Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

DAĞILMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Dağılmaq"danf.is.

DAĞILMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f.
Sökülmek, uçulmaq, alt-üst olmaq, xaraba halına gelmek. Daşqın za-manı bəndlər dağıldı. Zəlzələdən çoxlu ev dağılmışdır. Körpü seldən dağıldı. // Berbad hala gelmek, pozulmaq. Təsərrüfat dağıldı.
çox işlenmekden, geyilmekden, sür-tülmekden yaramaz hala gelmek, cırılmaq, yırtılmaq, parça-parça olmaq. Ayaqqabı da-ğılmışdır.
Darmadağın olmaq, mehv olmaq, orta-dan çıxmaq, öz varlığını itirmek, süqut et-mek. [Aslan bey:]
.Bütün dünya dağılsa da, dediyini edəcək, gələcəyəm söylədisə, ölsə, qalsa gələcək. C.Cabbarlı. Qoşunun başçısı ölsə də, möhkəm qoşun dağılmaz. M.Hüseyn.

məc. Yavaş-yavaş seyrekleşerek, ya-yılaraq yox olmaq, çekilib getmek. Duman dağıldı. // məc. Puç olmaq, boşa çıxmaq, baş tutmamaq, alt-üst olmaq. Bütün ümidlərim dağıldı.
Perakende halda, nece geldi ora-bura tökülmek. Muncuqlar qırılıb yerə dağıldı. Un kisədən dağıldı.
Tökülmek, o teref-bu terefe axıb get-mek. Su dağıldı. Süd dağıldı.
Perakende halda tökülmek. [Güllü ne-nenin] qar kimi dümağ pırtlaşıq saçları mütəkkənin üstünə dağılmışdı. S.Rehimov.
məc. İflas etmek, vardan-yoxdan çıx-maq, kasıblaşmaq. [Meşedi İbad:] A kişi, val-lah, mən dağıldım, mən söküldüm, mən bu qədər pulu haradan alım verim. ü.Hacıbeyov.
Müxtelif tereflere getmek, here bir yana getmek, çekilib getmek, dağılışmaq (bir yere yığılmış çoxlu adamlar, quşlar ve s. haqqın-da). Veylabad şəhəri elə bil dəyişmişdi. Hərə bir tərəfə qaçıb dağılmaqda idi. çemenze-minli.
.Xəlfə cibinə tökdüyü noğul-badamdan soldatların və Əlirzanın ovcuna basırdı. Bun-dan sonra hərə öz evinə dağılırdı.. H.Sarabski. Şirinlik içilən axşam qonaqlar mübarəkbadlıq edib dağıldı. Mir Celal.

Yayılmaq, intişar etmek. Uç minə ya-vuq nüsxəmiz Krım, Qazan, Orenburq və qeyri şimali müsəlman şəhərlərində və kəndlərində dağılır. C.Memmedquluzade.
Sepelenmek. Maşınlar, insanlar da-ğılır düzə; çoxalır səhrada gediş-gəliş də. S.Vurğun.
Qurtarmaq, sona çatmaq, tamam ol-maq, öz işini qurtarmaq (meclis, iclas ve s. haqqında). [Şah] əfradi-məclisi mürəxxəs etdi. Məclis dağıldı. M.F.Axundzade. Bir az əvvəl bulaq başındakı arvad yığıncağı da-ğılmışdı. Ə.Veliyev.
Əmr şeklinde: dağılsın!
xaraba qal-sın! mehv olsun! alt-üst olsun! (qarğış). Dağlarda talam qaldı; Biçmədim, lalam qal-dı; Dağılsın qürbət ölkə; Orda bir balam qaldı. (Bayatı).

DAĞILMIŞ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Dağılmaq"dan f.sif.
Qarğış menasında. [Zaman:] O günə daş düşəydi ki, sən mənim dağılmış xarabamın qa-pısından girdin. Ə.Haqverdiyev. Müsafirlərdən
bir çoxu:
Bu dağılmışda heç vaxt sağlam bir hava görmədim,
deyə Culfa mühitinə nifrət yağdırırdı. M.S.Ordubadi. [Kendli:] Görəsən, bu dünya üzündə bu dağılmışdan dapis yer varmı? S.Rehimov.

DAĞIM-DAĞIM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf Parça-parça, doğram-doğram; yırtıq. Dağım-dağım et-mək. Dağım-dağım olmaq.
Hələ partlayış davam edir, mərmi və mina ilə dağım-da-ğım olan yerin bağrından tüstülər qalxırdı. Ə.Əbülhesen.

DAĞINIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif.
Uçuq, sökük; uçulmuş, sökülmüş; xaraba halına gelmiş. [Terlan] əvvəlcə məktəbin geniş həyətinə, sonra da dağınıq kənd evlərinə baxdı. M.Hüseyn. Dağınıq və uçuq evləri görərkən
. yolçunun ürəyi sıxıldı. Ə.Memmedxanlı.
Nizamsız halda tökülmüş, perişan (saç ve s. haqqında). Fəridə saçları dağınıq (z.) halda içəridən yüyürüb eyvana çıxır. Ə.Memmedxanlı. Elə bil baharıma qar yağdırır bu baxış; Dağınıq saçlarını külək-lərmi daramış?! Ə.Cemil.
Yığcam olmayan, qeyri-müeyyen, ra-bitesiz, aydın olmayan, yayğın, uzun. [Deli Semed] başlardı öz-özünə dağınıq söz-lər söyləməyə və söylədikcə də gah gülüb, gah da hirslənib qaşqabağını turşudardı. çemenzeminli. Qocanın fikri dağınıqdır. M.Hüseyn.

DAĞINIQLIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Dağınıq şeyin halı. Fik-rin dağınıqlığı.

DAĞINTI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Yıxılmaq, uçulmaq, dağıl-maq ve ya sökülmek neticesinde emele ge-len yığın, qalaq, töküntü; xarabalıq. Müha-ribə nəticəsində əmələ gəlmiş dağıntı.

DAĞINTILIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Dağıntı çox olan yer; xarabalıq.

DAĞISTANLI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Dağıstanda yaşayan yer-li xalqlardan birine mensub olan adam.

DAĞITDIRMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Dağıtdırmaq"dan f.is.

DAĞITDIRMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Dağıtmaq"dan icb.

DAĞITMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Dağıtmaq"dan f.is.

DAĞITMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f.
Sökmek, uçurmaq, xa-raba qoymaq, alt-üst etmek. Köhnə binanı dağıtmaq. Zəlzələ evlərin çoxunu dağıtdı.
[Zaman xan:] Ona binaən əmr etdim ki,
. körpüləri dağıtsınlar və yolları pozsunlar. M.F.Axundzade. Bu saat yenə sultanın qoşunları Iranın bu guşəsini söküb kənd-ləri dağıtmaqdadır. C.Memmedquluzade. □ Vurub-dağıtmaq
yox etmek, aradan qaldırmaq. Deyəsən, bu səs o qədər qüvvətli idi ki, dəmir yolu ilə şəhər arasında olan bütün həddi-səddi vurub dağıtdı. Mir Celal.
Yaralamaq. Nəbi ağacnan bir hampa-nın başını dağıtdı. "Qaçaq Nebi". Başını qaldırıb ətrafına baxmaq istərkən, ikinci güllə onun çiynini dağıtdı. Ə.Memmedxanlı. // Dişi ile parçalamaq, parça-parça etmek. öküzləri dağıtmaq istəyən canavar birdən qabaqdan kəhər ata cumdu. Ə.Veliyev.
Peren-peren salmaq, qovmaq. Qoşun yavaş-yavaş xırda yığıncaqları dağıtmağa başladı. M.S.Ordubadi. // Dağılışmağa, da-ğılıb getmeye mecbur etmek. Kəblə Səməd dayı durub camaatı dağıtdı. S.Rehimov.
Qaret etmek, tarac etmek, soymaq, if-lasa uğratmaq.
.Nahaq iş tutmasınlar, xalqı talayıb dağıtmasınlar. M.F.Axundzade. [Hacı:] Xarici bu fabriki dağıtmaq istəyir.
M.S.Ordubadi.
Dağılmasına, bedbext olmasına sebeb olmaq. Hakim təbəqələr pul və dövlət gücü-nə harınlıq edərək, nə qədər ismətli və hə-yalı ailələri dağıtmışlar. M.İbrahimov.
çox geymek, işletmek, sürtmek ve s. neticesinde yırtmaq, cırmaq, yararsız hala salmaq. Paltarı dağıtmaq. Ayaqqabılarını dağıtmaq. // ümumiyyetle, yırtmaq. Bütün maskaları dağıtmasaq biz; Faydasız qala-caq mübarizəmiz. S.Vurğun.
Nizamsız halda tökmek, perişan hala salmaq. Bir tərəf şanə dağıtdı zülfünü, bir yan səba; Hər tərəfdən hər biri könlüm pə-rişan etdilər. S.Ə.Şirvani. // Yolmaq mena-sında. Yar odur kim, yardan sonra yar üçün; Zülf dağıda, yaxa darta, yara üz. Qurbani.
Müxtelif tereflere yaymaq, intişar et-mek, saçmaq. Dan yeli hər yana ətir dağı-dır; çöllərə çəkilir bir yaşıl pərdə. A.Şaiq. O şad olur, o sevinir balasının hünərindən; Günəş qalxıb nur dağıdır ona vətən göylə-rindən. S.Vurğun.
Dağılmasına sebeb olmaq. Suyu da-ğıtmaq.
özünden uzaqlaşdırmaq, qovlamaq.
Mehriban ağlayırdı. O, ürəyini şişdirən ələm
və kədərlərini bununla dağıtmaq istəyirdi. S.Hüseyn.
.Dərdi-sərimi dağıdan, viran könlümü gülüstan edən Ruqiyyə idi, Ruqiy-yə! A.Divanbeyoğlu. // Qaçırmaq, pozmaq. Dağıtmış yuxumu yenə gözümdən; Əzəldən nəğmələr aşiqiyəm mən. S.Vurğun.
Sepmek, tökmek. Adsız ölən igidlərin o pərişan məzarına; çiçək səpir qucaq-qucaq, gül dağıdır ətək-ətək. S.Vurğun.
Əbes yere xerclemek, semeresiz serf etmek, puç etmek. Tahirin əlinə Iran sikkəsi düşəndə dağıtmayıb cibində saxlayırdı. S.Rehimov.

DAĞKEÇİSİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. zool. Dağlıq yerlerde ya-şayan vehşi keçi növü. Ətraf əhali hər il bu dağdan dağkeçisi vurardı. Ə.Veliyev. Cü-yür, dağkeçisi tutub dünyanı; Bizim yerlər kimi gözəl yer hanı? Z.Xelil.

DAĞKEŞNİŞİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. bot. Dağlıq yerlerde bi-
ten, keşnişe oxşayan birillik bitki (terevez kimi istifade olunur). Dağkeşnişinin acımtıl dadı olur.

DAĞKƏLİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is zool. Dağlıq yerlerde yaşa-yan vehşi kel.

DAĞQOÇU : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. zool. Dağlarda yaşayan vehşi qoç.

DAĞLALƏSİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. bot. Əkseren dağlarda bi-ten soğanaqlı çiçek bitkisi. Bu yerlərdə nə is-təsən taparsan:
.sarmaşıqmı, dəvəçiçəyimi, məxmərgülümü, dağlaləsimi?! Mir Celal.

DAĞLAMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Dağlamaq"dan f.is.

DAĞLAMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f.
Qızdırılmış demirle damğa vurmaq. Qoyunları dağlamaq. Atı dağlamaq.
Adamı ürəkdən, heyvanı bu-dundan dağlarlar. (Ata. sözü).
məc. Yandırmaq.
.Şaxta qızmar bir
dəmir kimi onu dağlayır. Ə.Memmedxanlı.
məc. Adeten "üreyini", "sinesini", "qel-
bini" sözleri ile
çox berk tesir etmek,
yandırmaq, yaralamaq, derd ve keder ver-
mek. Qılınc çəkib mərd meydana varanda;
Sinələr çal-çarpaz dağlayan mənəm. "Kor-
oğlu". Dağlar dağladı məni; Görən ağladı
məni; Zəncir, buxov tab etməz; Zülfün bağ-
ladı məni. (Bayatı). [Heyder bey:] Sona xa-
nım, ürəyimi dağlama, çünki tablaşa bilmə-
rəm, atı min, gedək! M.F.Axundzade. Ey
qoca bir qövmə ağlarkən gülən: Naləsilə
xalqı dağlarkən gülən. A.Sehhet.

DAĞLANMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Dağlanmaq"dan f.is.

DAĞLANMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Dağlamaq"dan (
cü
menada) məch. [Fatma xanım:] Səni öyrə-dənin ciyəri dağlansın! N.Vezirov. [Abdulla xan:] Urəyim Pərviz xandan dağlanıb. Ə.Haqverdiyev.

DAĞLATDIRMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Dağlatdırmaq"dan f.is.

DAĞLATDIRMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Dağlatmaq"dan icb.

DAĞLATMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Dağlatmaq"dan f.is.