Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

DƏNSİZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sii. Deni olmayan, yaxud az olan. Dənsiz sünbül.

DƏNSİZLƏNMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Densizlenmek"den i.is.

DƏNSİZLƏNMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

i. Densiz hala düş-
mek, densiz qalmaq, deni tökülmek.

DƏNSİZLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Deni olmama ve ya az olma. Taxılların dənsizliyi quraqlığın nəti-cəsidir.
Yemsizlik. Toyuqlar dənsizlikdən ac-dır.
Arı balsız qalar, qarışqa dənsiz; Vaxt tapmaz ot çala çəpik çalanlar. M.Araz.

DƏNTƏMİZLƏYƏN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

DƏNTƏMİZLƏYİCİ
sii. tex. Deni zibil ve xırda daşlardan ayıran. Dəntəmizləyən maşın. // is. Dentemizleyen maşın ve s. Dəntəmizləyəni təmir etmək.

DƏNTUTAN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

DƏNTUTUCU is. tex. Dente-mizleyen maşında ve taxıldöyen kombaynda deni zibilden ve samandan ayıran hisse.

DƏNYEYƏN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sii. zool. Ətyeyen quşlardan ferqli olaraq, den yemekle keçinen. Toyuq, sərçə, sığırçın, bildirçin və s. dənyeyən quş-lardır.
Dənyeyən quşlarda, məsələn, to-yuqlarda əzələli mədə xüsusilə yaxşı inkişai etmişdir.

DƏRAGUŞ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[fars.] köhn.: dərağuş etmək
- qucaqlamaq. Qarşısında ağ əlbəsədə Sa-ranın xəyalı çiçəklərə yovuqlaşır, dərağuş edir, Bəhram çəkilir. C.Cabbarlı. Dərağuş olmaq
qucaqlaşmaq. Gecə yenə Əmiras-lan öz vaxtında gəldi qızın yanına. Qapıları, möhkəm eləyib oldular dərağuş. (Nağıl).

DƏRAMƏD : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.] mus. Tar, yaxud kamança ile ifa olunan muğamların giriş hissesi. 0ur dəramədi.

DƏRAMƏD : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. köhn. Gelir, qazanc.

DƏRAMƏDLİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. köhn. Gelirli, menfeet-li. Dəramədli yer.

DƏRBAN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.] köhn. Qapıçı. Büsati-səltənət zövqündən əhli-eşqə əfsundur; Cahan mülkündə, ey Seyyid, dəri-dildarə dərbandır. S.Ə.Şirvani. Qapıların qaba-ğında qara libaslı dərbanlar dayanıbdır. Ə.Haqverdiyev.

DƏRBAR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.] Padşah sarayı. [Xace Mübareke] əmr olundu ki, cümləsini haman saat Qəzvinin altıncı küçəsinin başında müəyyən olunan evə piyada yetirsin, özü dərbari-şahiyə qayıtsın. M.F.Axundzade. [Xace Firuz:] Mən
qoca Xacə Firuz altmış ildir ki, bu dərbarda xidmət edirəm. Ə.Haqverdiyev. [Şemsiyyenin] bütün vəzir ailələrinə, vəzarətxanalara və dərbara yolu açıqdı. M.Ibrahimov.

DƏRBƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. məh. Mal-qaranın qışlıq yem ehtiyatı.

DƏRBƏÇƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.] Balaca qapı. Ə.Abasov. // Darvazada olan balaca qapı.

