Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

DISSIDENT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. lat.] Başqa cür düşünen, başqa fikirli.

DISSIMILYÄSIYA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

lat.]
Oxşarlığı, ben-zerliyi pozan deyişiklik.
biol. Orqanizmin fealiyyeti prosesinde mürekkeb üzvi maddelerin dağılması, po-zulması, parçalanması. Orqanizmdə canlı maddələrin yaranması (toplanması) ilə əla-qədar olaraq, hüceyrələrin və canlı maddə-lərin parçalanması prosesi də gedir ki, buna da dissimilyasiya deyilir. "Qaramal".
dilç. Ardıcıl gelen eyni seslerden biri-nin başqa sesle evez olunması (mes.: "zerer" evezine "zerel").

DISSONÄNS : Azerbaijani Explanatory Dictionary

fr.] mus. Seslerde aheng-sizlik, qarışıqlıq, uyğunsuzluq; aheng poz-ğunluğu. Gülsabah:] çığırmaq lazım deyil, yoldaş Mirzə Camal... çığırırsınız, tondan çı-xarırsınız, dissonans əmələ gəlir. C.Cabbarlı.

DISTÄNSIYA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

lat.]
Mesafe, ara, menzil.
Demir yolunda, şose ve su yolunda inzibati-texniki bölgü menteqesi. Yol dis-tansiyası.

DISTILLÄT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

lat.] kim. Distille neticesin-de alınan maye. Buxarlanma və ya qaynama prosesində əmələ gələn buxarları ayırıb mayeləşdirirlər. Bu prosesə distillə, alınmış mayeyə isə distillat deyilir. M.Memmedli.

DISTILLÄTOR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

lat.] xüs. Mayeleri distille eden cihaz; enbiq.

DISTILLƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

lat.] xüs. Mayeleri qaynada-raq esas terkib hisselerine ayırmaqla temiz-leme, saflaşdırma; teqtir. Suyu distillə et-
mək.
Hərgah maye bərk maddənin məhsu-lu şəklindədirsə, onu ayırmaq üçün distillə üsulundan istifadə edirlər. M.Mövsümzade.
Süzgəc kağızını bükdükdən sonra onu qıfa kip yerləşdirib distillə edilmiş su ilə isladır-lar. H.Şaxtaxtinski.

DISTROFIYA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.lat.] Maddeler müba-dilesi ile elaqedar olaraq, orqanizmin qida-lanma pozğunluğu.

DIŞ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Yeyilen şeyi tutmaq, dişlemek, xırdalamaq ve çeynemek üçün ağızda olan sümük töreme. Uşağın dişi çıxır. Dişi ağrı-maq. Dişi ilə tutmaq. Dişi ilə qoparmaq. Dişi qamaşmaq. Dişlərini xırçıldatmaq. □ Ağıl dişi
iyirmi yaşdan sonra çıxan axırıncı bö-yük diş. Dişi doldurmaq
dişi plomblamaq, dişe plomb qoymaq. Kəsən dişlər
ağzın qabaq terefinde olub, yeyilen şeyi kesib doğramaq vezifesini gören dişler. Köpək dişlər
ağzın yan terefinde olan dişler. Qabaq dişlər
bax ön dişlər. ön dişlər
bax kəsən dişlər. Əllisində əlifqəddin çəkilər; Altmışında ön dişlərin tökülər. "Kor-oğlu". Süd dişi
uşağın ağzında çıxan ve altı yaşdan sonra tökülüb daimi dişlerle evez olunan birinci dişler. Qaraca dədə isə ba-şını aşağı salıb səssizcə gülürdü və qocanın gülüşü süd dişləri təzəcə tökülməyə başla-mış bir uşaq gülüşünü andırırdı. Ə.Mem-medxanlı. Süni diş, taxma diş
sonradan qayrılma diş, qoyma diş. Yan dişlər
bax köpək dişlər.
Müxtelif aletlerin, maşın hisselerinin, çarxların kenarlarında, üstünde, yaxud uc terefinde olan ucuiti çıxıntı ve ya dilik-dilik hisselerden her biri. Mişarın dişləri. Saat çarxının dişləri. Darağın dişləri.
Bezi meyvelerin dilim şeklinde olan hisselerinden her biri. Bir diş sarımsaq.
Meyvenin her defesinde dişle qoparı-lan hissesi. Bir diş alma. Bir diş xiyar.
0 Canını dişinə tutmaq
bax can. Diş ağartmaq
bax dişini ağartmaq
ci me-nada. Diş dəyişmək
1) b ax diş dişəmək; 2) məc. yemeyini deyişmek, hemişe bir şey yememek. Diş dişəmək
diş tezelemek, yeniden diş çıxarmaq. Uşaq keçən il diş-lərini dişəməyə başlamışdır. Diş əti
ağızda dişlerin dibini ehate eden et. Diş göstər¬mək
boyun eymemek, boyun qaçırmaq. Diş hədiyi
uşaqların diş çıxarması müna-sibetile bişirilen yemek. Diş itiləmək
1) qisas, intiqam almaq, evez çıxmaq üçün sebeb aramaq, hazırlanmaq; 2) bir şeye göz dikmek, ele keçirmeye hazırlanmaq. Diş keçirmək
haqqı olmayan bir işe qarışmaq. Diş kirəsi köhn.
1) keçmişde kendlilerden alınan vergilerden birine xalq arasında veri-len ad; 2) qonaqlıqdan elave qonağa verilen pul, mal ve s. Diş qıcamaq (qıcatmaq)

