı iclas. Axırıncı aşırım. Həftənin axı-rıncı günü.
.Günün axırıncı şəfəqi uca ağacların başını qızıl rəngində etmişdi və nazik yel yavaş-yavaş əsib yarpaqları tər-pədirdi. N.Nerimanov. Axırıncı sözləri eşi-dəndən sonra Mahmud
. arxayın ola bilə-cəyini yəqin etdi. Ə.Əbülhesen. // İs. mena-sında. Axırıncı kimdir? Axırıncı mənəm. Axırıncı da getdi.
Ailede hamıdan kiçiyi. Ailədə axırıncı uşaq. Axırıncı oğul. Axırıncı övlad.
Qeti, son, qurtaracaq. Axırıncı qiymət. Mən hələ axırıncı sözümü söyləməmişəm. Bu mənim axırıncı qərarımdır.
Ən yeni, en teze, yenice meydana çıx-mış, son. Axırıncı moda. Texnikanın axırıncı nailiyyəti. Elmin axırıncı sözü.
Ən pis, en ehemiyyetsiz. Axırıncı yerdə durmamaq üçün gecə-gündüz çalışmaq lazımdır. // Daha az ehemiyyeti olan. Axı-rıncı rolları ifa etmək.

AXIRSIZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif.
Sonsuz, nehayetsiz; sonu, heddi olmayan.
Son derece uzun, sürekli, bitmeyen.
Neticesiz, aqibetsiz. AXIRSIZLIQ is.
Sonsuzluq, nehayet-
sizlik; sonu, nehayeti olmama.
Neticesizlik, aqibetsizlik.

AXIR-UXUR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. ve is. dan. Son, axır. Münəvvər xanım süfrə açanda əri, sanki kiminləsə savaşmasının axır-uxurunu danı-şırdı. Mir Celal. // Son qalıq.

AXIRZAMAN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. din. Dünyanın axırı, qiyamet. Axırzamandı, bir qulaq as, ərşi tit¬rədir; Millətlərin haray-mədədi, əl-aman səsi. Şehriyar.

AXIŞ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Axma, axma terzi. Dağların yağışından; Rəngindən, axışından; Bu gediş ömürlükdür; Duymuşam baxışından. (Bayatı). Gümüş xəncərə bənzər dağ döşündən axan çay; O çayların axışı şerimə olarmı tay? S.Rüstem. Kür sakit axıb gedir, axışı ürə-yimdə; İzlər buraxıb gedir. M.Rahim.

AXIŞMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Axışmaq"dan f.is.

AXIŞMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

Axıb bir yere yığılmaq, her terefden axıb gelmek, axıb tökülmek; axmaq. çöl suları axışıb dərəyə tökülür.
Qızdı günəş, əsdi isti yellər; Qarlar əridi, axışdı sellər. A.Şaiq.
məc. Axın halına gelmek, getmek, yayılmaq (bezen "axışıb gelmek" şeklinde işlenir). Böyük xalq kütləsi meydana axı-şırdı.
Yurdun hər bucağından igidlər, pəh-ləvanlar, oxatanlar,
. məşhur ozanlar axışıb gəlmişdi. M.Rzaquluzade. Axşama yaxın şairin xaraba kəndə gəldiyi xəbəri
. kənd əhalisi arasında yayılırkən, hamı axışıb kəndə doğru üz tutdu. Ə.Memmedxanlı. Minlərcə gənclər kitab üçün axışıb gəlirlər. Mir Celal. // Perakende halda hereket etmek, getmek. Buludlar parçalanıb cənuba doğru axışmağa başladı. Ə.Memmedxanlı.

AXITDIRMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Axıtdırmaq"dan f.is.