DƏRBƏDƏR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [fars.] Qapı-qapı gezen, avara, yurdsuz; ev-eşiyinden, yerinden-yurdundan avara düşmüş. // Zerf menasın-da. Ey dərbədər gəzib ürəyi qan olan çocuq! Bir loğma nan üçün gözü giryan olan çocuq! M.Ə.Sabir. □ Dərbədər düşmək (olmaq)
- qapı-qapı gezmek, evsiz-eşiksiz qalmaq, yerinden-yurdundan olmaq. [Vezir:] Indi vəzarəti hər kəsə ki layiq görürsən, ona ver, mən başımı götürüb bu vilayətdən dərbədər olacağam. M.F.Axundzade. Dilənmək qəs-dilə düşüb dərbədər; Gəzərkən bir evdə pa-kizə düxtər. Q.Zakir. Dərbədər düşsün! (olsun!)
qarğış ifadesi. [Balakişi:] Ay sizi bizim başımıza çıxardanlar dərbədər düş-sünlər! Ə.Haqverdiyev. [Xırdaxanım:] Dər-bədər olsun, məni bu evə düçar eyləyən! N.Vezirov. Dərbədər etmək
1)bax dərbədər qoymaq. çərxi-kəcrəftar eylədi vətəndən dərbədər məni. Q.Zakir. Sonra gündən-günə divanəsər etdin məni sən; Məktəbimdən soyudub, dərbədər etdin məni sən. A.Sehhet; 2) dağıtmaq, darmadağın et-mek. Aradan keçdi illər; çarın söndü çıra-ğı; Tarix etdi dərbədər; O qanlı təmtərağı. Ə.Cavad. Sən ölməklə bitməyəcək məsələ; Qoşunların dərbədər olsun gərək. Ə.Vahid. Dərbədər qoymaq (salmaq)
avara sal-maq, qapılara düşmesine sebeb olmaq, evsiz-eşiksiz qoymaq, yurd-yuvasından ayrı salmaq. Xanimanımdan məni saldı, Nəbati, dərbədər; Əqlə bax, Məcnun kimi biganə-lərdən küsmüşəm. Ə.Nebati. Şikəstə Zakirin varı var idi; Xalq içində etibarı var idi; Əbəs-əbəs saldı dərbədər, gözəl. Q.Zakir.

DƏRBƏND : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.]
köhn. Dağlarda dar keçid, dağ keçidi; dere.
Iranda dar küçe. Onlar axşam saat ona iyirmi beş dəqiqə qalmış Qaraçılar dərbən-dində olur. M.S.Ordubadi. Təbrizdə Müctə-hid dərbəndinə getmək istəyən adam əvvəlcə böyük bir darvazaya rast gəlir. P.Makulu.
◊ Dərbənd olmaq
meyl etmek, can at-maq, bend olmaq. Uçyaşar at açılan kimi, nə südə dərbənd oldu, nə də yoncaya, düz özün atdı arpanın üstünə. (Nağıl).

DƏRBƏNDİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [Derbend şeherinin adın-dan]
Irigileli kemşirin üzüm növü. Dər-bəndidən doşab olmaz.
Azerbaycan oyun havalarından birinin adı. Dərbəndi oynamaq.

DƏRBƏRƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Böyük darvazalardakı ki-çik qapı.

DƏRBƏSTƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [fars.]
Qapısı bağlı.
is. Bağlı qapı.
sif. Xudmani.

DƏRC : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[ər.]: dərc edilmək (olunmaq)

qezetde, ya mecmuede çap edilmek (olun-maq). Qəzetdə Fərman haqqında bir məqalə dərc olunmuşdu. Ə.Sadıq. Dərc etdirmək
qezetde, ya mecmuede çap etdirmek. Mə-qaləni qəzetdə dərc etdirdi. Dərc etmək
qezetde, ya mecmuede çap etmek. "Kəş-kül" "Əkinçi"nin yolunu davam etdirərək, öz səhifələrində gerilik əleyhinə kəskin mə-qalələr dərc edirdi. M.Ibrahimov.

