Multilingual Turkish Dictionary

Azerbaijani Explanatory Dictionary

Azerbaijani Explanatory Dictionary
DƏRZYIĞAN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. tex. Hazırlanmış derz-leri yığan, toplayan. Dərzyığan maşın.

DƏSAYİS : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər. "desise" söz. cəmi] bax dəsisə.
..Adə, bu şəhrdə gəl gör nələr-nələr var imiş; Nə şeytənət, nə dəsayis, nə hiylələr var imiş. "Mol. Nesr."

DƏSGAH : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.]
Cah-calal, heşe-met, debdebe, tentene, büsat, böyük şenlik. Varlı yoxsullaşanda əlli il dəsgahını poz-maz. (Ata. sözü). Bəli, qoşun atdandı, böyük cəlal, dəsgahınan bular düşdülər yola. (Na-ğıl). // Bezen kinaye, istehza ile. Görmür-sən avtomobili, dəsgahı? Ozü də bu, hamı-sının böyüyüdür. C.Cabbarlı. [Mustafanın] görürsünüz, şəhərli kimi dəsgahları var!
Mir Celal.
məc. Böyük işler, teşebbüs, qeyri-adi menzere, ela düzeldilmiş iş. [Bayram kişi:] Sel gücü də məlumdur, odur, Mingəçevirdə bir dəsgah başlanıb ki, selin-suyun gücü düz-dünyaya işıq və qüvvət verəcək. M.Rzaquluzade.
məc. Bir işin teşkili üçün lazım olan şey-lerin, vasitelerin ve s.-nin mecmusu. Taxta məhəccərin dalında çay və xörək dəsgahı üçün xüsusi bir guşə ayrılmışdı. M.İbrahimov.
məc. Qurğu, kelek, tedbir. Lotular hər iki qolu bağlı, özü də çılpaq halda Rəhimin üstünə düşüb xeyli vurardılar.
..Bu zaman
Rəhim başa düşərdi ki, bütün bu dəsgahlar bunun üçünmüş. H.Sarabski. □ Dəsgah çı-xarmaq
mane olmaq, hengame yaratmaq. Dəsgah çıxarma, qoy işimizi görək.
mus. Azerbaycan xalq musiqisinde iri-hecmli muğam, musiqi kompleksi. Böyük salonda segah dəsgahı qurtardı, oyun hava-sı çalınmağa başlandı. S.Rehman. Nola, Vahid, azacıq sakit ola məclisimiz; 0ur dəs-gahını biz xahiş edək tarizənə. Ə.Vahid.

DƏSGAHLI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Cah-calallı, debdebeli,
temteraqlı, çox yaxşı qurulmuş, teşkil edil-miş. Heydərovla Səmayə
. dəsgahlı bir toy elədilər. Mir Celal.

DƏSGİRƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.] Qarğı ve ya ince çu-buqdan hörülmüş kiçik sebet. üzümü dəsgi-rəyə yığmaq.

DƏSXOŞ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.] dan. Yüngül qazanc, asanlıqla elde edilen pul ve s. // Pul hediy-yesi; bexşiş, mükafat. [Saşa bey:] Dünən gecə özün demədinmi, Saşa, bu bankı apar-sam, sənə əlli manat dəsxoş verəcəyəm. S.S.Axundov.
◊ Dəsxoşa getmək dan.
1) başqasınm evezine ve ya onun hiylesi ile zererdide ol-maq, cezalandırılmaq ve ya öldürülmek; 2) boş yere, başqasının hiylesi ile pul xerc-lemek.

DƏSİSƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Hiyle, intriqa, elaltından iş görme.

DƏSMAL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.]
Əl-üz ve s. silmek üçün ensiz, uzunsov parça; mehreba. üz dəsmalı. Qab dəsmalı. Yaş dəsmalla bədə-nini sürtmək.
Səməndər dəsmalını qatlayıb çarpayısının başından asdı. M.Hüseyn. [Mahmud] üz dəsmalı ilə yarasını sarı-mış(dı).. Ə.Əbülhesen. // Burun ve göz sil-mek üçün kvadratşekilli parça; yaylıq. Qa-dın
. dəsmalı çıxarıb gözünün yaşını silmək istərkən, üzünün bir tərəfini yenə də müdirə göstərdi. M.S.Ordubadi. [Tahirzade] dəs-malını çıxarıb üz-gözünü bərk-bərk sildi.
Mir Celal.
İçine şey qoyulub bağlanılan her cür parça, bağlama. Qasım əmi dəsmalın içinə bir neçə çörək qoyub bağladı belinə. C.Memmedquluzade. Qəmər qucağında çiçək və əlində dəsmal bağlısı daxil olur. S.S.Axundov.

DƏSMALASAN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Desmal asmaq üçün asqı, qarmaq ve s.

DƏSMALI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. mus. Desmal ile oynanılan Azerbaycan oyun havalarından birinin adı.
"Dəsmalı" da azərbaycanlıların sevimli rəq-sidir.

DƏSMALLAMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Desmallamaq"dan f.is.

DƏSMALLAMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f.
Desmalla silmek,
qurulamaq. Əl-üzünü dəsmallamaq. Bədənini dəsmallamaq.
Cavan övrət kürsünün üstə qabağına iki stəkan qoyub məşğul idi stəkan yuyub dəsmallamağa. C.Memmedquluzade.
məc. dan. Yalandan teriflemek, yaltaq-lanmaq.

DƏSMALLANMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Desmallanmaq"dan f.is.

DƏSMALLANMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

məch. Desmalla si-linmek, desmalla qurulanmaq.

