Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

DIALEKTlKA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

yun.]
fəls. Tebiet, cemiy-yet ve tefekkürün hereket, deyişme, tezelen-me ve inkişafinın ümumi qanunlarından behs eden elm. Materialist dialektika.
fiəls. Bir şeyin hereket ve inkişaf pro-
sesi. Hadisələrin dialektikası. Tarixin dia-
lektikası.
köhn. Mübahise aparmaq mehareti,
qarşı terefin mühakimelerinde ziddiyyet
tapmaq, mübahisede mentiqi deliller getire
bilmek bacarığı. Mübahisə zamanı Rudin]
öz rəqibinə danışmağa az fiürsət verər və
onu öz sürətli və coşqun dialektikası ilə
məğlub edərdi. Turgenevden.

DlALEKTIZM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

yun.] dilç. Dialektden edebi dile keçmiş mehelli söz ve ya ifade. Yazıçının dilində təsadüfiedilən dialektizmlər.

DIALEKTOLÖGIYA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

yun. dialekt ve lo-gos
elm, anlayış] dilç. Dilçiliyin, dilde olan dialektleri (lehce ve şiveleri) öyrenen şöbesi.

DİALEKTOLOJI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sifi yun.] dilç. Dialek-tologiyaya aid olan. Dialektoloji xəritə. Dia-lektoloji ekspedisiya. Dialektoloji atlas.

DIALEKTÖLOQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

yun. dialekt ve logos-dan] dilç. Dialektologiya mütexessisi olan dilçi. Azərbaycan dialektoloqlarının əsərləri.

DIALOJI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sifi. yun.] Dialoq mahiyyetinde olan, dialoq (mükalime) şeklinde olan.

DIALÖQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

yun.] Ədebi eserin, iki şexsin söhbeti şeklinde yazılmış hissesi; mükali-me. Sabirin "Əhvalpürsanlıq" dialoqu.
O, bu ilk dialoqda Hüseynin iüsunkar səsindən sehirlənmişdi. S.Rehman.

DIAMÄT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

dialektik materializm söz. ixti-sar iorması] dan. Dialektik materializm (ali mektebde keçilen fenn). Diamat müəllimi. Diamatdan imtahan vermək.

DIÄMETR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

yun.] riyaz. çevrenin merke-zinden keçib onu iki beraber hisseye bölen düz xett. // Daireye, yaxud daireye oxşar şekilde olan cisim ve ya sahenin kenarla-rındakı qarşılıqlı nöqteler arasındakı mesa-fe. Ağacın gövdəsinin diametri bir metrdir. Borunun diametri.

DIAMETRÄL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sii. lat. esli yun.] Diametr xetti ile ortadan bölen, ya bölünen. Diamet-ral səth.

DIAMETRLI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sii. Diametri müeyyen ölçü-de olan. 10 mm diametrli boru.

DIAPAZÖN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

yun.]
mus. Her hansı bir müğenninin, yaxud musiqi aletinin malik olduğu müxtelif yükseklikde olan seslerin mecmusu. Müğənninin səs diapazonu bö-yükdür.
Nəğməkarların və ya musiqi alət-lərinin ən bəm səsdən ən zil səsə qədər ma-lik olduğu ümumi həcminə diapazon deyilir.
Ə.Bedelbeyli.
məc. Bir şeyin hecmi, ölçüsü, derecesi, qavrama dairesi. Bilik diapazonu.

DIAPAZONLU : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sifi. Müeyyen diapazonu olan.

DIAPOZITIV : Azerbaijani Explanatory Dictionary

yun. dia
vasitesile ve lat. positivus
müsbet] fiot. Proyeksiya feneri vasitesile gösterilmek üçün şüşe ve s. üze-rine salınmış şekil.

DIASPOR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. yun.] Xalqın mensub oldu-ğu ölkeden kenarda yaşayan mühüm hissesi.

DIATERMIYA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

yun.] tib. Yüksek tezyiqli elektrik cereyanı ile müalice üsulu.

DIATEZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

yun.] tib. Orqamzmin bezi xes-teliklere meyilliyi.

DIATONIK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sii. yun.] mus. Ardıcıl suret-de ladın bir perdesinden digerine keçen, yaxud yerleşen. Diatonik qamma (bütöv və yarımtonlardan ibarət səslərin ardıcıl sıra-sı).
Avropa musiqisində olduğu kimi, Azər-baycan musiqisində də oktava 7 diatonik və 12 xromatikpərdədən ibarətdir. U.Hacıbeyov.

