Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

DƏYMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Deymek1"den f.is. Yerə dəymə.

DƏYMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Deymek2"den f.is. Meyvələrin dəyməsi.

DƏYMƏDUŞƏR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Her şeyden tez kü-
sen, tez inciyen, tez sınan. Dəymədüşər adam. Dəymədüşər uşaq.
Mollanın yaman dəymədüşər xasiyyəti var imiş. "M.N.letif."
[Halay:] Adam da bu qədər dəymədüşər olarmı? S.Rehimov.

DƏYMƏDUŞƏRLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Her şeyden küs-
me, incime xasiyyeti.

DƏYMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f.
Toxunmaq. Mixək əkdim ləyəndə; Mixək boynun əyəndə; Bir cüt qur-ban demişəm; Əlim əlinə dəyəndə. (Bayatı). // Əl vurmaq, elini toxundurmaq. Şeylərə dəymə! Kitablara dəymə!
[Hacı Murad:] Yox, oğlum, dəymə, yetişəndə yığıb sənə göndərəcəyəm. S.S.Axundov.
Bir şeye yetişib toxunmaq, rast gelib toxunmaq. [Aslan bey:]
.Hər halda 30 gül-lə atılarsa, ondan biri dəyəcək... C.Cabbarlı. [Cavad:] Güllə də igiddən qorxar, o həmişə qorxağa dəyər. Ə.Veliyev.
məc. Toxunmaq, pis tesir etmek, tehqir etmek. Qəlbinə dəymək. Könlünə dəymək. Onun sözü mənə dəydi.
Eh, gözüm, nə də-yib köyrək könlünə? Ey şirin güftarım, nö-şün ağladın? M.P.Vaqif. [Fexreddin bey:] Sözün var, söz danış, qəlbə dəymək nə lazım! N.Vezirov. Rövzəxana dəydi baqqalın sözü; Dişlərin qıcırdıb qızardı gözü. M.S.Ordubadi.
"Göze", "gözüne", "gözüme" sözleri ile
görünmek, sataşmaq. çoxdandır gözü-mə dəymirsən.
[Qarovul:] Gedən yoldaş-lardan da gözə bir nişan dəyməyir. Ə.Haqverdiyev. Həsən kişinin gözünə bir qaraltı dəydi. M.İbrahimov.
"Qulağa", "qulağına", "qulağıma" söz-leri ile
yetişmek, qulağa çatmaq. [Əmir-aslan ağa:] Ah, yenə qulağıma bir söz dəydi. S.S.Axundov. Azca keçməmiş, iki atlının səsi küçədən Gülnazın qulağına dəydi. M.İbra-himov. Bayramın qulağına at ayaqlarının tappıltısı dəydi. M.Hüseyn.
"Yere" sözü ile
yıxılmaq. Yeni məh-bus üzü üstə yerə dəyib zarımağa başladı. M.İbrahimov. Kişi səndələdi, ağzı üstə yerə dəydi. M.Hüseyn.
"Soyuq" sözü ile
soyuqlamaq, soyu-ğun tesirinden xestelenmek. Gər dəysə so-yuq, sancılanıb olsa da bimar; Hökm et, gələ cindar. M.Ə.Sabir. Əhməd, balam, üstüaçıq niyə yatıbsan, soyuq dəyər. A.Divanbeyoğlu.
"Bir-birine" sözü ile
qarışmaq.
.Dün-ya və aləm bir-birinə dəyib. C.Memmed-quluzade. Dünya bir-birinə dəyib. Əlində bir berdankası olan hər kəs yerə-göyə sığ-mır. Mir Celal.
məc. Baş çekmek, bir yere, ya birisinin
yanına az vaxt üçün getmek. [Mirzedadaş:]
..Sən get, evə dəy, mən də gedim, görüm ar-
vad süfrəni açıbdırmı? N.Vezirov. [Əbil:]
Mən kötükçıxaran maşınlara dəyib, tez gə-
lirəm. Ə.Veliyev.
"Kömeyi", "yardımı" ve s. sözleri ile
- kömeyi, yardımı olmaq, faydası olmaq, xeyri olmaq. Bir-iki qohum və əqrəbasın-dan və bir neçə dövlətli tanışlarından savayı Hacı Məcid əfəndinin kimə faydası dəydi? C.Memmedquluzade. [Aslan bey:] Qoy de-məsin camaat ki, Aslan bəyin kasıblara bir köməyi dəyməyir.. C.Cabbarlı. Bu işdə Şəm-siyyə və sərtib Səliminin də [Firiduna] kö-məyi dəymişdi. M.İbrahimov.
məc. Menası olmaq, lazım olmaq. Belə bir gözəllik uğrunda vuruşmağa dəyirdi. Ə.Memmedxanlı. // Dəyər şeklinde
la-yiqdir. Yaxşı maldır, almağa dəyər. Baxma-ğa dəyər. // Əks menada bezen inkar şek-linde işlenir. Hiç gül olmaz tikənsiz, hiç şadi qüssəsiz; Dərmə gülündən anın, çün güli dəyməz xarinə. Nesimi. [Hacı Qara:] Bu sözlər bir pula dəyməz, axırıncı sözümdür, məni məəttəl eləməyin! Tez olun, yaraqları-nızı salın! M.F.Axundzade.
Dəyib-dolaşmaq şeklinde
toxun-maq, sataşmaq, mane olmaq. [Yoldaşları-mızdan biri:] Nəyimə dəyib-dolaşacaqlar? Yanımda nə pul var, nə qiymətli bir şey. M.Rzaquluzade.
Bir sıra sözlere qoşularaq müxtelif ifadeler emele getirir; mes.: göz deymek (bax göz), zerer deymek (b a x zərər), başı daşa deymek (bax baş), dişi-dişine deymek (bax diş).

DƏYMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f.
Deymiş hala gelmek; ye-
tişmek. Taxıl dəymişdir. Tut dəymişdir.
- Ağac meyvəni dəyənə qədər saxlar. (Ata. sözü). Yavaş-yavaş dəyər, bitər; Ləzzətli, dadlı meyvələr. A.Sehhet. Bu yerin misli yoxdur əncir-üzüm dəyəndə. S.Rüstem.
Yetişmek (çiban, yara haqqında).

DƏYMƏQAÇ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Uşaq oyunlarından biri-nin adı.

DƏYMƏMİŞ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Kal, yetişmemiş. Dəy-
məmiş gilas. // f.sif. menasında. Köhnə ya-ram qövr elədi təzədən; Təbib nəştər vurdu, yara dəyməmiş. Aşıq Əlesger.

DƏYMƏZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

əd. mənasında. Layiq deyil (teşekkür ve razılığa cavab olaraq işledilir). Təşəkkürə dəyməz. Razılığa dəyməz. Nara-hatlığa dəyməz. Baxmağa dəyməz.

DƏYMİŞ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Yetişmiş, yeyilmeli hala gel-miş. Dəymiş alça. Dəymiş gavalı.
Meşənin dəymiş əzgili saralar; Həm zoğal da də-rilməyib qaralar. A.Sehhet. // Is. mənasında. Yetişmiş meyve. Dəymişini qoyub kalını dərir. (Ata. sözü).
...dək Zaman ve mekanca son nöqteni bildiren ve bitişik yazılan qoşma;
..qeder. Günortayadək. Vağzaladək. Evədək.
.Ba-kıda yığılan qırx beş min manatdan indiyə-dək bircə nəfər müsəlman acının qarnı doy-mayıb. C.Memmedquluzade. Mirzə Fətəli küçəsini iki kərə məktəbədək gedib qayıt-dım. S.Hüseyn.

DƏYYUS : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] öz arvadının xeyanetine dözen adam; qeyretsiz, namussuz. // Bezen söyüş yerinde. [Xudayar bey:]
..Eşşəyi mənə o dəyyus özü veribdi. C.Memmedquluzade.

DƏYYUSLUQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. öz arvadının namussuz-luğuna dözme; qeyretsizlik, namussuzluq.

DƏZGAH : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.]
Ağac, metal ve baş-qa materialları emal eden ve müxtelif şeyler hazırlayan maşın. Deşmə dəzgahı. Toxuculuq dəzgahı. Qazma dəzgahı.
Kərim birbaş qazma dəzgahının yanında durmuş uzun-boylu, sarışın adama yaxınlaşdı. M.İbrahi-mov. Son sistemli torna və deşmə dəzgah-ları yan-yana işləyirdi. Ə.Sadıq.
üzerinde ustaların iş gördükleri böyük masa. Dərzi dəzgahı. çilingər dəzgahı.
Xalça, palaz ve s. toxumaq üçün qurğu; xana. Xalçalar hündür dəzgahlarda toxunur.
Quruda qayrılan geminin oturulduğu qurğu. // Bennaların, suvaqçıların ve b.-nın üstünde dayanıb işledikleri taxtapuş.
Topun, pulemyotun ve b. ağır silahların gövdesinin bend edildiyi altlıq.

DƏZGAHALTI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Dezgahın altlığı, bü-
növresi.

DƏZGAHÇI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. xüs.
B a x dəzgahsaz-layan.
Dezgahda işleyen fehle.

DƏZGAHQAYIRAN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Müxtelif dez-gahlar istehsal eden. Dəzgah qayıran zavod.

DƏZGAHQAYIRMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. ve is. Müxtelif dezgahlar ve onların hisselerini istehsal etme. Dəzgahqayırma sənayesi.

DƏZGAHLI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Dezgahı olan, dezgah üstünde duran (bax dəzgah
ci menada). Hər yer dəzgahlı pulemyot, əl pulemyotu, 50 və 82 millimetrlik
. minasaçanla dolu idi. Ə.Əbülhesen.

DƏZGAHSAZLAYAN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. xüs. Dezgahları
yerinde qurub sazlayan usta.

DIBIR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Erkek keçi; teke. Dıbır əti. // Doqquz aylıqdan bir illiye qeder olan keçi.
Qoyun sürüsünün başında geden keçi. O, böyük sürü sahibi olmuşdu, sürüsünü dörd dıbır ancaq dolandıra bilirdi. Ə.Haqverdiyev.

DIBIRIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf dan. Yeyin, celd. Dıbırıq getmək.

DIĞ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Verem, ciyer veremi.

DIĞA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [erm.] dan. Ermeni uşağı, ermeni balası (oğlanı). Yeniyetmə dığalar əl-ələ tutuşubyallı oynayırdılar. S.Rehimov. [Ke-rim bey:] Həmzə xozeyin, sən özünü bu dı-ğadan gözlə. Ə.Əbülhesen.

DIĞDIĞ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. dan.
çox quru.
Dedi-qodu, adamı tenge getiren danı-şıqlar, arası kesilmeyen söz-söhbet, müba-hise. Dığdığ qardaşı qardaşdan ayırar. (Ata. sözü).

DIĞ-DIĞ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

təql. Qaynayan mayelerin çıxar-dığı ses.