DƏRD : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.]
Qem, qüsse, keder, ürek acısı, menevi ezab, eziyyet, iztirab. Dərdini dərd bilənə söylə. (Ata. sözü)
.Mahnı adamın bütün dərdini unutdurur.. M.Hüseyn. // Haqqında düşünmek lazım ge-len, qayğıya sebeb olan şey; üreyi inciden daxili sıxıntı; qayğı, qeyd. Elə dərd var ki, dəxi onun qabağında səbir, hövsələ mümkün deyil.. C.Memmedquluzade. // Əndişe, fikir, qayğı. Axşamın qaranlığı çökdükcə [Telma-nın] dərdi, kədəri artır, onu qayğı alırdı. S.Hüseyn. Kimsə gəlinin dərdindən agah ola bilmir. çemenzeminli.
Ağrı, beden nasazlığı, xestelik, azar. Dərdi olan dərman arar. (Ata. sözü). [Əv-velinci azarlı:] Ax! Ax!
.Vallah, bilmirəm ki, bu nə dərddi ki, gəlib yapışıb yaxamdan. C.Memmedquluzade. // Mec. menada. Za-kirəm, sızlaram misli-əndəlib; Tapmayıb dərdimi, əl çəkdi təbib. Q.Zakir.
məc. ürekdeki sözler, gizli arzular; sirr, fikir, düşünce, meqsed. Onun bircə dərdi var, o da mühəndis olmaq.
Qarğış menasında (bezen "canına"
sözü ile).
Sonra, Əsgər bəy, canına dərd
buyururam. N.Vezirov. [Zeynal:] Zəhər,
boğma, dərd, azar!.. C.Cabbarlı.
◊ Dərd almaq
bir şeyin fikri ile, qayğı-sı ile meşğul olmaq, bir şeyin iztirabını çekmek. Hərçənd mən bir müəyyən söz de-mədim, çünki övrətimin dərdi məni elə al-mışdı ki, nə gələcəkdən və nə keçəcəkdən xə-bərim var idi. C.Memmedquluzade. Dərd çəkmək
1) acı bir hadiseni daim xatırla-yaraq çox kederlenmek, qem-qüsse etmek, ruhi iztirab çekmek. Yol kəsib haramılar; Dərd çəkiryaralılar. (Bayatı). [Derviş:] Bir dərd çəkməkdən yarım dərd çəkmək yaxşı-dır. Ə.Haqverdiyev. [Zerqelemin]
.üzün-dəki kədər onun daxilən
. bir dərd çəkdiyini bildirirdi. Ə.Sadıq; 2) bax dərdini çək-mək. Ağa dərviş! Deyirlər, el dərdi çəkənin gözlərinə qan damar, mənim sənə rəhmim gəlir. N.Vezirov. Dərd eləmək (etmək)
1) bax dərd çəkmək; 2) üreyine salmaq, bir şeyi özü üçün qayğı obyekti etmek. Dərd əhli
özü derd çekdiyi üçün başqasının derdini bilen, onun derdini başa düşen adam. Vidadi, xəstəyəm, günlər sanaram; Dərd əhliyəm, qəm hərfini qanaram. M.V.Vidadi. Eşqdə bidərdlər eylər təəccüb halıma; Yoxsa bu kişvərdə bir dərd əhli yoxdur, ey əcəb! S.Ə.Şirvani. Ozün bir dərd əhli, bir qədir bilən; Danışıban deyən, oynayıb-gülən. Aşıq Peri. Dərd gəlmək
bax dərd olmaq. Dərd götürmək
bax dərd almaq. Məni dərd götürdü. Mir Celal. Dərd olmaq
qay-ğı, fikir obyekti olmaq, her zaman üzerinde düşünülmesini teleb eden, hemişe narahat eden bir iş olmaq.
.Hər şey Pəri nənəyə dərd olmuşdu. M.Hüseyn. Dərd vermək
derdlenmesine, kederlenmesine, menevi ezab ve iztirab çekmesine sebeb olmaq. Gəlişin ruhuma dərd verir, aman! Məhəbbət dəmidir, bahar, ay bahar! S.Vurğun. Dərd yarıdır
bir şeyin lazım olduğundan daha az, arzu edildiyinden daha pis olduğunu gös-teren ifade. Vahid, heç olmasa, dərd yarı-dır, aləmdə yenə; Bizə rəhm eyləsə mindən biri cananələrin. Ə.Vahid. Dərdə batmaq
- bir şeyin fikri, qayğısı ile meşğul olmaq, bir şeyi özüne derd etmek. Bu gecə Kosa dünyanın dərdinə batdığı halda,
. pişik kefə batmışdı. S.Rehimov. Dərdə düşmək
- 1) (bezen "canı" sözü ile) xestelenmek, bir xesteliye tutulmaq; 2) bir şeyi özüne derd etmek. Mən düşən dərdə düşsə; Mum olur, dağ da ərir. (Bayatı). Cahanda düşdünsə min qəmə, dərdə; Qaranlıq çəkmədi gözünə pərdə.. S.Vurğun. Dərdə giriftar etmək, dərdə salmaq
derde düçar elemek, derde salmaq, derdlenmesine sebeb olmaq. Oğ-lanı dərdə salan; Bir alagöz gəlindir. (Ba-yatı). çəkərsən boynuna pərdə; Salarsan aşiqi dərdə. Q.Zakir. Nə sən fəraqə səbəb olmusan, nə mən bais; Bu dərdə saldı bizi
ruzigar, ey dust! S.Ə.Şirvani. Dərd(in)ə qalmaq
birinin derdini, fikrini çekmek, birinin qeydine qalmaq, haqqında düşün-mek. Əsrlərdən bəri, illərdən bəri; Dərdinə qaldığım yerdir bu yerlər. M.Müşfiq. Dər-dindən dəli (dəli-divanə) olmaq
bax dərdindən ölmək. Dərdindən ölmək
- 1) itirmiş olduğu en eziz bir şeyi daim dü-şünmek, xatırlamaq ve derin iztirab netice-sinde özünü telef etmek; 2) məc. son derece sevmek, delicesine sevmek. Şərbaf Qası-ma, bəzzaz Ağa Qənbərə getmir; Dərdindən ölür, Molla Ələsgərə də getmir. Ə.Nezmi; // Son derece qeydine qalmaq, fikrini çek-mek, qayğısını çekmek, maraqlanmaq. Dər-dinə dərman (çarə) eyləmək (etmək, ol-maq)
birini düşmüş olduğu ağır veziyyet-den, iztirabdan, qayğıdan, derdden qurtar-maq üçün çare tapmaq. A kişi
. xəbərin yox-mu, dövlət dumasından da dərdlərimizə bir dərman olmadı, duma özü də dağıldı! N.Vezirov. çərkəz dostunun da həyəcan ke-çirəcəyini, bu xəbəri eşidən kimi əl-ayağa düşəcəyini və onun dərdinə şərik olacağını gözləyirdi. İ.Şıxlı. Dərdinə qalmaq
bax dərdinə yanmaq. Dərdinə şərik olmaq
- birinin derdini yüngülleşdirmek üçün ona teselli vermek, hüsn-teveccöh göstermek, onunla beraber kederlenmek. çərkəz dos-tunun da həyəcan keçirəcəyini, bu xəbəri eşidən kimi əl-ayağa düşəcəyini və onun dərdinə şərik olacağını gözləyirdi. İ.Şıxlı. Dərdinə yanmaq
yazığı gelmek, halına acımaq. Dərdini açmaq (açıb tökmək)
sirrini, üreyindekileri açıb söylemek. [Firi-dundan] savayı heç kəsə dərdimi açmaram. Ə.Haqverdiyev. [Zeynalın] keçən gün əli hər şeydən üzülüb öz dərdini Şərifzadəyə açıb söyləmişdi. S.Hüseyn. Kosa dərdini açmaq, məsləhət almaq üçün bir ürək sir-daşı axtarırdı. S.Rehimov. Dərdini çək-mək
bir şeyin, yaxud başqasının fikrini, qayğısını çekmek. [Sevinc:] Qaşqay, niyə belə kefsizsən? Yoxsa, dostunun dərdini çə-kirsən? Z.Xelil. Dərdini dağıtmaq
fik-rini, zehnini meşğul eden bir qayğını, kede-ri, qüsseni, qemi özünden uzaqlaşdırmaq. [Cahandar ağa]
. bütün günü hirsli-hirsli meşədə gəzmiş, dərdini dağıdıb, başını qat¬maq üçün qabağına çıxan quşlara, vəhşi do-nuzlara güllə atmışdı. İ.Şıxlı. Dərdini təzə-ləmək
yaddan çıxmış acı bir hadiseni ya-dına salaraq ruhi iztirab vermek, derd-lendirmek, kederlendirmek.

