Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

DƏBİLQƏLİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Başına debilqe qoymuş. Dəbilqəli döyüşçü.

DƏBİR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] köhn.
Kargüzar.
Xettat, kalliqraf.
Müellim.
Mühasib.

DƏC : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. məh.
Bir yere yığılmış arpa, buğ-da ve s.-ye el toxunmasın deye, onu nişan-lamaq üçün taxtadan ve s.-den qayrılan iri möhür (nişan). Xırmana qayıtdıqda hamını heyrət aldı. Doğrudan da, ehram buğdanın dəci pozulmuşdu. M.İbrahimov. □ Dəc elə-mək
bütövlemek, ağzınacan doldurmaq, lebeleb etmek. Dəc qalmaq
bütöv qalmaq, toxunulmamış qalmaq.
..Sirkə ağzı tıxaclı, dəc qalıb stolun üstündə. C.Memmed-quluzade.
Taxılı yaxşı döysün deye, velin altına vurulan xırda çaxmaq daşları ve ya demir parçaları.

DƏCCAL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Dini etiqadlara göre, gu-ya qiyametde zühur ederek adamları azdırıb dinden uzaqlaşdıracaq efsanevi şexsiyyet. [Molla Veli:] Yazırlar ki, dəccalın qoşunla-rının alınlarında bircə gözləri olacaq. Ə.Haqverdiyev. // məc. Yalançı, fırıldaqçı adam haqqında.

DƏCƏL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif.
Dinc oturmayan, rahat durmayan, nadinc. Görsəm çamırlı bir kü-çədə oynayır haçaq; çılpaq, ayaqyalın, baş-açıq bir dəcəl uşaq. A.Sehhet. Dəcəl uşaq kimi minib; Dəniz ləpələrinə, yellənir. R.Rza. Heç on beş il bundan qabaqkı dəcəl uşağa ox-şamır. M.İbrahimov. // İs. menasında. Harda gül görsə; Dəcəllər dərir. M.Seyidzade. Riz-van ilə beş dəcəl; Hər gün burda oynayır.
M.Dilbazi.
Cavan heyvanlar haqqında. Qaşqa day xam atların ən dəcəli idi. İ.Əfendiyev. Ba-yaqkı oynaq və dəcəl tula, quyruğunu
bulaya-bulaya on addım irəlidə
. gedirdi. M.Rzaquluzade.

DƏCƏLƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. məh. Quş celesi, quş tutmaq üçün tele. Quşu dəcələ ilə tuturlar.

DƏCƏLLƏŞMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Decelleşmek"den f.is.

DƏCƏLLƏŞMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Daha da decel ol-
maq, nadinc olmaq, decellik etmek.

DƏCƏLLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Nadinclik. Dəcəllik etmək. Uşaq dəcəlliyi.
Zeynəb dəcəllik etməyi, kiçik bir bəhanə tapıb adamlara sataşmağı, müsahibinin utandığını,
. gülməyi çox sevərdi. İ.Şıxlı.

DƏCLƏMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Declemek"den f.is.

DƏCLƏMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. məh.
Deste ile yığmaq,
nizamla toplamaq. Dəftərləri dəcləmək.
Sıra ile deşmek ve ya sıra ile daş ve ya mıx çaxmaq.
.[Yaqubcanın] əlindən min peşə gələrdi: dəyirman daşı dişəmək, vəl dəcləmək... S.Rehimov.
Bir yere yığılmış arpa, buğda ve s.-ye toxunmasınlar deye onu nişanlamaq. Taxılı dəcləmək.

DƏCLƏNMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Declenmek"den f.is.

DƏCLƏNMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

məch. məh.
Deste ile
yığılmaq, seliqe ile toplanmaq.
Sıra ile daş ve ya mıx çalınmaq.
.Təzə
dəclənmiş vəlin iti dişləri açılan yerləri
cızıq-cızıq edirdi. S.Rehimov.
Dəclə
ci menada nişanlanmaq.

DƏDƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Ata. Dədə görməyib, elə bilir
ki, Şaqqulu da bir dədədir. (Ata. sözü). [Qur-ban:] Dədəm öldü, mən də qaldım on altı-on yeddi yaşında. Ə.Haqverdiyev. Dədəmin övladı olmamağına görə nəzir eyləyir ki, bir qızım olsun, seyidə verim. çemenzeminli. // Ataya müraciet. [Əmiraslan dedi:] Dədə! Mən məktəbə getməyəcəyəm. Orada molla adamın ayağını falaqqaya salıb döyür. S.S.Axundov.
Ustad aşıq, ustad. De, hara sığışar, hara, ey zaman; Bu boyda təhqirə xalqın dözməsi; Dədə Qorqud kimi dədəsi olan; Millətin özünə dədə gəzməsi. B.Vahabzade.
◊ Dədəsi yanmaq
bax atası yanmaq ("ata"da). çit almaqdan dədəm yandı; Yu-dun, yırtdın, xarab etdin. M.Möcüz. Dədə-sinə od vurmaq
bax dədəsini yandır-maq. Gərək o adamın dədəsinə od vurasan və elə vurasan ki, heç bilməsin ki, bəla gü¬neydən gəldi, ya quzeydən. N.Vezirov. Dədəsini yandırmaq
bax atasını yan-dırmaq ("ata"da). Yadından çıxartma ki, kirpinin də hər bir tərəfi tikandır, amma ba-laca qarışqa onun dədəsini yandırır. "M.N.letif.". Meşənin içində bir ağacın oyuğunda pişik göyərçini gizlətdi, dedi:
Sən dur burada, mən gələnə kimi sən bura-dan çıxsan, dədəni yandıraram. (Nağıl).

DƏDƏ-BABA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Ulu babalar, ecdad.
Dədə-baba qaydasınca.
Kassirlə dədə-babadan qanbir qohum çıxanlar bir-birinə yapışmışdılar. Mir Celal.
Dədə-babadan şeklinde zərf- baba-lardan, qedimden, çox köhneden. □ Dədə-babadan qalma
çox köhne, qedim. [Hacı Murad:] Yox, onlar da dədə-babadan qalma adətlərdir. S.S.Axundov.

DƏDƏLİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Atası olan, atalı. Elədimi mən yetim; Sən dədəli, mən yetim; Ozün mu-rada yetdin; Dua elə, mən yetim. (Bayatı).

DƏDƏLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Atalıq, ögey ata.
.Nəcəfqu-lunu da hərdənbir döyərdim və bu da qaçar-dı dədəliyinə şikayətə. C.Memmedquluzade.

DƏDƏMALI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax dədəverdi. [Molla
Nesreddin:] Bu qızılları ki sayırdım, o mə-nim arvadımın dədəmalısıdır. "M.N.letif.".

DƏDƏSİZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. ve is. Atasız. Əziziyəm tən-dirə; Odun qala təndirə; Dədəsizin nə həd-di; Dədəliyə tən dura? (Bayatı).

DƏDƏVERDİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. məh. Arvadın öz atası evinden getirdiyi mal, müxellefat, cehiz. Ay balam, o, arvadın dədəverdisidir. Siz də dünyada dava axtarmağa lap azarlısınız. S.Rehimov.

DƏF : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.] Xanende ve defçalanların barmaqla çaldıqları, bir üzüne deriden sele çekilmiş sağanaqdan ibaret çalğı aleti; qa-val. Dəf çalmaq (vurmaq). Zınqırovlu dəf.
çalsın dəfü-ney, naləvü-əfğan yola düş-sün. M.P.Vaqif. Ənbər saçılır, qafileyi-ud gəlibdir; Guya ki, genə çəngü dəfü ud gəlib-dir. S.Ə.Şirvani.

DƏF : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[ər.]
özünden uzaqlaşdırma, so-vuşdurma, redd etme. [Veli:] Bizim borcu-muz bunları dəf üçün hər yolla çalışmaqdır. Ə.Haqverdiyev. □ Dəf etmək (eləmək)
ortadan qaldırmaq, berteref etmek. [Əziz bey:] Amma Ağa Həsən kimi nadürüstlərin hiyləsini və zərərini dəfedə bilər. M.F.Axund-zade. Dəf olmaq
uzaqlaşmaq, sovuşmaq, başdan olmaq, redd olmaq, yox olmaq, orta-dan qalxmaq.
Hemleni geri qaytarma, hücumun qar-şısını alma, müqavimet gösterme. □ Dəf etmək
qaytarmaq, qarşısını almaq (hücu-mun ve s.). Qoşun düşmənin hücumunu dəf etməyə çalışırdı. çemenzeminli.
.Nəhayət, ayın iyirmi doqquzundakı həmləsi də dəf edildikdən sonra, düşmən böyük tələfatla geri çəkilmişdi. Ə.Əbülhesen.

DƏF : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. məh. Xemiri üstüne qoyub ten-dire yapmaq üçün işledilen alet.

DƏFÇALAN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax dəfçi
ci menada.

DƏFÇİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Def çalan adam; defçalan. Dəfçi döşünü irəli verib başını dik tutaraq, dəfin qabırğasına döşəyirdi. M.Süleymanov.
Def qayıran usta.