Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

DƏRİLİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Derisi olan. // Deriden olan, üstü deri ile örtülü. Mirzə Muxtar dükana qənd-çay almağa gedərdi. Həmişə dama-ğında əyri qəlyan olardı, soyuq havada boy-nu qaragül dərili uzun paltonu çiyninə sa-lardı. İ.Melikzade.

DƏRİLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Xezlik; deri (xez) hazırla-mağa yarayan, derisinden istifade üçün saxlanılan. Dərilik qoyun cinsləri.
Dərilik cinslərdən başqa, tüklük cinslər də vardır. Bu cinslərdən olan adadovşanlarının tükü çox uzun və yumşaq olur.

DƏRİLMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Derilmek"denf.is.

DƏRİLMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Dermek"den məch. Mey-vələr dərildi.
Dərildi bostanlar, boş qaldı tağlar; Könül istədiyin verməsən, ağlar. Aşıq Abbas. Zamanı çatmamış deyilən söz, kal dərilən meyvə kimidir, zərər gətirər. M.İbrahimov.

DƏRİN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif.
Sethinden, yaxud ağzından dibine qeder xeyli mesafe olan, böyük de-rinliyi olan (dayaz eksi). Dərin quyu. Dərin çay. Dərin göl.
Bu dərə, dərin dərə; Suları sərin dərə; Ovçu maral axtarır; Göstərmə yerin, dərə! (Bayatı). // Derinde olan. Də-rin, darısqal dibində dərənin; Rəd kimi gu-ruldayır baltalar. A.Sehhet. Bu saat dənizdə ən dərin buruq harada qazılır? M.Hüseyn. // Derinden çıxan. Dərin su bulanmaz. (Ata. sözü). // is. Derin yer. Balta çox dərinə get-di. // is. Müeyyen derinlikde olan. Dənizin (çayın) dərin yeri. // Başqa özü kimilere nisbeten daha çox derinliyi olan. Dərin boşqab. Alnında dərin qırışıqlar var. // Zərf mənasında. Derinden. Dərin qazımaq.
Yer hamarlanır, traktorlar dərin şum eləyirdi. Ə.Veliyev. // çox derinlikde olan, çox de-rinde yerleşen, çox derine giren. Ağacın dərin kökləri. Dərin süxurlar. // çuxur, çu-xurda olan. // Derinden gelen (çıxan, eşi-dilen). Dərədə dərin bir uğultu vardı. M.Hüseyn. // İçeriye doğru xeyli derinliyi olan, xeyli içeriye girmiş. Dərin taxça. Ağacda dərin oyuq.
çox uzaqlara geden, çox uzaqlarda olan, gözle görüne bilen, hüdudu olmayan. Hava dəryası dərin olduqca, onun ağırlığı da ar-tıq olur. H.Zerdabi. // məc. İntehasız, son-suz, ucsuz-bucaqsız. [Uluğ:]
.Eşqdir çal-xanan köpüklü dəniz; Ya fəzadır dərin və sa-hilsiz. A.Şaiq. // Uzaq, uzaqda olan. Meşənin dərin küncündə cəh-cəh ilə oxuyan bül-büllərə qulaq verdim. A.Divanbeyoğlu. Ma-şınımız artıq gurultu və atışma səslərindən uzaqda, demək olar ki, dərin arxada idi. Mir Celal. // is. (cem şeklinde). Uzaq yerler, uzaq¬lar; elçatmaz, görünmez, tenha yerler. Me-şənin vahimələri özlərini daha dərinlərə, xəlvətlərə çəkirdi. S.Rehimov.
məc. çox mezmunlu, çox menalı, esas-lı, ehemiyyetli, ciddi; çox ağıllı, çox düşün-mek teleb eden. Dərin söz. Dərin fikir. Dərin məlumat. Dərin təhlil. Dərin məna. Dərin əsər.
Bu dərin məanini gör, nə bəyan qılır Nəsimi; Fələkin dili tutuldu bu ulu bəyan içində. Nesimi. [Deli Semedin] simasında dərin bir fikir, ya yüngül və şirin xəyalat oxunurdu. çemenzeminli. // çox bilikli, çox melumatlı, elmli, dünyagörüşü geniş olan. çox yazmaq qəzetçi peşəsidir, çox kitab oxumaq
. dərin həkimlərin sənətidir. C.Memmedquluzade.
məc. çox güclü, yüksek dereceye çat-mış, çox tesirli. Elə bil ki, Cəlilin vücudu ancaq dərin yas, acı kədərdən yoğrulmuşdu. S.Rehimov. [Keşikçinin]
.iri, ala gözləri dərin bir səmimiyyətlə alışıb-yanırdı. M.Hüseyn.
məc. Tam, heç bir şeyle pozulmayan. Nənə dərin yuxusundan; Xeyli vaxtdır oyan-mışdır. M.Dilbazi. Ortalığı dərin bir sükut qaplamışdı. M.Hüseyn. Məclis natiqin nə söyləyəcəyini gözləyərək dərin bir sükuta daldı. Ə.Veliyev.
◊ Dərin(ə) getmək
ifrata varmaq. Ağa dərviş, çox dərin gedirsən, atam, mən bir yazıq, kasıb babayam, Allah xatirinə, məni bəlaya salarsan. N.Vezirov.
dərin-dərin 1) sif. çox derin (çoxluq bildirir). Dərin-dərin dənizlər.
Dərin-dərin dəryaları boyladı; Xəncər alıb qara bağrım teylədi. Qurbani; 2) zərf derinden. Dərin-dərin sızlamaq.
Böyükxanım da Münəvvə-rin əlbəsə və qiyafəsini mülahizə edib, dərin-dərin düşünürdü. M.S.Ordubadi.