DƏRD(İ)-HAL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars. derd ve ər. hal] klas. bax dərd
cü menada. Kənarda durmaqla millətin ehtiyacını və dərd-halını bilmək olmaz. F.Köçerli.

DƏRD(İ)-SƏR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.] klas. Başağrısı, eziyyet, narahatlıq; qayğı, qeyd. Ey xuda, kim çəkər axırda gülabın bu gülün; Dərdi-sər dəfinə aləmdə bu dərman gülüdür. S.Ə.Şirvani. // Derd-qem, qayğı, fikir.
.Ba-şıma dolanan, dərd-sərimi dağıdan, viran könlümü gülüstan edən Ruqiyyə idi, Ruqiy-yə. A.Divanbeyoğlu. □ Dərd(i)-sər çək-mək
narahatçılıq çekmek, narahat olmaq. Biz almışıq arvad, olaq bəxtəvər; Almamı-şıq, gündə çəkək dərdi-sər. Ə.Nezmi. [çim-naz:]
.Baxanda deyirsən ki, dərd-sər çəkmə-yir, [Sona] arsızdır... Ə.Əbülhesen. Dərd(i)-sər vermək
başağrısı vermek, eziyyet ver-mek, narahat etmek.
.Axır bu dəlixana söh-bəti nə bir söhbətdi ki, bunun üstə özünüzə də, bizə də bu qədər dərd-sər verirsiniz? C.Mem-medquluzade. Bir nəfər havadar və qəmxarım yoxdur, yenə sizə ümidvar olub da, dərd-sər verməyə cəsarət edirəm. M.Ə.Sabir.

DƏRD(Ü)-MÖHNƏT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars. derd ve ər. möhnet] b a x dərd-qəm.