DƏST : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.]
Bir adamın geyimini temin edecek paltar komplekti. [Mirze Da-daş:] Arvad, dur ayağa, gör nə gətirmişəm. İki dəst paltar sənin üçün, iki dəst libas özüm üçün. N.Vezirov.
Müeyyen meqsed üçün lazım olan eş-ya ve ya levazimatın mecmusu. Hamballar bir dəst mebel gətirib otaqlara düzdülər.
Mir Celal.
dəst-dəst zərf [fars.] Destlerle, çoxlu-çoxlu, yığın-yığın, topa-topa, qucaq-qucaq. Dəst-dəst qab-qacaq. Dəst-dəst kağız.
Xan həmişə Mirzə üçün ən qiymətli tirmə şal və ipəkdən dəst-dəst libas düzəldirdi. S.Rehimov.

DƏST : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars. ] klas. Əl. İndi ki almısan iynə dəstinə; Bu şan-şan bağrımı gözə, dur, gözə! Ə.Nebati. Qışda dağlar ağ geyinər, yaz qara; Sağ dəstinlə ağ kağıza yaz qara. Aşıq Əlesger.

DƏSTAN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax dastan. Bu sözə nisbət sənə gəl bir hekayət söyləyim; Lütf edib qıl bir nəzər, bu müxtəsər dəstanə bax. M.V.Vidadi.

DƏSTAR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.] köhn. Əmmame, çalma.

DƏSTAVUZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.] Behane. Əlində dəstavüz etmək. // Delil, sübut, esas. [Quber-nator:] Belə olsun ki, mənim də əlimdə bir dəs-tavüz olsun. C.Cabbarlı. Heç birisini tutmaq üçün əldə dəstavüz yoxdur. M.İbrahimov.

DƏSTBƏND : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.] köhn. Qolbaq, bi-lerzik.

DƏSTDİRAZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [fars.] köhn.
Əliuzun, her şeye qarışan.
məc. Zalım, zülmkar.

DƏSTDİRAZLIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. köhn. Əliuzunluq, her şeye qarışma. □ Dəstdirazlıq etmək
el uzatmaq. [Vezir:] Sənin qorxundan heç bir kimsənə bəndələrindən bir fəqirin ma-lına və əyalına dəstdirazlıq edə bilməz. M.F.Axundzade.

DƏSTƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.]
Birge fealiyyet üçün birleşmiş adamlardan ibaret müteşekkil qrup. Geoloji kəşfiyyat dəstəsi. Ovçular üç dəstəyə ayrıldılar. çalğıçılar dəstəsi.
Molla Nəbiqulu məktəb uşaqlarından bir dəstə düzəltdi. Ə.Haqverdiyev.
Xüsusi herbi hisse. Piyada dəstəsi. Kəşfiyyatçı dəstəsi. Partizan dəstəsi.
Sər-hədlərdən köhnə qoşunları götürüb yer-lərinə təzə və inandığımız dəstələrdən təyin etməliyik. M.S.Ordubadi. Dəstə öz koman-dirinin əmri ilə irəliləyirdi. Ə.Veliyev.
Qatar. Quş dəstəsi.
Hərdənbir kəndin üzərindən durna dəstələri ötüb keçirdi. Ə.Memmedxanlı.
Bir elde tutulacaq qeder, ip ve s. ile bağ-lanmış gül, göyerti, ot ve s. toplusu. Bir dəstə nanə. Bir dəstə çiçək.
Ağ nazik əlinlə bir dəstə bağla; Tər buxaq altına düz bənöv-şəni. Qurbani. Abbas odun ilə bərabər bir dəstə quluncar dayığıb bazara gətirmişdi... S.S.Axundov. Usta
. əlindəki gül dəstəsini yemək masasının üstünə atdı. M.Hüseyn. // Bir yerde bağlanmış, yaxud çin-çin yığılmış eyni cinsli şeyler toplusu. Bir dəstə qəzet. Bir dəstə kağız pul.
Yarməmməd portfe-lindən bir dəstə əzik-üzük kağız çıxartdı. M.İbrahimov. Kənd poçtalyonu Araza bir dəstə qəzet uzatdı. Ə.Memmedxanlı. İmran kişi eşiyə çıxıb, kabinetinin qapısını bağladı və açar dəstəsini cingilti ilə paltosunun ci-binə qoydu. M.Hüseyn.
zool. Heyvanların tesnifatında qohum aileleri birleşdiren bölme. Buğumayaqlılar dəstəsi.
dəstə-dəstə zərf 1) desteler halında. Odur, atlılar ya dəstə-dəstə, ya tək-tək uzaqdan görsənirlər. C.Memmedquluzade; 2) qatar-qatar. Az sonra sanki bütün quşlara xəbər yayıldı. Onlar dəstə-dəstə uçub gəldilər. Ə.Memmedxanlı.

DƏSTƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.] Bir şeyin el tutulan yeri, tutacaq yeri; sap, qulp, qebze. Qapı dəstəsi. Qılınc dəstəsi. Mişarın dəstəsi.
Xəncərin dəstəsindən tutarkən; "Mən" səs-ləndi bir nəfər igid oğlan. A.Sehhet. [Mirze Kerim:] Haydı qardaşlar, ürəklə yapışın kotanın dəstəsindən! Ə.Haqverdiyev. Böyük Koroğludan qalmış yadigar; Budur, dəs-təsində barmaq yeri var. S.Vurğun.

DƏSTƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.] köhn. Gece, yaxud gün-düz saat on iki. Xeyr, ağa, dəstədən təqribən üç saat yarım keçəndə, yəni günortaya təq-ribən nə qalır? C.Memmedquluzade. [Vaqif]
.qələmi yerə qoyub saatına baxdı, əqrəblər düz dəstənin üstündə idi. çemenzeminli.