DƏRİNDƏN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf
İçden, çox derin. Firi-dun ayağa durub köksünü ötürdü, dərindən nəfəs aldı. M.İbrahimov. Güllü dərindən qıy çəkdi. Ə.Veliyev.
Diqqetle, fikrini cemleşdirerek. Həcər dərindən qulaq verib, güllə səsi eşitdi. "Qa-çaq Nebi". // Əsaslı suretde. Sözün düzünü desək, Fərman ekskavatorçuluq həvəsinə düşəndə bu iş üçün əməlli-başlı, dərindən oxumaq lazım gələcəyini bilmirdi. Ə.Sadıq.
Herterefli, çox ciddi. Dərindən düşün-mək.
N.Nərimanovu, ehtimal ki, gənc Ver-terin iztirabları dərindən mütəəssir etmiş-dir. M.Arif.
çox, olduqca, son derece. // Şiddetli, güclü. Toplarımızın dərindən nərə çəkməsinə baxmayaraq, düşmən yerindən tərpənmirdi
. Ə.Veliyev.
dərindən-dərin zərf çox derin, çox cid-di, esaslı suretde. üç ilin gəlinidir; Bu incə, gözəl qadın; Bilir dərindən-dərin; Mənasını bu adın. S.Rüstem.

DƏRİNDÖŞUNCƏLİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Derin düşünce-ye, güclü mühakimeye malik; çox ağıllı, derinfikirli, besiretli. Dərindüşüncəli adam.

DƏRİNDUŞUNCƏLİLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Derin düşün-
me qabiliyyeti.

DƏRİNFİKİRLİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax dərindüşüncəli.

DƏRİNFİKİRLİLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax dərindüşün-cəlilik.

DƏRİNLƏŞDİRİCİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. xüs. Derinleşdi-ren. Dərinləşdirici maşın.
Kotana kotan-cıq və torpaq dərinləşdirici alətlər də qu-raşdırırlar. "Pambıqçılıq".

DƏRİNLƏŞDİRİLMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Derinleşdiril-
mek"den f.is.

DƏRİNLƏŞDİRİLMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

məch. Daha de-
rin hala salınmaq.

DƏRİNLƏŞDİRMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Derinleşdirmek"-
den f.is.

DƏRİNLƏŞDİRMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f.
Daha derin et-mek, derinliyini artırmaq. Quyunu dərinləş-dirmək. çayı dərinləşdirmək.
məc. Daha da şiddetlendirmek, daha da artırmaq (qüvvetlendirmek, ciddileşdirmek, ağırlaşdırmaq). Mübahisələri dərinləş-dirmək. Ziddiyyəti dərinləşdirmək.
Rəşid.. ortaya nifaq toxumu saçır, ər ilə arvad ara-sında uçurumu dərinləşdirirdi. S.Hüseyn. Sərdar Rəşidin Təbrizdən yığışıb Tehrana getmək istəməsi mənim fəlakətimi daha da dərinləşdirdi. M.S.Ordubadi.

DƏRİNLƏŞMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Derinleşmek"den f.is. [Benövşe:]
.Sevginin get-gedə dərinləş-məsi və möhkəmlənməsi üçün bu bir parça metalın heç bir rolu yoxdur. S.Rehman.

DƏRİNLƏŞMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f.
Daha derin olmaq, derinliyi artmaq, daha da çuxurlaşmaq. çay xeyli dərinləşmişdir. Ortaya getdikcə dəniz dərinləşir. // Derine (çuxura) düşmek. Göz-ləri dərinləşmək.
məc. Daha da ciddileşmek, ağırlaşmaq, mürekkebleşmek, çetinleşmek. Şamo dərin fikrə cumaraq:
Demək, belə?!
dedi,
məsələ dərinləşir. S.Rehimov.

DƏRİNLƏTMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Derinletmek"den f.is.

DƏRİNLƏTMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Derin hala salmaq. çuxuru dərinlətmək. Dənizin dibini dərin-lətmək.

DƏRİNLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Bir şeyin, üzerinden ta dibine, yaxud aşağıya doğru geden istiqa-metdeki nöqtesine qeder olan mesafe. Qu-yunun dərinliyi 10 metrdir.
Həbib şumun dərinliyini yoxlayır, Mədəd Həbibin dedik-lərini bloknotuna qeyd edirdi. Ə.Veliyev. Bu xəndək bir kilometr uzunluğu, qırx metr eni, otuz metr dərinliyi olan nəhəng bir də-rədən ibarətdir. Ə.Sadıq. // Derin şeyin halı. Dənizin dərinliyi. Gölün dərinliyi. Bu dərə-nin dərinliyi adamı qorxudur. // Derin qat, tebeqe menasında.
çox uzaqlıq, çox yükseklik (intehasız-lıq) menasında. Hava yerin üzündə dəryada su duran kimi durubdur. Bu hava dəryasının dərinliyi
8 verstdən ziyadədir. H.Zerdabi. çamırlı yerdən qalxan buxar dibsiz fəzanın dərinliklərinə uçub getdi. M.Hüseyn. // İç, uzaq terefler, içeriler. Rüstəm xeyli zaman çovğunla əlləşə-əlləşə meşənin dərinliyinə girdi. S.Rehimov.
məc. "Qelbinin", "üreyinin" ve s. söz-lerle
bir şexsin daxili duyğuları, hissiyyatı, teessüratı haqqında. Uşaqlıqdan qəlbimin dərinliklərində iz salmış yekrəng olmayan o qiymətli və silinməz xatirələr!.. A.Şaiq. Şair ən inadkar bir çocuq kimi; Endi xəyalının dərinliyinə... S.Vurğun.
məc. Ciddilik, derin menalılıq, derin mezmunluluq. Fikrin dərinliyi. Əsərin məz-munca dərinliyi.
Dərinlik çox gözəldir; sadə olarsa; Nə çıxar o şeirdən, başımı yorsa? M.Müşfiq.
◊ Dərinlik nasosu tex.
derin neft quyu-larından neft çıxaran nasosların xüsusi növü. Hazırda neft quyulardan üç üsulla çı-xarılır; fontan, dərinlik nasosu, kompressor. M.Memmedli. Dərinlik nasosu ilə istismar zamanı bir çox hallarda quyuların təmiz-lənməsini təxirə salmaq mümkün olmur.

DƏRİNLİKOLÇƏN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. xüs. Derinliyi ölçmeye mexsus. Dərinlikölçən cihaz.

DƏRİSİQARA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax qaradərili.

DƏRİSİTİKANLILAR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. zool. Deniz kir-pileri, deniz ulduzları ve s.-ni ehate eden onurğasız heyvanlar. Dənizin dibində elə qə-ribə heyvanlar vardır ki, bunların nə sağ, nə də sol tərəfləri, nə baş və nə də quyruqları var, bunlar hər tərəfə sürünə bilir və hər bir tərəfə süründükdə irəli hərəkət edir. Bunlara dərisitikanlılar deyilir. "Sualtı alem".

DƏRİSOYAN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Heyvanların derisini soymaqla meşğul olan işçi.
məc. dan. İnsafsız, bahaçı, istismarçı adam haqqında.

DƏRİŞDİRMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Derişdirmek"den f.is.