Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

DADIZDIRMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax daddırmaq. Südü
uşağa dadızdırmaq.
[Qetibe:] Bəlkə də şair məni bu günün acılıqlarını dadızdırmaq üçün ölümdən qurtardı. M.S.Ordubadi. // Azacıq yedirmek, ya içdirmek.

DADIZMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Dadızmaq"dan f.is.

DADIZMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax dadızdırmaq. [Arılar] bir qədər bal dadızdılar eşşəyə. S.Ə.Şirvani. Reyhan ürəyində bu xoruzdan bir tikə də olsa koxaya dadızmamağı qərara aldı. S.Rehimov.

DADLANDIRMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Dadlandırmaq"dan f.is.

DADLANDIRMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Dad vermek, dada
getirmek, bir şey artıraraq dadlı etmek.

DADLANMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Dadlanmaq"dan f.is.

DADLANMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Dada gelmek, lezzetli olmaq, dadlı olmaq. Qar dağa çıxır, dadla-nır. (Ata. sözü).

DADLI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif Yaxşı dadı olan, lezzetli. Dadlı meyvə. Dadlı yeməklər.
Baxmaz guşeyi-çəşm ilə fəqiranə tərəf; Yüyürürsüz ora kim, dadlı, fisincanlı olur. M.Ə.Sabir. [Piri baba:] Onun balı çox dadlıdır. S.S.Axundov. Uç ay qabaq qazılmış quyu bol, dadlı və sərin su verirdi. Ə.Veliyev. // məc. Xoşagelen, lezzetveren, ruhu oxşayan, üre-yeyatan, letif, xoş, şirin. Dadlı söz
can arzusu, dadsız söz
baş ağrısı. (Ata. sözü). Şairim! Seyr elə ətrafı, təbiət nə gözəl! Bax mənim hüsnümə, inşad elə bir dadlı qəzəl. A.Sehhet.
.Hacı Qulu dadlı röyasından oyanmış kimi oldu. A.Şaiq.
is. Xörekden sonra yeyilen şirniyyat, meze.
.Konsulun evində təbrizlilərə məxsus
bütün şirniyyatı və dadlıları görmək müm-kün idi. M.S.Ordubadi.
dadlı-dadlı 1) sif. lezzetli-lezzetli, şirin-şirin. Doyammadım dadlı-dadlı dilindən; Aman, Əslim, öylə sözlər söyləmə! "Əsli ve Kerem"; 2) zerf menasında. çobanlar tütək çalar, mahnı oxuyar, dadlı-dadlı söhbət edərdilər. A.Şaiq. Bişirərdi gözəl fisincanlar; Dadlı-dadlı lətif müsəmmalar. A.Sehhet.

DADLICA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. çox dadlı, çox lezzetli.

DADLI-DUZLU : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Xoşagelen, gözeşirin, qanışirin.

DADLILIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Dadlı şeyin hal ve keyfiy-yeti; şirinlik, lezzetlilik. Həyatın dadlılığı. Bulaq suyunun dadlılığı.

DADMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Dadmaq"dan f.is.

DADMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f.
Dadını, tamını bilmek üçün bir az yemek ve ya içmek.
Dadmaqla mal tükənməz. (Ata. sözü). [Xanmirze bey:] Sən məzhəbin haqqı, bu şərablardan bir az dad. N.Vezirov. // ümumiyyetle yemek, ya iç-mek. Axşam azanı deyilən kimi mömin mü-səlman bilmir ki, nəyə əl uzatsın; çaymı iç-sin, firnimi yesin, halvadanmı dadsın. C.Memmedquluzade.
Müeyyen dad, tam vermek. Şirin dad-maq. Acı dadmaq. Turş dadmaq.
məc. Sınamaq, tecrübe etmek, hiss et-mek, duymaq. Qoy nakam getməsin dünya-dan o qız; Dadsın hər arzunun yüz nemətini. S.Vurğun. Narıngül isə ağır və acı dövranın müqabilində artıq bəxtəvər həyatın mey-vələrini dadmışdı. Ə.Veliyev. // məc. çek-mek, düçar olmaq, meruz qalmaq, görmek, keçirmek, başına gelmek. Həyatın acılığını dadmaq.
məc. Qanmaq, anlamaq, başa düşmek, duymaq. Əsgərin ağlı koxanın danışığından bir şey dadmadı. S.Rehimov.

