Multilingual Turkish Dictionary

Azerbaijani Explanatory Dictionary

Azerbaijani Explanatory Dictionary
DAĞLATMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Dağlamaq"dan icb.

DAĞLI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Dağlıq yerde yaşayan adam. Burada dağlılar yaşar bəxtiyar; Qürurdan aralı, kindən aralı. S.Vurğun. // Dağıstanlı, Dağıstan ehli. Keçmiş əsrin altmışıncı illə-rində
. bir mütəxəssis rus əlifbasını dağlıla-rın məxrəcinə görə tətbiq etmişdir. F.Ağa-zade. // Sif. menasında. Dağlı əhali.

DAĞLI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif.
Qızdmlmış demirle damğa vurulmuş, damğası olan. Dağlı heyvan. Dağ-lı at.
məc. Adeten "sinesi", "üreyi", "qelbi" sözleri ile
çox derdli, çox qemli, çox mü-teessir, üreyi yaralı. Urəyi dağlı adam.
Qə-ribəm, ağlaram aləm içrə mən; Ciyəri eşq oduna dağlıyam mən. "Aşıq Qerib". [Ta-mara:] Bir dustağam, qolum bağlı; Bir qə-ribəm, sinəm dağlı. S.Vurğun. övlad sarı-dan Murad kişinin ürəyi əvvəldən dağlı idi.
Mir Celal.

DAĞLIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Dağı çox olan. Dağlıq ölkə. Dağlıq yerlər. [Dağıstanın]
.o biri dağlıq qismi
. yaşamaq üçün çox çətin və mə-şəqqətlidir. A.Bakıxanov. // Dağ üstünde olan. Vaxtı ilə dərə-təpəlik olan yuxarı dağ-lıq hissə indi gül-çiçəyə bəzənmişdir. (Qe-zetlerden).
is. Dağlıq yer. Dağlıqda tütün yaxşı bitir.

DAĞLILIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Dağlıq yerin halı.

DAĞNANƏ(Sİ) : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. bot. Əsasen dağlarda
biten xoşiyli çoxillik ot bitkisi. Yumşaq otla-rın, əlvan çiçəklərin, dağnanələrinin gözəl qoxusundan adam bihuş olurdu. A.Şaiq.

DAĞNOVRUZU : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. bot. çoxillik çiçek
bitkisi.

DAĞSAQQIZI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. bot. Dağlarda biten kau-çuklu bitki.

DAĞSİÇANI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

DAĞSİçOVULU is. zool. Tar-la ve bostan bitkilerine zerer veren gemirici.

DAĞTƏRXUNU : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. bot. Tebabetde işle-nen ot ve yarımkol bitki.

DAĞTURPU : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. bot. Uzunsov yarpaqlı iki-illik ot bitkisi. Becərilmə üsulu ilə yetişdiri-lən, dağturpu ikiillik ot bitkisidir. Gövdəsi-nin uzunluğu
80 sm-ə çatır. Yarpaqları uzunsov, kənarı diş-diş və bəzən hamar olur. R.Əliyev.

DAĞÜSTÜ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Dağın üstünde olan, hündür yerde olan. Dağüstü park.
.çalbayır dağ-larından başlamış dağüstü Şuşaya, Əsgəran qalasına qədər nazik qar yer üzünü örtür.. S.Rehimov.

DAHA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

əd.
Sifetlerden evvel gelerek ço-xaltma derecesi emele getirir. Daha yaxşı. Daha bərk. Daha sağlam. // Zerflerle birlikde işlendikde müqayise derecesi düzeltmeye xidmet edir. Əvvəlkindən daha bərk yağır. Bu il yay keçən ilkindən daha isti keçir.
Qasım bəydə tacirlik damarı daha qüvvətli idi. A.Şaiq. Qarı bu səsi daha dərindən dinləmək üçün gözlərini yumdu. Ə.Memmedxanlı. Əşrəf daha böyük bir maraqla təqibə girişdi. S.Rehman. // Bezen "da" edatı ile işlenerek, evvelki menanı qüvvetlendirir. Şəhərimiz daha da gözəlləşmişdir.
Bu anda daha da bərk uğuldayan quyudan palçıqla qarışıq daşlar fəvvarə vurdu. M.Hüseyn. [Zeynal] bilirdi ki, Mehribanı təqib edəcək olsa, onu daha da əsəbiləşdirər. Ə.Memmedxanlı.
Miqdar ve ya vaxt elavesini bildirir. Daha bir saat gözləyin. Qatarın yola düşməsinə daha bir-iki dəqiqə qalmışdır.
Əlave bildirir: başqa, diger, üstelik, yene. Bir dəfə daha. Daha nə var? Daha vardırmı? Dahayoxdur.
Ortalıqda
. daha başqa yeməli şeylər vardır. Ə.Əbülhesen. // Bundan artıq, bundan ziyade, bundan qeyri. Daha heç nə istəmirəm. Sənə daha nə la-zımdır? Daha nə kimi şeylər var?
Mən daha danışmadım. M.S.Ordubadi. Lakin adamlar Mingəçevirdə Qafarın daha bir işini xatırlayırlar. Ə.Sadıq.
Bir şeyin baş vermiş olduğunu, yaxud olub bitdiyini bildirir; artıq.
.Qəhrəman Nübar qarının evində daha hörmətdən dü-şürdü. S.Rehimov. [Hava] yarım saat əvvəl çox gözəl idi, indi daha külək qalxmışdır. M.Hüseyn. // İnkar cümlesinde: bundan son¬ra, bundan bele, artıq. Daha belə işlər gör-mə. Daha oraya getmə. Daha ağlama. Daha o bizim evdə yaşamır. // Eyni menada bezen "bir" sözü ile beraber işlenir. Bir daha gö-zümə görünmə.
[Qız] mənə bir daha gö-rünmək istəmirdi. S.Hüseyn.
Hələ [Şerife] daha çocuqkən anasını itirmişdi. S.Hüseyn. □ Daha doğrusu
- bax doğru

DAHAN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax dəhan. Ləblərin şəhdü şə-
kər; Dahanın bal kimidi. (Bayatı). Dolaşır dahanda söhbətim, sözüm; Mənmi qocal-mışam, ya zəmanəmi? "Koroğlu".

DAHİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[ər.]
is. Xariqülade ağıl ve ze-kaya malik olan şexs. Azadeyi-küdurət idi səhni-asiman; Dahilərin xəyalı kimi təbdar idi. M.Hadi. Dahilər
hər sözü bir dağ, bir qala; Cahillər
dağıtmaq, yıxmaq "dahisi". M.Araz. // Sif. menasında. Dahi rəhbər. Dahi sənətkar. Dahi yazıçı. Dahi kompozitor.
- Görürəm dalğındır bu dahi şair; Elə bil canlıdır onun nəfəsi. S.Vurğun.
B a x dahiyanə. Indi hər vətəndaş dü-şünsün dərin; Gəlsin xatirinə dahi sözlərin. S.Vurğun.

DAHİCƏSİNƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf Dahiye xas olan xari-qülade zeka ile, istedadla, yaradıcılıqla.

DAHİLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Dahiye xas olan ağıl ve zeka; düha. Nizaminin dahiliyi.
Birdən qəfil yada gəlsə: Dahilik! Içimdən bir səda gəlsə: Da-hilik!
. Tanrım, məni məndən qoru bu yaş-da. M.Araz.

DAHİYANƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [ər. dahi ve fars.
..ane] Dahicesine, dahiye xas olan, ancaq dahinin yarada bileceyi. Dahiyanə fikir.
Yüksək, pak və təmiz bir eşq ifadə edən Füzulinin dahi-yanə fəlsəfi sənət əsərlərində bəzən bir kə-dər, acı bir faciə duyulur. M.İbrahimov.

DAXAL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. məh. Qarğıdan, qamışdan dü-zeldilmiş daxma.

DAXALÇA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. məh. Kiçik daxal.

DAXIL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Mağaza, dükan ve s.-de pul-ların yığıldığı yeşik, sandıqça; kassa. Daxıl-da nə qədər pul var? Pulu daxıla qoymaq.
- Puldan da yana qəti cavab verdi ki,
. indi daxılında doqquz manat tapılar.. C.Mem-medquluzade. Mahmud daxılın üstündəki qamçını gördüsə də, buna heç bir məna ver-mədi. M.Hüseyn.
İçine xırda pul toplamaq üçün demirden, gipsden ve s.-den düzeldilmiş, üzerinde pul salmaq üçün deşiyi olan kiçik qutu ve s.

DAXILDAR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. köhn. Kassir. Pulları da-xıldara tapşırmaq.

DAXILDARLIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. köhn. Daxıldarın işi, vezifesi; kassirlik.

DAXİL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] İçeri, iç teref, bir şeyin içerisi. Bu evin daxili xaricindən gözəldir. Binanın daxili. // Her ölkenin öz torpağı, öz hüdudlarının içerisi (xaric müqabili). Da-xildə sərf olunan mallar.
[Daxilde] düş-mənlərlə mübarizəyə başlamadan əvvəl sər-hədləri bərkitmək lazımdır. M.S.Ordubadi. □ Daxil etmək
bir şeyin terkibine, içeri-sine, sırasına salmaq, keçirmek. Adını siyahı-ya daxil etmək. Müqaviləyə yeni maddə daxil etmək.
[Qemerbanu]
.buyolla onu [Gül-nazı] istədiyinə razı salacağını, alverini et-diyi xanımlarının cərgəsinə daxil edəcəyini düşünürdü. M.İbrahimov. □ Daxil olmaq
1) girmek. Bir az keçəndən sonra Sona anası ilə bərabər içəri daxil oldular. N.Nerimanov. Kürkə bürünmüş, başı başlıqlı Şəhabəddin içəri daxil oldu. S.S.Axundov; 2) başlamaq, girmek. Qış daxil oldu.
Bahar fəsli təzəcə daxil olmuşdu. Ə.Haqverdiyev; 3) bir teşki-lata, cemiyyete ve s.-ye üzv olmaq. Həm-karlar ittifaqına daxil olmaq. Dərnəyə daxil olmaq; 4) tehsil almaq üçün her hansı tehsil müessisesine qebul olunmaq. Kursa daxil ol-maq. Universitetə daxil olmaq.
[Aleksey Osipoviç:] Şuşa rus-tatar məktəbində sək-sən nəfər oxuyur, onlardan on üç nəfəri bi-zim məktəbə daxil olmaq üçün ərizə yazıb. İ.Şıxlı; 5) bir şeyin terkib hisselerini teşkil et-mek. Dərmanın tərkibinə daxil olan maddə-lər. Bitki məhsullarının tərkibinə daxil olan kimyəvi maddələr.

DAXİLƏN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf [ər.]
İç terefden, daxilden.
öz daxilinde, öz-özlüyünde, öz tebieti-ne göre; tebieten. Novruzəli və usta Zeynal-lar daxilən çox təmiz və xoşniyyət adamlar-dır. M.İbrahimov. // öz üreyinde, qelben. [İmran] Qadını, yaxud kişini tez-tez dəyiş-mək insanı daxilən çürüdür, hətta bəzən məhv edir. Məhz buna görə də evlənərkən çox düşünməli, ilk təəssürata əsir olmama-lısan. İ.Şıxlı.