Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

DANQIRDAMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax danqıldamaq.

DANQIR-DUNQUR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

təql. Metal şeylerin bir-birine toxunduqları zaman çıxardıqları ses. Qazanların danqır-dunquru. Zənglərin danqır-dunquru.

DANQIRTI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax danqıltı.

DANQIŞ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. məh. Tezece çıxmış kiçik buynuz. Quzunun danqışı.

DANQUŞU : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. zool. Vağlar destesinden göl quşu.

DANLAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Töhmet, mezemmet, tene. Işini yaxşı gör, danlaq eşitmə.
Yunis ana-sının danlağına cavab vermirdi. Mir Celal. Mədədin danlağını eşidən Xanpəri hirsindən bir yerdə otura bilmirdi. Ə.Veliyev.

DANLAQLI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Danlanmış, mezemmet-lenmiş; çox danlanan, hemişe danlanan, dan-lanc.

DANLAMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Danlamaq"dan f.is.

DANLAMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Töhmet etmek, mezem-met etmek. Zeydi söyür, Kamiləni danlayır; Körpə deyil, hər biri söz anlayır. M.Ə.Sabir. [Aydın:] Nə istəyirsən, nə? Bilirəm, yenə deyəcəksən ki, səhv edirsən, yenə məni dan-layacaqsan. C.Cabbarlı.

DANLANC : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. çox danlanan, daim danla-nan, danlanmağa verdiş etmiş. Danlanc uşaq. DANLANMA "Danlanmaq"dan f.is.

DANLANMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

məch. Töhmetlenmek, mezemmetlenmek.

DANLATMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Danlatmaq"dan f.is.

DANLATMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

icb. Danlanmağa mecbur etmek. Ozünü danlatmaq. Uşağı anasına danlatmaq.

DANLAYIB-DANSIMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Berk danla-
maq, berk mezemmet etmek. Poçt idarəsi rəisinin davası kəsilmək bilmirdi, o, şoferi bərk danlayıb-dansıyırdı. S.Rehimov.

DANMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Danmaq"dan f.is.

DANMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f.
İnkar etmek, boynuna alma-maq, boynundan atmaq. Bildiyini danmaq. Oz sözünü danmaq.
[Şerefnise xanım:] Yaxşısı budur ki, danaram, deyərəm ki, heç vaxt ağ-lamırdım. M.F.Axundzade. Zeynal başını aşağı sallamışdı. Ilk istintaqda söylədiyi bir sözü dana bilməyəcəkdi. S.Hüseyn. [Mür-şüd:] Ay Inci, guya mən evli olduğumu da-nıram? S.Rehman. // Bir şeyin mövcud ol-duğunu qebul etmemek, redd etmek, inkar etmek. [Qedir:] Mən yekəlikdə adamın diri-liyini danırlar. Mir Celal.
Gizlemek. [Nebi:] Həcər, nə olub ki, yeriyə bilmirsən? Həcər yaralandığını on-dan danıb cavab verdi.. "Qaçaq Nebi". Uzaqlarda, bəlkə dağlar dalında; Nişanlın var, onu məndən danırsan? Ə.Cemil. Sevi-rəm, nə danım, sevirəm. O.Sarıvelli.

DANSAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

dan. bax danlaq.

DANSIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. məh. Abır, heya. Abrını itirmək. Məhəbbətini itirmək.

