Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

DƏRDLƏNDİRMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax dərdlətmək.

DƏRDLƏNMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Derdlenmek"den f.is.

DƏRDLƏNMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f.
Kederlenmek, xif-
fetlenmek, derde düşmek, derd çekmek. Mən də dərdlənmişəm küskün səsindən; Bir əsrin o qanlı faciəsindən.. S.Vurğun. Dərd-lənən o qoca, qanlı, amansız; Dalğanda yox olan oğlunu istər. R.Rza.
məc. dan. vulq. Acgözlükle yemek.

DƏRDLƏŞMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Derdleşmek"den f.is.

DƏRDLƏŞMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

qarş. Derdlerini bir-
birine söylemek; ümumiyyetle, baş-başa ve-rib söhbet etmek. [Soltan bey:] Daha bundan gözəl nə olmuş ola. Əcəb söhbət eyləyirik. Sən dul, mən dul, gəl dərdləşək də! ü.Hacı-beyov. Qoy götürüm ələ mən sədəfli saz; Sonra da dərdləşək səninlə bir az. Ə.Cavad.

DƏRDLƏTMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Derdletmek"den f.is.

DƏRDLƏTMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Derde salmaq, derd-
lendirmek.

DƏRDLİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif.
Derdi, kederi olan. Mehri-ban dərdli başını məzlumanə bir tərzdə qal-dırıb yaşı yanaqlarına doğru axan gözləri ilə baxdıqda Səlimi gördü. S.Hüseyn. Bizim dərdli Rəna, bir də ki Əsmət; Gəldi apar-mağa nakam Güləri. M.Rahim. // Hüzn ge-tiren; hezin, kederli, qüsseli, elemli, yanıq-lı. Aşiqin dərdli mahnıları.
Mən bilməz idim, bəla imiş eşq; Bir dərdli macəra imiş eşq. Füzuli. Mən səni görmüşəm on beş il əzəl; Dilində bir qoşma, bir dərdli qəzəl. S.Vurğun. // İs. menasında. Dərdli söylədi-yini dəli söyləməz. (Ata. sözü). Gecə uzun, ay batmaz; Dərdlilər gecə yatmaz. (Bayatı).
Xesteliyi, illeti olan; elil, meriz.
dərdli-dərdli zərfQemli, qüsseli, derdli halda, qemgin-qemgin, yanıqlı-yanıqlı.
Bəzən dərdli-dərdli yaşmaq altından; Sol-ğun baxışınla sakit baxırsan. Ə.Cavad. [Se-lim] qapının ağzında dik dayanır, dərdli-dərdli ağlayır, buradaca mürgüləyirdi. S.Rehimov.

DƏRDLİLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Derdli adamın halı, üre-yinde derd olma.

DƏRDMƏND : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. ve sif. [fars.] klas.
Derdi, kederi olan, üreyi derdli. Saqi, mə-dəd et ki, dərdməndəm; Qəm silsiləsinə pay-bəndəm. Füzuli. Gözlə məni, zarü dərdmən-dəm; Zənciri-xumarə paybəndəm. Mesihi.
Başqasının qeydine qalan, başqasının derdine qalan. // məc. zar. Hal ehli. Görü-nür ki, qazı lotudu və yaxşı adamdı,
. görü-nür ki, dərdmənddi. C.Memmedquluzade.

DƏRDNAK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. ve zərf [fars.]
klas. Derdli, kederli, qüsseli, elemli. Dərdnak kö-nül.
Qeys onu görüb həlak oldu; Min şövq ilə dərdnak oldu. Füzuli. Gördü yazılan kəlam pakin; Oxudu hədis dərdnakin. Mesihi.
Azarlı, xeste.

DƏRDSİZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. ve is. Heç bir derdi, qayğısı olmayan. Dərdsiz adam. çaylar daşdı, çağla-dı; Dərd üstdən dərd bağladı; Getdim dərdsiz yanına; O məndən çox ağladı. (Bayatı).

DƏRDSİZ-QƏMSİZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Derdi, qayğısı ol-mayan. Omrün-günün dərdsiz-qəmsiz deyil-di; çox ananın dərdi sənə deyildi. M.Araz.

DƏRDSİZLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Heç bir derd olmadığı hal.

DƏRDÜ-BƏLA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax dərd-bəla. Ey qan olan könül, niyə düşdün bu haləsən?Bais nə-dir bu dərdü-bəlayə həvaləsən? S.Ə.Şirvani.

DƏRDÜ-QƏM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax dərd-qəm. Aləmin dərdü-qəmindən xəbərin yox, Seyyid! Mən ki meyxanəni illərdi pənah eyləmişəm. S.Ə.Şirvani.

DƏRDÜ-QÜSSƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

klas. bax dərd-qüssə.

DƏRDÜ-MÖHNƏT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

klas. bax dərd(ü)-
möhnət. Omür keçdi, insaf eylə, sevdiyim; Nə müddətdi dərdü-möhnət çəkirəm. Q.Zakir. Sivayi-dərdü-möhnət fəqr mülkündən xəra-cim yox. S.Ə.Şirvani.

DƏRDVERİCİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax dərdləndirici.

DƏRƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
İki dağ ve ya tepe arasında, elece de düzenlikde uzun derin çuxur; vadi. Ey söyüdlü dərə, ey dumanlı dağ; Səfaya daldığım yerdir bu yerlər. M.Müşfiq.
çay yatağı, çayın axdığı yer. çəmənin üst tərəfi getdikcə uca, qarlı dağlara müttə-sil olur və qabağında bir dərə var, içindən bir balaca çay axır. M.F.Axundzade. çöllər, dərələr dürlü çiçəklərlə bəzəndi; Dağdan, qayadan qar əridi, çaylara endi. A.Sehhet.
◊ Dərə xəlvət, tülkü bəy (Ata. sözü)
herki-herkilik, özbaşınalıq olan yer haqqında.

DƏRƏBƏY(İ) : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. tar. Keçmiş zamanlarda bir neçe kend üzerinde hökmü olan iri tor-paq sahibi. // Feodal. Hər şeydən əvvəl, Mirzə Fətəlini köhnə Şərq dövlət idarəsi üsulunun tənqidçisi, monarxizmin, Iran is-tibdad və dərəbəy üsulunun amansız bir düşməni kimi görürük. C.Cabbarlı.

DƏRƏBƏY(İ)LİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
tar. Derebeyinin
hal ve veziyyeti. // Feodallıq, feodalizm. Dərəbəylik dövrü. Dərəbəylik dövrünün qa-lıqları.
məc. Herki-herkilik, özbaşınalıq. Olkə dərəbəylik,
deyə xan-xanmı sanırsan? Ax-maq kişi, insanlığı asanmı sanırsan? M.Ə.Sa-bir. Bilmirik ki, heç bu nə dərəbəylikdir? S.Rehimov. [Zeynal:]
.Amma səndən olsa, dünya qarışar, dərəbəylik olar. Ə.Əbülhesen.

DƏRƏCƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
Bir şeyin müqayise-li kemiyyeti, seviyyesi. Mədəniyyət dərəcə-si. Inkişaf dərəcəsi. Bilik dərəcəsi. Təhsil də-rəcəsi.
Kənd əhalisinin savad dərəcəsini inqilabdan əvvəlki ilə müqayisə etmək çox qəribə görünür. İ.Əfendiyev. // Bir sıra söz-lere qoşulduqda, hemin sözle ifade edilen şeyin heddini, qederini, ehemiyyetini bil-dirir. Son dərəcə (ifrat bildirir). Mühüm də-rəcədə (çox, olduqca). Eyni dərəcədə (be-raberlik bildirir). Bir dərəcəyə qədər (qis-men, bir cehetden).
Qətibə öz fikrində ifrat dərəcəsinə çatmışdı. M.S.Ordubadi. Günəş, hərarəti təsir etməyəcək dərəcədə üfüqə doğru enmişdi. S.Hüseyn. Dilbər anasının bu nəzərlərində onun şikayətini və bir dərəcəyə qədər yalvarışını oxuyurdu. Ə.Sadıq. // Hedd. Rüstəm kişinin amiranə səsi və dərəcəsini aşan sərbəst hərəkəti Qoşatxanın xoşuna gəlmədi. M.İbrahimov. // yerlik halında. Qeder. O dərəcədə. Bu də-rəcədə isti görməmişəm. Mümkün dərəcədə.
Osmanlıda qanuni-əsasi arvadları o də¬rəcədə şövqə gətirib ki, dəxi gözləri naməh-rəm kişiləri görmür. C.Memmedquluzade.
.Ağa dərviş, mənim sözlərimin bu dərəcədə səni pərt edəcəyini bilsəydim, əlbəttə, onları ağzıma almazdım. A.Divanbeyoğlu.
Elmi ad, rütbe. Elmlər namizədi dərə-cəsi. Doktorluq dərəcəsi.
İdmanda: qrup, kateqoriya, pille. Şah-matda ikinci dərəcə almaq. Idmançının çəki dərəcəsi.
Boks, güləşmə, ağırlıq qaldırma kimi idman növləri sahəsində idmançılar öz çəkilərinə görə dərəcələrə ayrılırlar. Ə.Babayev.
riyaz. Dairenin 7360 hissesine beraber bucaq ve ya qövs ölçüsü vahidi. Hər insan bir peykdi məncə; Doxsan peyk yüz səksən dərəcə; Mehvərindən dönüb getdi. M.Araz.
fiz. Termometr, barometr ve b. ölçü ci-hazları üzerindeki bölgü. Temperaturun ölçü vahidi dərəcədir. Iyirmi dərəcə şaxta. Otuz dərəcə isti.
Yasəmənin qızdırması getdikcə artırdı. Səhər açıldıqda hərarəti qırx dərəcəyə çatdı. S.S.Axundov. [Murad:] Vəli xəstələnib, qırx dərəcə qızdırma içindəyatır... S.Rehman.
Vezife, mövqe, rütbe, mertebe. Dərə-cəsi yüksəlmək.
[Vezir:]
.Heç bilirsənmi ki, sənin bacını xana vermək ilə nə qədər mənim dərəcəm və sənin rütbən artıq ola-caqdır? M.F.Axundzade.

DƏRƏCƏLƏMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Derecelemek"denf.is.

DƏRƏCƏLƏMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Derecelere bölmek.