Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

DILMANC : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. köhn.
çar dövründe meh-kemede ve ya bezi başqa idarelerde tercü-meçi. Meşedi İbad:] Rüstəm bəy! çox adamlar mənimlə qohum olmaq istədilər, hətta qubernatın dilmancı Cəiər bəyin xala-sı oğlu Daşdəmir bəy. ü.Hacıbeyov. Məm-mədhəsən əminin sözünü nə dilmanc, nə də ki nəçərnik başa düşə bilmədilər. C.Mem-medquluzade. Baxacaq işinə hərbi məhkə-mə; Etdi bu sözləri dilmanc tərcümə. H.K.Sanılı. // Bezen ikidilli lüğet menasın-da işlenmişdir.
məc. Vasiteçi menasında. Yarım utan-caq olsa; Tutub dilmanc saxlaram. (Bayatı).
Ağa Neriman xan:] Bədircahan, barı sən dilmanc ol bizim aramızda.. N.Vezirov.

DILMANCLIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. köhn. Dilmancın (
ci menada) işi, vezifesi; tercümeçilik. Qulluğu-mun adı dilmanclıq idi. C.Memmedquluzade. Bu cür dilmanclığın özünün də kənd arasında heç az hörməti olmurdu. S.Rehimov.

DILNƏVAZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sii. iars.] klas. şair. Könlü oxşayan, üreyeyatan, son derece xoş. Onun söhbətləri musiqi nəğmələrindən dilnəvaz və sevimlidir. M.S.Ordubadi. Dünyaya gəl-məyib elə bir nazənin gözəl; Dərd əhlinə tə-səlli verə, dilnəvaz ola. Ə.Vahid.

DILORTASI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sii. dilç. Dilin orta hissesinin iştirakı ile teleffüz edilen. Dilortası səslər.

DILOTU : Azerbaijani Explanatory Dictionary

dilotu yemək
heddinden ar-tıq çox danışmaq, birnefese danışmaq, baş-qalarını danışmağa qoymayıb özü danış-maq. Qız] dilotu yeyib, ona söz çatdırmaq olar? M.Hüseyn. Qumru
. Babacanın dilo-tu yemiş kimi tökdüyü dillərinə qulaq asırdı. Ə.Əbülhesen.

DILOV : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. məh. Divar şkafı, taxça, caxmudan.

DILONÜ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sii. dilç. Dilin ön hissesinin işti-rakı ile teleffüz edilen. Dilönü saitlər. Dil-önü samitlər. Ə, e, i, ö, ü dilönü səslərdir.

DILPƏSƏND : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sii. iars.] klas. Xoşagelen,
üreyeyatan. Pəriyəm, söylərəm şahü-gəda-dən; Qaiiyə dilpəzir gərək binadən. Aşıq Peri.

DILRÜBA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sii. ve is. iars.] şair. üreyi celb eden, ürekçeken, xoşagelen, meftun-edici. Böyükxanım] gah-gah öz-özünə dil-rüba bir səslə oxuyub ayaqlarını oynadırdı. M.S.Ordubadi.
.Azərşəhr, doğrudan da, Azərbaycanın dilrüba bir guşəsidir. M.İbra-himov. // Dilber, gözel, canan. Şəninə de-dim şirin söz, bir şey ondan dadmadım; Bu səbəbdən ağzı şəkkər dilrübadən küsmüşəm. M.P.Vaqif. Xəyali-yar edib aldım bu şəb ol dilrübadan həzz. S.Ə.Şirvani. Derviş:] Ge-cələr bu dilrübanın keşikçisi, gündüzlər qulu oldum. A.Divanbeyoğlu.

DILSIZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sii. ve is.
Dili olmayan, lal. // məc. Sessiz, cansız. Sanki bütün adamlar daş kimi dilsiz və cansız idi. M.İbrahimov. Nə balıqlar danışırlar; Nə də cansız dilsiz daşlar. M.Seyidzade.
məc. Yazıq, fağır, aciz, müti, sakit, he-lim, dinmez (adam). Dilsizlər hərə bir künc-də palçığa bulanmış, aclıqlarından nalə edirlər. N.Nerimanov.
DILSIZ-AGIZSIZbax dilsiz
ci menada.
.Dilsiz-ağızsız, iəqir və yazıq anaların südü-nü əmən balalardan qorxaq, aciz və bacarıq-sız nəsil əmələ gələcəkdir. F.Köçerli. Hər kəs Əniseni] dilsiz-ağızsız, bacarıqsız bir talibə zənn edirdi. S.Hüseyn. // İs. menasında. Belə hərc-mərclikdə onun kimi dilsiz-ağızsızlar tələfiə gedə bilərlər. S.S.Axundov. // zərfiSes-sizce, dinmeden, danışmadan, susaraq. Lal Hüseyn yenə dilsiz-ağızsız oturub kirpik çal-madan baxırdı. M.İbrahimov. DILSIZLIK is.
Lallıq.
məc. Yazıqlıq, fağırlıq, helimlik, müti-lik, acizlik, sakitlik.
məc. Sessizlik, sükut. Yadımdadır o gün ki, sən sərilmişdin yatağa; Qara ölüm dil-sizliyi çökmüşdü dil-dodağa. A.Şaiq. Bura-da qebiristanda] hər şey dilsizlik içərisində idi. S.Rehimov.

DILSUZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sifi. fiars.] klas.
ürekyandıran, çox tesirli. Bir oddur eşqi-dilsuzun ki, daş-lar içrə pünhandır. Füzuli. Bu Xətayinin di-lində eşqi-dilsuzun sənin; Oda bənzər kim, həmişə dil kəbab üstündədir. Xetayi.
üreyiyanan, hessas, şefqetli.

DILŞAD : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sii. iars.] klas. üreyi şad, könlü şad, ferehli. Bir ləhzə bəzmi-yardə dilşa-dəm, ey könül; Aram tut, bu mətləbi biganə bilməsin. M.Ə.Sabir. □ Dilşad etmək (ey-ləmək)
üreyini şad etmek, sevindirmek, ferehlendirmek. Ol edir kimini dilşad, kimi-ni məhzun. Q.Zakir. Vay o gündən ki, məni ad elədiz; Elə bildiz də ki, dilşad elədiz. M.Ə.Sabir. Dilşad olmaq
üreyi şad olmaq. Səni sevən olur həmişə dilşad; Soyun adəmi-dir, cinsin pərizad. M.P.Vaqif. Piri-meyxanə bu işdən təki dilşad olsun. S.Ə.Şirvani. Vaqii ancaq öz dostundan yetişən kağızdan xoşhal və dilşad olub. F.Köçerli.

DILŞADLIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Könül şadlığı, sevinc, fe-reh. Mən bu dudmanı həmişə abad və içində dilşadlıq görmüşəm. Ə.Haqverdiyev.

DILŞIKƏSTƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. fiars.] klas. üreyisınıq, könlüqırıq, bedbext, yazıq, biçare. Bir gün Məcnuni-dilşikəstə; Səhrada gəzirdi zarü xəstə. Füzuli. Hal pərişan, dilşikəstə olduğum; Deyən varmı biinsaia, görəsən? Q.Zakir.

DILŞIKƏSTƏLIK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. klas. üreyisınıqlıq,
könlüqırıqlıq, yazıqlıq, biçarelik.

DILŞÜNAS : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax dilçi. Bundan əlavə, əliibamızda olan nöqsanlardan başqa, ərəb dilini öyrənmək bizim üçün, dilşünas olma-dığımıza görə, başqa bir çətinlik də törədir. M.F.Axundzade.

DILŞÜNASLIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax dilçilik.

DILTƏNG : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. fars.] köhn. üreyi sıxıl-mış, könlü daralmış, kederli, qemgin, me-yus. □ Diltəng etmək
üreyini sıxmaq, ke-derlendirmek, tenge getirmek. Dinməz və söyləməz oturmağımız məni diltəng etdiyinə görə dervişle] söhbət başlamaq qəsdi ilə sordum. A.Divanbeyoğlu. Diltəng olmaq
üreyi sıxılmaq, qanı qaralmaq, kederlenmek, qemlenmek, pert olmaq. Mən o səbəbdən diltəng oldum ki, bu bir saatın içində doqquz manatı tapmasam, məcmuə dəxi bir gün də təxirə düşəcəkdir. C.Memmedquluzade. Od, tüstü içində etmişəm cəng; Heç olmamışam bu növ diltəng. A.Sehhet. Əhməd bəy bundan da diltəng olub, həmişəlik xanənişin olub altı-yeddi sənə evindən çıxmadı. Ə.Haqverdiyev.

DILTƏNGLIK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Canı sıxılma, dilxorluq, qemginlik, meyusluq; keder. Molla İbra-himxəlil şiddətli diltənglik ilə dedi.. M.F.Axundzade.

DILTƏRPƏNMƏZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax dildönməz.

DILUCU : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sii. dilç. Dil ucunun iştirakı ile emele gelen. Dilucu səs.

DILUCU : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərfi Könülsüz, üreksiz, öteri, qı-saca. Dilucu söyləmək. Dilucu cavab vermək.
Oturanlar hamısı baş əyib dilucu salam ve-rirdilər. Mir Celal.

DILVARI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sii. Dil kimi, dileoxşar, dil şek-linde.

DIMAG : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. ər.] Beyin. // məc. Ağıl, şüur. Mey gərçi səia verər dimağə; Axdığı üçün düşər əyağə. Füzuli. Bu sözlər Tanyaya ol-duqca təsir etdiyindən, onun qəlbində, di-mağında bir dəyişiklik törətdi. A.Şaiq. Mu-rad gözlərini açdı. Ayağa qalxdı, dimağına hücum edən qara iikirləri özündən uzaqlaş-dırmaq istədi. S.Hüseyn.
◊ Dimağı çağ olmaq
bax damağı çağ olmaq ("damaq2"da). Güllər açıldı, dimağı
çağ oldu dilbərin; Saqiya, ver badeyi-gül-gün ki, çağ olsun dimağ. S.Ə.Şirvani.

DIMDƏLƏMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

i. məh. Dürtmeklemek,
dürtmekle vurmaq.
Heç dəli olmasa, o ye-kəlikdə də adama dəli deyərlərmi?
deyə arvad ərini dimdələdi. S.Rehimov.