DADMALI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Yemeli, ya içmeli şey. Beləliklə, bu adamlar barmaqlarını batırıb dadmalını dadardılar. S.Rehimov.
sif. Dadlı, lezzetli. Dadmalı şey.

DADRƏS : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.] klas. Kömekçi, mü-dafieçi, himayeçi, dada çatan. Dildadələrin dadrəsi, yavəri sənsən. Q.Zakir. Mən fəqiri bəsləmişsiz orada; Dadrəsim bunda yetişsin dada. Aşıq Peri. Fəryadına yetdiklərin im¬dadına yetməz; Fikr etmə, bu aləmdə, könül, dadrəsin var. Ə.Vahid.

DADSIZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Dadı olmayan; lezzetsiz, tamsız. Dadsız xörək. Dadsız meyvə. // məc. Heç bir zövq ve neşe vermeyen; menasız, maraqsız. Dadsız ömrü nə eylərdim? Əzəl-dən; Mən səninçün düşmədimmi qovğaya?
Ə.Cavad.

DADSIZLIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Dadı, lezzeti olmayan şeyin hal ve keyfiyyeti. Xörəyin dadsızlığı. Yemişin dadsızlığı.
Dad, tam duymama, dad bilmeme. Ağ-zının dadsızlığı.

DADÜ-BİDAD : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax dad-bidad.

DADÜ-FƏRYAD : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax dad-fəryad. Gör hesabın mən çəkdiyim azarın; Bu dadü-fər-yadın, bu ahü-zarın. M.P.Vaqif. Əgər dadü-fəryada tez yetişməsək, mümkündür ki, millət-dən bir əsər dəxi qalmaya. C.Memmedqu-luzade.

DADVERİCİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Müeyyen dad veren, dadlandıran, dad getiren. Dadverici mad-dələr.
Təbiətdə cirədən dadverici maddə kimi geniş miqyasda istifadə edilir. R.Əliyev.

DAĞ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Yerin hündür, dik, yamaclı ve zirveli hissesi. Qafqaz dağları.
Dağ dağa rast gəlməz, adam adama rast gələr. (Ata. sözü). Adətən ətəyi, yamacları və zirvəsi nisbətən aydın görünən hər hansı bir yük-səkliyə dağ deyilir. "ümumi fiziki coğrafi-ya". Buludlara dəyir uca dağları; Cənnət guşəsidir gözəl bağları. A.Sehhet. □ Dağın döşü
dağın ön ve orta terefi, azca mail sethi; dağdöşü. Onlar asta-asta dağın dö-şünə qalxırdılar. S.Rehimov. Dağın döşün-də otlayan heyvanlar qara nöqtələr kimi xırdaca görünürdü. M.Hüseyn. Dağın ətəyi
dağın başlandığı yer, dağın yerle birleşen aşağı hissesi; dağeteyi. Kənd dağın ətəyində yerləşmişdir. Sıra dağlar coğr.
her hansı bir istiqametde uzanan dağ silsilesi. Qafqaz sıra dağları. Ural sıra dağları.
Keçərək Mil düzündən sıra dağları aşdım; Kürün sa-hilləriylə bütün eli dolaşdım. Ə.Cemil. Ət-rafa baxdıqca təpələr, qayalar və zirvəsi qarlarla örtülmüş Kiçik Qafqaz sıra dağları görünürdü. S.Şamilov.
Yaylaq, dağüstü düzenlik; "aran" qar-şılığı olaraq uca yer, dağlıq yer. Köçün dağ¬dan gələndə; Bir quzu qurban, yeznə! (Ba-yatı). Bir qədər çaydan uzaq; Od qalamış dağda çoban. A.Sehhet. Külfəti dağa çat-dırmaq üçün çoxlu pul lazım idi. Mir Celal.
məc. çox möhkem, ezemetli, sarsılmaz
şey haqqında. Bənzərəm bir qocaman dağa
ki dəryada durar. M.Ə.Sabir. Sən qoçaqlar
içində qoçaqsan gözlərimdə; Urəyi alov
dolu bir dağsan gözlərimdə. S.Rüstem.
məc. çoxluq, böyüklük, ucalıq kimi
teşbeh bildirir (çox zaman "kimi" qoşması
ile birlikde işlenir). Kitablar dağ kimi yığıl-
mışdır. Buldozerlər dağ kimi qalanan torpaq
yığınlarını dağıdır.
Dənizdə çarpışardın dağ
boyda dalğalarla; Sahildə əl-qol atıb gəzi-
şərdin vüqarla. S.Rüstem. çay da bəzən
dağ boyda böyüyür, köklü ağacları qoparıb
gətirir, atıb-tuturdu. Ə.Veliyev.
◊ Dağ dağa (qayaya) rast gəlib
müba-hise eden iki adamdan heç birisinin güzeşte getmemesi menasında. Dağ kimi (dalında) durmaq
bütün varlığı ile müdafie etmek, himaye etmek. Qorxma, dağ kimi dalında durmuşam. Dağa dönmək
1) genişlenmek, çox böyümek; 2) üreyi iftixar hissi ile dol-maq. Dağı dağ üstə qoymaq
çox böyük iş görmek, hüner göstermek, çox böyük ve ağır bir işin öhdesinden gelmek. Bütün yol-daşlarımız Araz kimi olsaydı, dağı dağ üstə qoyardıq. A.Şaiq. Dağı dağ üstündən atmaq
bax dağı dağ üstə qoymaq. Ağa Dərviş demək istəyir ki, beş nəfər adam birləşsə, dağı dağ üstündən atar, mən cavab verdim ki, iki nəfər adam da kifayətdir. N.Vezirov. Dağlara düşmək
ev-eşiyinden avara ol-maq; avara-sergerdan olub insan yaşama-yan yerleri gezmek. Biçarə Kərimin halı pərişan; Gör ki Məcnun olub, dağlara dü-şüb. Mücrim Kerim.

