Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

DƏHRƏŞƏKİLLİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Görünüşce dehreye
oxşayan, dehre kimi.

DƏHRİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

DƏHRİYUN is. [ər.] köhn. Axire-te inanmayan ve her şeyin bu dünyada oldu-ğunu iddia eden adam. Nə hüluliyəm, nə dəhri, nə kənariyəm, nə bəhri; Nə riyaziyəm, nə cəbri, hələ ləngü ləngü ləngəm. Nebati.

DƏHŞƏT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
Qorxunc bir şey ve ya böyük bir tehlüke, hadise ve s. qarşısın-da doğan şiddetli qorxu hissi; vahime. Mu-radın gözləri dəhşətdən böyüdü. S.Hüseyn. Eşikağası dəhşətdən gözlərini yumub qaçdı xanın yanına. çemenzeminli. □ Dəhşət al-maq, dəhşətə düşmək
berk qorxuya düş-mek, dehşetlenmek. Dəhşət vermək
deh-şet oyandırmaq, dehşet ifade etmek, vahi-melendirmek. [Orxan:] Allah, Allah, yenə çatıldı qaşlar; Dəhşət verir qartalvari baxış-lar. H.Cavid. Dəhşətə gətirmək (salmaq)
berk qorxu oyatmaq, dehşetlendirmek. Katibin kabinetindən gələn xəbərlər Sabito-vu dəhşətə gətirdi. S.Şamilov.
Bu cür bir hiss doğuran hadise, veziy-yet, menzere (bu menada çox vaxt cem şek-linde işlenir). Bu nizələr, bu süngülər mu-zeylərdə pas tutacaq; İnsan oğlu yaratdığı dəhşətləri unudacaq. S.Vurğun. Əsirlik
dəhşətlərin ən böyüyü idi. Ə.Əbülhesen.
Facie, çıxılmazlıq. Oz vəziyyətinin dəh-şətini hiss etdi.

DƏHŞƏTAMİZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[ər. dehşet ve fars.
..amiz] bax dəhşətəngiz.
..Əxlaqsızlığın dəhşəta-miz və çılpaq səhnələri açıldı. M.İbrahimov.

DƏHŞƏTƏNGİZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [ər. dehşet ve fars.
..engiz] Dehşetli, dehşet doğuran; qorxunc. Sübh açılanda şahi-zalim və birəhmin hök¬münə görə gərək adamlar kəlləsindən mi-narə qurulaydı. Vaqifin başı haman dəhşə-təngiz minarənin qülləsini müzəyyən edə idi. F.Köçerli.

DƏHŞƏTLƏNDİRMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Dehşetlendir-
mek"den f.is.

DƏHŞƏTLƏNDİRMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Dehşete sal-
maq, son derece qorxutmaq.

DƏHŞƏTLƏNMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Dehşetlenmek"den f.is.

DƏHŞƏTLƏNMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Dehşete düşmek,
son derece qorxmaq.

DƏHŞƏTLİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif.
Dehşet doğuran, son derece qorxunc; müdhiş. Əgər bu, həqiqətə çevrilsəydi, gör Müqim bəy Cavanşir üçün necə dəhşətli faciə üz vermiş olardı. S.Rehi-mov. Kambayev dəhşətli sonun yaxınlaşdı-ğını görürdü. S.Rehman. // İnsanı dehşete salan, dehşet hissi oyadan, facieli, çox ağır. Dəhşətli mənzərə.
"Nadir şah"faciəsində yazıçı
. saray intriqalarının ən dəhşətli səh-nələrini təsvir edir. M.Arif.
çox pis. Dəhşətli hava. Dəhşətli külək.
çox güclü, şiddetli, dözülmez. Dəhşətli
ağrı.
Kül rəngli havada toz-duman var;
Dəhşətli soyuq, ayaz, boran var. A.Şaiq. Xa-
vər dörd aylıq dəhşətli əzablardan arıqlamış,
ordları batmış Kərimxana baxır, gözünü
sarıqlı gözündən çəkə bilmirdi. M.İbrahimov.

DƏHŞƏTNAK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[ər. dehşet ve fars.
..nak] bax dəhşətəngiz.

DƏHYEK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.] tar. Keçmişde kend-lilerin feodala, beye ve ya mülkedara meh-sulun onda biri miqdarında natural şekilde verdikleri vergi. Yığmışıq dəhyekini, boşla-mışıq bağlarını; Qış üçün xoşlamışıq Tiflis oyuncaqlarını. M.Ə.Sabir. Dirəndi, istədi həm mülkədar dəhyekini. Ə.Nezmi.

DƏXALƏT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] köhn. İşe qarışma, müdaxile etme. □ Dəxalət etmək (eləmək)
qarışmaq, müdaxile etmek. Dəccal da edir cümlə işə indi dəxalət; Qanun adı dillərdə fəqət qaldı, daduşcan! "Mol. Nesr." Olmaz bu ki, hər əmrə dəxalət edə fəhlə; Dövlətli olan yerdə cəsarət edə fəhlə. M.Ə.Sabir.

DƏXİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

köhn.
B a x da1 1 ve
ci mena-larda. Saqiya! Saldı qəm əldən məni, bir badə yetir; Həm bu dünyada mənə, həm dəxi üqbadə yetir. Heyran xanım. Sona dəxi [Ba¬hadırın] halını hiss etdi. N.Nerimanov. İndi dəxi haman mətləbi təkrar edib deyirik ki, kəndlərimiz müəllimsiz və mürəbbisiz qalıb-dır. F.Köçerli. Qurd-quş dəxi girmiş aşiya-nə; çökmüş də həzin sükut cəhanə. A.Şaiq.
Daha, artıq. Elə ki taxıldı burnuma çeş-mək; Qocalıq əl verib, dəxi nə etmək.. M.V.Vidadi. Eylə bilirdim ki, dəxi sübh olub; Mürği-səhər tək bir ağız banladım. M.Ə.Sa-bir. Dəxi bundan artıq
. gücüm heç bir şeyə çatmır.. N.Vezirov.