1) hedelemek, qorxutmaq. Kinayəli baxış-larla diş qıcayır bir iblis tək; Ayırmayır göz-lərini o, zəncinin dodağından.. S.Vurğun;
2) ele keçirmek niyyetinde olmaq, göz dikmek. Diş qurdalamağa bir çöpü yoxdur
çox kasıbdır, heç neyi yoxdur. Diş salmaq
1) qocalmaq (heyvanlar haqqında); 2) süni diş qoymaq. Həkim onun dişlərini saldı. Diş taqqıldatmaq
hedelemek, qorxutmaq. Diş yeri
bir şeyin dişlendiyi yerde qalan diş izi, dişlek yeri. Diş(i)-dırnağı ilə; dişi ilə, dırnağı ilə
ezabla, eziyyetle, çox meşeq-qetle. Telli dişi ilə, dırnağı ilə çalışmış, axırda Islam üçün əməlli-başlı bir ev-eşik düzəltmişdi. S.Hüseyn. // Var gücü ile, ba-cardığı qeder. Ayaz da diş-dırnağı ilə düş-mənləri əzir, keçir; Qılınc, qalxan şaqqıltısı qorxu salır ürəklərə. A.Şaiq. Yenə o insan daşlardan, qayalardan tutacaq, dişi ilə, dırnağı ilə torpaqdan yapışıb qurtarmağa çalışacaqdır. M.İbrahimov. Dişə vurmaq
bax dişinə vurmaq. Ancaq hələ bir dişi-mizə vuraq, bərkini-boşunu bilək. C.Cab-barlı. Dişə-dilə düşmək
bax dilə-dişə düşmək ("Dil-diş"de). Dişi bağırsağını kəsmək
daxilen esebi hal keçirmek, ese-bileşmek, hirsini büruze vere bilmemek. Dişi bağırsağını kəsən Şirzad bura qədər durub gözlədi. M.İbrahimov.
.Veys dişi ba-ğırsağını kəsə-kəsə düşündü. Ə.Əbülhesen. Dişi batmaq
öhdesinden gelmek, gücü çatmaq. Dişi batmamaq
öhdesinden gele bilmemek, gücü çatmamaq, tesiri olmamaq, tesir ede bilmemek. Kosaoğlu:]
.Kəndimiz-də mənim əleyhimə qruppa var. Ancaq onu bilin ki, mənə heç kəsin dişi batmayacaq. İ.Şıxlı. Dişi dişinə dəymək-bax dişləri bir-birinə dəymək.
.Balaca Niyaz soyuqdan dişi dişinə dəydikdə qeyri-ixtiyari olaraq anası-nın qolundan yapışdı.. M.İbrahimov. Dişi qarnında olmaq
hiyleger, gizli iş gören adam haqqında. Yox, düşmənin dişi qarnın-da olur. S.Rehimov. Dişində şirə qalmaq
dadanmaq, alışmaq, öyreşmek, adet etmek. Dişinə vurmaq
sınamaq, dadmaq. Dişini ağartmaq
1) acıq vermek, gülmek, isteh-za etmek. Veys daxili bir həzlə Hemzeye] dişini ağartdı. Ə.Əbülhesen; 2)bax dişləri-ni ağartmaq. Dişini dişinə qıcamaq
berk hirslenmek. Fərman dişini dişinə qıcadı:
- Cəhənnəm ol!.. Ə.Abasov. Dişini qıca-maq
intiqam almaq üçün behane aramaq, üzerine atılmağa hazırlaşmaq. Indi də dişini qıcamış Qacar; Iranı talayır o qart canavar. S.Vurğun. Dişinin dibindən çıxanı demək
- ağzına geleni demek, berk söymek. Tahir:] Yəni atan deyir ki, mənə dişinin dibindən çı-xanı deginən? M.Hüseyn. Camaatxörək istə-yir, müdir də qapının ağzında dayanıb hər gələnə elan eləyir ki, aşpaz qaçıb, sonra da Umudun qarasınca dişinin dibindən çıxanı deyir. İ.Melikzade. Dişləri bir-birinə dəy-mək, dişləri taqqıldamaq
1) soyuqdan, qorxudan, vahimeden qeyri-iradi olaraq diş-leri bir-birine deymek. Dişləri bir-birinə də-yir, bütün bədəni əsim-əsim əsirdi. M.Rzaqu-luzade; 2) berk üşümek. Dişlərini ağartmaq
- sebebsiz gülmek, irişmek. Indi isə hörmətli bir tanış kimi mənə salam verir və dişlərini ağardır. M.S.Ordubadi. Tamah dişini çək-mək.
b a x tamah.

DIŞAÇAN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. xüs. çarxlarda, mexanizmler-de ve s.-de diş (
ci menada) açan alet, dez-gah, maşın ve s. Bunların arasında dişaçan maşın, frezer avtomatı, preslər və s. vardır.