DAR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif.
Ensiz (enli ziddi). Dar küçə. Dar yol. Dar keçid. Dar dərə.
Küçə dar olmağına görə ulaq güc ilə keçirdi. çemen-zeminli. Diyar kişi dar bir cığırla sola tərəf buruldu. Ə.Memmedxanlı. □ Dar dəmir yolu
yaxın mesafelere çekilen ve yerli ehemiyyeti olan, relsleri bir-birine yaxın demir yolu. Bütün mədənlərə tramvay və dar dəmir yolu çəkilmişdir.
çox sıx, sıxıcı, tarım. Dar köynək. Dar şalvar. Dar ayaqqabı.
Kiçik, balaca. Biri deyir:
Azca dardır yerimiz; Nə olsun, genişdir ürəklərimiz. M.Rahim. Əslinə baxsan, bu dar həyətdə nə günəşli bir yer, nə də tamaşalı bir şey vardı. Ə.Əbülhesen.
məc. Əhatesi geniş olmayan; mehdud, birterefli. Dar düşüncə. Dar elmi sahə.
məc. çox az, çox mehdud, qeyri-kafi, yaxud namünasib. Vaxt çox dar idi. // Eyni menada bezen "bu dar vaxtı, bu dar vaxtda" terkib şeklinde işlenir. Birdən qapı döyülür, molla öz-özünə hirslənir ki, yenə görəsən kimdi bu dar vaxtı gəlib çıxdı. "M.N.letif." [Xanımnaz:] Bu dar vaxtı sən getmə. Qaran-lıqdır, sən dayan, mən gedim. C.Cabbarlı. Ancaq indi, bu dar vaxtda söhbət açmağı lazım bilmədi. Mir Celal.
◊ Dar ayaqda
çetin zamanda, çetin ve-ziyyete düşende. Dar ayaqda kömək etmək. Dar ayaqda imdada çatmaq. Dar etmək (bezen "başına" sözü ile)
dözülmez et-mek, meşeqqetli etmek. Evi başına dar et-mək. Dünyanı başına dar etmək. Dar gün
heyatın çox çetin, çox ağır, böhranlı, meh-rumiyyetlerle dolu vaxtı. Yarı görmək is-təyir; Urəyim bu dar gündə. (Bayatı). Aygün alıb çağasını bağrına basır; Analara təsəl-lidir dar gündə övlad. S.Vurğun. Vətənin dar günündə atıldın ön səngərə; On yara aldınsa da, uf demədin bir kərə. S.Rüstem. Dar kəsilmək
bax dar olmaq. Bir qıy vursam, bu gün dünya düşmənlərə dar kəsi-lər. S.Vurğun. Dar olmaq
dözülmez ol-maq. Dara düşmək
1) maddi cehetden ağır veziyyete düşmek, sıxıntı çekmek, yox-sul hala düşmek; 2) çetin veziyyete düş-mek, işi çetine düşmek. Tanrı, yaman gün-də düşmüşük dara; Bizə özün kömək ol, aman, aman! "Koroğlu". Oğul, harda dara düşsən, arxalan hünərinə; Sən ölümü bir an belə gətirmə gözlərinə. S.Vurğun. Dara qıs-namaq
berke çekmek, sıxışdırmaq, çetin ve çıxılmaz veziyyete salmaq. Bəy Naba-toğlunu bərk dara qısnamış, onun gözünün ağı-qarası bircə qızını evinə qulluqçu istə-yirdi. S.Rehimov. Dara salmaq
bax dara qısnamaq. Darda qalmaq (olmaq)
çetin veziyyete düşmek, çetinlik çekmek, ehtiyac içinde olmaq. Qalsan da zillətdə, qalsan da darda; Bağlan azadlığa, azad zəhmətə. M.Rahim. O heç vaxt sənin darda qalmağına razı olmaz. M.Hüseyn. Dardan çıxmaq
ağır ve çetin veziyyetden, meh-rumiyyetden qurtarmaq.

DAR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.] Edama mehkum olunan-ları asmaq üçün dikeldilen direk; dar ağacı. Dar ağacını da təpənin üstündə qurublar. "Koroğlu". [Konsul:] Bu dar ağacları şa-hənşah hökumətinin əmri ilə qurulmuşdur. M.S.Ordubadi. □ Dar ağacından asmaq dara çəkmək
dar ağacından asmaq yolu ile edam etmek. Belə zaman hara, qoç iyid hara? Mərdləri çəkirlər namərdlər dara. "Koroğlu".Xan
. deyirdi:
Uçgün qızılquş-larıma ət verməyin; Zamanı da dara çəkin. çemenzeminli.