DAĞ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[fars.]
is. Damğa, qızdırılmış de-mirle qoyulmuş iz. □ Dağ basmaq
qızdı-rılmış demirle bedene damğa basmaq.
sif. Qaynamaqda olan, qaynar. Saleh dağ sudan çaynikə alıb, onu çalxadı. M.İbrahimov. Gör bu çayniki vağzalda dağ su ilə doldura bilərsənmi? Mir Celal. □ Dağ eləmək
Sonadek eridilen şey. O, yağ gətirdi, dağ elədi, bir azdan da bal töküb, [halva] hazır etməyə başladı. S.Rehimov. Dağ olmaq
qızmaq, erimek. Dağ olmuş yağın gözəl qoxusu bütün ev-eşiyi bürüməkdə idi. Ə.Veliyev.
is. məc. Ağır derd, qem, keder, qüsse, ürek yarası. Ayrılıq dağı. övlad dağı.
Əzi-zim, qardaş dağı; Qaf dağı, qardaş dağı; Hər dağolsa, çəkilər; çəkilməz qardaş dağı. (Bayatı). Vidadi xəstəyəm, ey gözüm sağı! Artıbdır sinəmin düyünü, dağı. M.V.Vidadi. Nə yaman dağ imiş oğul dağı. X.Natevan. // Şiddetli tesir.
◊ Dağ basmaq (bədəninə, ciyərinə, ürə-yinə ve s.) məc.
b ax dağlamaq
cü me-nada. [Fatma xanım:] Ey yeri-göyü yox yer-dən yaradan Allah! Məni il yarımdır ağlar qoyubsan, gülüzlü qızımı əlimdən alıbsan, mənim ciyərimə dağ basıbsan! C.Memmed-quluzade. Ağadır, xozeyindir, qəbul; daha mənim canıma dağ basmağa nə haqqı var? Mir Celal. Dağ qoymaq, dağ çəkmək
bax dağ basmaq. Bivəfa yar sinəmə; Dağı çəkib dağ üstdən. (Bayatı). [Saranın] ölümü mənim sinəmə dağ çəkdi. C.Cabbarlı. Sə-dəfin ölümü ürəyimə çal-çarpaz dağ çəkdi. M.Hüseyn.

DAĞAL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. ve is. dan. Cığal; davakar. Dağal adam. Oyuna dağal qatmaq (cığallıq elemek).

DAĞALLIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. dan. Cığallıq, davakarlıq. Zeyğəm, Bəşir və Məmmədağa dağallığa başlamışdılar. S.Rehimov.

DAĞAR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. köhn.
Qaramal derisinden hazırlanan torba. Köçəri skiflər dəri qab
xəz torba (dağar) və matra (suqabı) işlədir-dilər. "Qedim dünya tarixi".
Keçmişde: üzerinde qaytan toxumaq üçün içi esgi-üsgü ve ya yun ile berk dol-durulub bağlanmış meşin yastıq.