DIB : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Deniz, çay, kol ve s. suyunun altındakı torpaq sethi. Görünməz olmuşdur dənizin dibi; Qayıq yırğalanır bir beşik kimi. S.Vurğun. Sanki qalxmaq istəyir göyə dənizin dibi. R.Rza. Qoca, avarı suyun dibi-nə dayayıb, ayaqları ilə gəmini itələdi və yuxarıya doğru sürdü. M.Hüseyn. // çuxur yerlerin en aşağı hissesi, alt sethi. çalanın dibi. Xəndəyin dibi. Səngərin dibi.
Dərin, darısqal dibində dərənin; Rəd kimi gurulda-yır baltalar. A.Sehhet. Dərələrin dibində uşaq ağlayır, bu səslər çoxalıb bir-birinə qa-rışır, gündüz mərəkəsinin həyat mahnısı çal-ınırdı. Mir Celal. // Bir qab ve s.-nin alt set-hi, alt divarı. Stəkanın dibi. Bardağın dibi. Kisənin dibi.
Sikkə olmaz övladımın cibin-də; Rizqləri yırtıq çuval dibində.. Q.Zakir. Köhnə boz xaralın dibində üç-dörd kiloq-ram qarğıdalı vardı. Ə.Veliyev.
Ağac, kol ve s.-nin altı, köke yaxın yeri. Ağacı (kolu) dibindən kəsmək.
Bənöv-şəyəm, mən tərəm; Kol dibində bitərəm. (Ba-yatı). Əhməd daş yoldan kənar çıxıb bir ko-lun dibində gizləndi. Ə.Veliyev. Firidun da-yandığı yerdə ağac dibinə sindi. Mir Celal. // Taya, divar ve s.-nin yerin sethi ile birle-şen en aşağı hissesi. Divar dibində xoruz, toyuqlar uyqular; Naxırçılar qaramalı sü-rüb sərin suya salar. A.Sehhet. Student di-varın dibinə çəkildi, bir də otağa diqqətlə baxmağa başladı. çemenzeminli. Kimsə hasar dibi ilə irəliləyirdi. Ə.Memmedxanlı. // Bir şeyin bilavasite yanı, yaxınlığı. Dadaş Leleşov:]
.Görəsən, Solmaz hansı segah oxuyan samovarın dibini kəsib çay qayna-dacaqdır? S.Rehimov. Rüstəm kişi samo-varın dibindən tərpənmirdi. M.Ibrahimov.
Qulaq, buynuz, diş ve s.-nin bedenle birleşen ve etin içinde olan hissesi. İnək qo-ca idi. Bir buynuzu da dibindən qırılmışdı. C.Memmedquluzade. Ənvər Rəsulov qula-ğının dibini qaşıdı. Ə.Veliyev. Qüdrətin qu-lağının dibindən tutmuş açıq boynuna qədər qırmızı bir zolaq uzanır.. M.Ibrahimov.
Bir yerin en uzaq, en derin, en arxa te-refi.
.Dadaşım əlimdən yapışıb məni çəkə-çəkə apardı həyətin dibinə. C.Memmedqu-luzade. çayxananın dib tərəiində oturmuş çeşməkli oğlan Xalıqverdiyə xüsusi nəzər saldı. Ə.Veliyev.
Qazanın ve s.-nin dibinde qalan xörek ve s. Südün dibi. Aşın dibi.
◊ Dibinə daş atmaq
axırına çatmaq, iş-ledib, serf edib qurtarmaq.

DIBA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. fiars.] klas. Zerli gülleri olan ipek parça. // Sii. mənasında. Hemin parça-dan tikilmiş. Xoş yaraşır sənə diba nimtənə; Bu bəzəyin yeni əlaməti var. M.P.Vaqif. Diba nimtənəli, tikmə köynəkli; Yaşıllı, zərbailı, allı sənəm, gəl! Xeste Qasım.

DIBAÇƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. fiars.] ədəb.
Keçmişde: ki-tabın qızıl suyu ile neqşlerle bezenmiş mü-qeddimesi, ilk sehifeleri.
Giriş, müqeddime. Füzuli divanının "Dibaçə"si. // Mec. menada. Mirze Feteli:] Sözünü buyur, dibaçə lazım deyil. Ə.Haq-verdiyev.

DIBCIK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Tüfeng qundağının döşe dire-nen enli hissesi. Tüiəngin dibciyi.
Dibcik qısdı məməsinə, körpə ayaqlı çin qadınları.
R.Rza.

DIBÇƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Içine torpaq tökülerek gül, kol ve başqa bitkiler ekilen qab. Gül dibçəyi. Saxsı dibçək.
Əhməd durub o biri otağa keçdi, hər əlində bir dibçək qayıtdı.. S.Rehi-mov. Divarlar şəkillərlə bəzənmiş, pən-cərələrə gül dibçəkləri düzülmüşdü. Ə.Sadıq.

DIBÇƏKVARI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sifi. Dibçek kimi, dibçeye oxşar. Dibçəkvari qab.

DIBDƏNÇIXMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sifi. Budaqsız çubuq, zoğ, şiv. Dibdənçıxma çubuq.