DAR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] klas. Əsil menası "ev", "mesken", "mehel", "mekan" olub, klassik edebiyyatda bir sıra terkiblerde işlenir. Dari-bəqa din.
o dünya, axiret. Dari-bəqayə rehlət etmək (buyurmaq) tənt. köhn.
ölmek, vefat etmek. Bu iki yüz müəl-limlərdən bu anəcən bir neçəsi dari-bəqayə rehlət edib. F.Köçerli. Qəhvəni içən tək ağa dari-bəqayə rehlət buyurdu. Ə.Haqverdi-yev. Dari-fəna din.
yaşadığımız dünya. Dari-şəfa
müalice evi, şefa veren yer.
...dar [fars.] Bezi isimlerin axırına ge-tirilerek onlara müxtelif mena veren şekil-çi; mes.: evdar, emekdar, mülkedar, binek-dar, mehsuldar ve s.

DARABA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. məh.
Taxtadan ve s.-den hasar; arakesme. Otağı daraba ilə iki hissə-yə ayırmaq.
Evin yanında taxtadan ve s.-den dü-zeldilmiş tikili. Bu dünyada əlindən min bir peşə gəlirdi: qaşıq qayırmaq, anbar qur-maq, daraba salmaq,
. hər şey. S.Rehimov.
Taxıl saxlamaq üçün böyük taxta yeşik. Darabadan bir ovuc düyü götür.

DARA-BARA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Mübahise, dalaşma, dava, küsüşme, söyüşme.

DARAĞAOXŞAR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax daraqvari.

DARAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Saçı darayıb düzeltmek üçün dişli alet. Narındişli daraq. Başını daraqla daramaq.
Siyah zülfü daraq ilə dara, gör. Qurbani. □ Daraq çəkmək
daramaq. Müş-künazın qoyun-qoltuğuna sərinlik dolduqca, külək saçlarına daraq çəkdikcə ürəyi dincəlir, istisi azalırdı. Ə.Veliyev. Daraq görməmək
heç daranmamaq. Qıvrım saçlarının bir-birinə qarışması saçlarının daraq görmədi-yini bildirirdi. M.S.Ordubadi. // Qadınların saçlarını bir yerde saxlamaq ve bezek üçün saçlarına taxdıqları zinet şey.
Yun ve s. lifli şeyleri daramaq üçün alet.
Yun darağı. Kətan darağı.
Müxtelif meqsedler üçün işledilen darağaoxşar aletlerin, yaxud onların bu şe-kilde olan hisselerinin adı. Ipləri darağa düzmək. Toxuma dəzgahının darağı. Kom-baynın darağı.
Araba oxunun söykendiyi oyuq. Pəri arabanın darağını buraxmırdı. Ə.Əbülhesen.
Silahın (tüfengin ve s.-nin) sandığına keçirilen patronları yan-yana qoymaq üçün qab, qutu. Uçüncü gün onların patronları qurtardı, hərəsində ancaq bir daraq patron qalmışdı. "Qaçaq Nebi". Tüfəngin üstündə-ki dolu patrondaşın daraqları parıldayırdı. M.Hüseyn. Daraqlar boşalıb, indi neylə-mək? M.Rahim.
Ot dırmığı. Biçilən otu daraqla tağlamaq.
zool. Balıqların hava yerine su alıb verdikleri delikleri qapayan qulağaoxşar qanadcıqlar.
Bezi quşların başında yelpiyeoxşar kekil; pipik. Şanapipiyin darağı.
Bal şanı. Bir daraq bal. Qış üçün ha-zırlanmış daraq balı.
Pambıq gülü. Quraqlıq olanda pam-
bıq darağını tökər.