DƏXİL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] köhn. Sığınan, himaye axtaran, kömek isteyen. □ Dəxil düşmək (bezen "qapına", "qapısına" sözü ile)
sı-ğınmaq, himaye istemek, kömek istemek. [Azarlılar:] Hacı əmi! Qapına dəxil düşmü-şük, şeyx cənablarından bizə bir çarə. C.Memmedquluzade. Şübhəsizdir ki, ona ləqəbi sərdar Rəşidin dəxil düşməsi ilə Hacı Səməd xan vermişdi. M.S.Ordubadi. Dəxil olmaq
bax dəxil düşmək. Dedi:
Oldun xilas düşməndən; Mənə gəldin, dəxil oldun sən. S.Ə.Şirvani.

DƏXL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[ər.] Əlaqe, münasibet, aidiyyet (adeten "dexli" şeklinde). Uşaq mənimdir, baba! Dəxli nədir sizlərə? Kim sizi qəyyum edib, hökm edəsiz bizlərə? M.Ə.Sabir. Na-şad əfəndi heç də mətləbə dəxli olmayan lü-zumsuz sözlərlə [Mehribanın] canını sıxırdı. S.Hüseyn. Musa dayının qayıtması və ya qalmasının baş küçədən gələn səslərə nə dəxli var? Mir Celal.

DƏKKƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. məh. İri heyvanların (inek, öküz ve s.-nin) aşığı; maça. Dəkkə ilə aşıq-aşıq oynamaq.

DƏQİQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [ər]
Düpdüz, tamamile düzgün, inceden-inceye düzgün. Dəqiq ci-hazlar. Dəqiq tərəzi. Sənin qüdrətini, sənin əzmini; Dəqiq maşınlarla hesabladılar. B.Vahabzade. // Nöqtesi-nöqtesine, inceden-inceye düzgün. Dəqiq tərcümə. Dəqiq elmi əsaslara görə. □ Dəqiq elmlər
riyaziy-yata esaslanan elmler.
İşinde son derece seliqeli, diqqetli, düzgün olan. Dəqiq adam.

DƏQİQƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər]
Bir saatın altmışda bi-rine beraber ve ya 60 saniyeden ibaret olan vaxt ölçüsü. Bir dəqiqə sükutdan sonra və-zir Mirzə Möhsün başladı danışmağa.
M.F.Axundzade. Gün var ki, dəqiqəsi uzun əsrə bərabər; çeşmə kimi baş alır bu gün-dən qərinələr. R.Rza.
Az, lakin qeyri-müeyyen vaxt, an. □ Bir dəqiqədə
derhal, o saat. Bir dəqi-qədə arvad-uşaq gəlinin başına toplandılar. çemenzeminli. Bu dəqiqə
indice, derhal. [Aydemir:]
..Olümümü istəsən, bu dəqiqə ölərəm. C.Cabbarlı. O dəqiqə
o saat, der-hal. Elə bu vaxt zəng vurulur; O dəqiqə qa-çır Reyhan. M.Dilbazi. // Vaxtın müeyyen anı (bezen cem şeklinde). [Cemile] ciddi bir mövqedə bulunur, həyatının mühüm də-qiqələrini yaşayırdı. S.Hüseyn. [Cavadın] diş göynədən sulardan az-az, tez-tez içdiyi dəqiqələr gözləri qabağında canlandı. Ə.Veliyev.
çevrenin 1/
ne beraber olub, yazıda reqemin üstüne (&#
) işaresi qoyulmaqla gös-terilen derece ölçüsü.
dəqiqə-dəqiqə zərf Deqiqede bir, arabir, çox qısa müddetde. Ancaq quduz xəzri dəqiqə-dəqiqə ara verib damlar başında uluyurdu. S.M.Qenizade.

DƏQİQƏBAŞI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərfHer deqiqede, her de-qiqeden bir, tez-tez, müttesil. Dəqiqəbaşı su içmək.
Yunis dəqiqəbaşı vaqonun qapısına çıxır, pəncərəsindən boylanıb cənuba doğru baxırdı. Mir Celal.

DƏQİQƏBƏDƏQİQƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf Her deqiqe, getdikce; arası kesilmeden. Kombayn də-qiqəbədəqiqə halı yaxşılaşan xəstəyə bən-zəyirdi. S.Rehman.

DƏQİQƏLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Deqiqe müddetinde olan (adeten saylarla). Bir dəqiqəlik iş. İki dəqiqəlik sükut. On dəqiqəlik tənəffüs.
[Hüsameddin:] Sənsən beş dəqiqəlik nə-şələrin nəticəsində insanları əbədi fəlakətə düşürən, həyatın sonuna qədər inlədən.
M.S.Ordubadi.

DƏQİQƏŞÜMAR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [ər. deqiqe ve fars.
..şümar] köhn. Saatda deqiqeni gösteren böyük eqreb. Divar saatının dəqiqəşümarı.

DƏQİQLƏŞDİRİCİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Deqiq hala geti-ren, tam aydınlaşdırıcı, deqiq gösteren. Də-qiqləşdirici alət.

DƏQİQLƏŞDİRİLMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Deqiqleşdiril-
mek"den f.is.