Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

DIŞQARI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. "Dışarı" sözünün qedim for-ması. Əhali bir-bir komalarından dişqarı çı-xıb,
. kəndin gen bir küçəsinə doğru gedirlər. ü.Hacıbeyov.

DIŞQOZU : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Qabığı nazik, xırda qoz.

DIŞLƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. us.] Arabaya qoşulmuş qoşa atın arasında olub, qabaq tekerlerin oxuna bend edilen uzun ağac. Faytonun dişləsi. Dişlə atı.

DIŞLƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Dişlenmiş bir parça. □ Diş-lək vurmaq (götürmək)
dişlemek, dişle qoparmaq.
.Arabaçı
. armuda dişlək vura-vura atları tərpətdi. Ə.Əbülhesen.
is. Diş yeri.
sif. Dişlenmiş, dişle qopardılmış, diş yeri
qalmış.
dişlək-dişlək zərfHer yeri dişlenmiş halda.

DIŞLƏM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. bax dişlək 1 ve
ci mena-larda. □ Dişləm-dişləm etmək
her yerini dişlemek, dişlenmemiş yer qoymamaq.

DIŞLƏMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Dişlemek"denf.is. □ Dişləmə çay
kiçik qend parçası ve ya şirni ile içilen çay; acı çay. Dustaqların hərəsinə bir yekə qara çörək ilə bir stəkan dişləmə çay gətir-dilər. C.Memmedquluzade. Xortdan:] Bir nəfər.. qabağında bir stəkan dişləmə çay
. bir kəndli ilə mübahisə eləyirdi. Ə.Haqverdiyev. Qenberqulu:] Əsgerin] yediyi, içdiyi həmişə dişləmə çay ilə quru çörək idi. B.Talıblı.

DIŞLƏMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f.
Dişleri arasında sıxmaq, dişlerini batırmaq. Cavan ana öz körpəsinin toppuş ayaqlarını birdən dişləyir, uşaq qı-dıqlanıb gülürdü.. S.Rehimov.
Dişleri ile sıxıb qopartmaq, kesmek. Armudu dişləmək. çörəkdən bir tikə dişlə-mək.
Ağ almanı dişlədim; Dörd yanın gü-müşlədim. (Bayatı). // Yemek menasında. Işləməyən dişləməz. (Mesel).
Sancmaq, dalamaq. Gicitkən dişləyir.
Hər kəs məndən səni yaman qandırsa; Ya əqrəb dişləsin, ya ilan, pərim! Aşıq Abbas.

DIŞLƏMLIK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Adeten, saylarla
..defe dişlemek, dişleyib qopartmaq üçün kifayet eden. Iki dişləmlik qənd.

DIŞLƏNMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Dişlenmek"denf.is.

DIŞLƏNMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

məch.
Dişler arasında sıxılmaq.
Diş ile qoparılmaq, kesilmek.

DIŞLƏNMIŞ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f.sif.
Diş yeri qalmış, diş izleri görünen.
Dişle qopardılmış, dişle sındırıb qopar-dılmış. Dişlənmiş qənd.

DIŞLI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif.
Dişi, dişleri olan; diş-diş. Dişli çarx. Kənd təsərrüfatı maşınqayırma zavodları üç cür dişli mala buraxırdı.
məc. dan. Sözükeçen, ağızlı, nüfuzlu. Dişli adam.
Allahyar:] özün bilirsən ki, onlar dişli tayfadırlar. İ.Şıxlı.

DIŞLICƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. bot. Sehleb fesilesinden bir-lepeli bitki (yarpaqları xalq arasında boyaq-çılıqda işledilir).

DIŞLILIK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Dişli şeyin halı ve key-fiyyeti.
məc. dan. Sözü keçme, nüfuzluluq, ağız-
lılıq.

DIŞRƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

köhn. bax dışarı. Kim, dişrədə istəyəm nişanın; Bir özgə məkan biləm mə-kanın. Füzuli. Hamı çıxdı, ancaq Yusif şah qaldı təxtin üstündə, qabağında Xacə Mü-barək, başqa bir neçə xacə ilə və Əzim bəy pişxidmətbaşı və bir neçə pişxidmət və otaq-dan dişrə fərraşlar. M.F.Axundzade. Kö-nüldən dişrə bir yer olduğun aşiq xəyal et-məz.. B.Vahabzade.

DIŞSIZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif.
Ağzında dişleri olmayan. Dişsiz ağız
dişsiz dəyirman. (Ata. sözü). Kişi quru çörəyi dişsiz damağında övkələ-dikcə çənəsi şaqqıldayır, gicgahlarındakı damarlar oynayırdı. İ.Şıxlı.
məc. dan. Zeif, sözü keçmeyen, ağzı-boş, nüfuzsuz, iradesiz. übeyde:] Qoca indi dişsiz bir ilandır, ömrünün qalanını zin-danda qalmalıdır. Ə.Memmedxanlı.

DIŞSIZLIK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Ağızda dişlerin olmadı-ğı hal.
məc. dan. Zeiflik, sözükeçmezlik, ira-desizlik.

DITDILI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. məh. Ağcaqanad. Qərvənd çox ditdili və milçək olan yerdi. Ə.Haqverdiyev. Durğun suyun qırağında toz kimi ditdili uçuşurdu. Mir Celal.

DIV : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. fars.] Şerq nağıllarında: müsbet qehremanlara qarşı qoyulan çirkin, eybecer, hedden artıq cesametli, buynuzlu efsanevi vücud, heyvan. Div ilə pəri olurmu həm-dəm? Füzuli. özgələri meşədə ayıdan ehti-yat eləyəndə müsəlmanların yadına div dü¬şür. C.Memmedquluzade. Yetim uşaqlar, kasıb adamlar, keçəllər nağılın axırında div-lərə, əjdahalara, padşahlara qalib gəldikdə, balaca Süleymanın da sevincinin həddi-hüdudu olmazdı. S.S.Axundov. // məc. çox güclü, qüvvetli, cesametli adam ve s. haq-qında. Söküb dağıdardın sahillərini; Qaya-lar bilirdi div hünərini. R.Rza.
0 Div addımları ilə tənt.
çox böyük sü-retle, çox iti. Div addımları ilə irəliləmək.

DIVAN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. fars.] köhn.
Mehkeme, tri-bunal. Əgər Kərbəlayı Heydərin ona iki yüz manat borcu var, kağızını qoysun divana. C.Memmedquluzade. Tarverdi:] Istəmirəm məsum bir qız mənim üçün divanlara sürül-sün.. C.Cabbarlı. Hər iki oba divan qaba-ğında onların üzərinə basqın olduğunu is-bata qalxmışdı. S.Rehimov. □ Divan qur-maq
mehkeme qurmaq. Şemseddin bey:] Mənə böyük divan qurmuşdu. S.S.Axundov. Nəsimi zahidlə durdu üz-üzə; Söylədi:
Həqq adlı bir divan quraq. S.Vurğun. Diva-nını kəsmək
mübahiselerini (davalarını) hell etmek. Xan:] Vallah, bilmirəm ki, bun-ların divanını necə kəsim? Heç belə çətin davaya rast gəlməmişdim. M.F.Axundzade.
tar. Ali hökumet meclisi; divanxana, hökumet idaresi, dövlet defterxanası. Döv-lətliyik, əlbəttə, şərafət də bizimdir; Divan bizim, ərbabi-hökumət də bizimdir. M.Ə.Sa-bir. □ Divan qurulmaq
ali hökumet meclisi çağırılmaq. // köhn. ümumiyyetle, hökumet idareleri, hökumet. Mərd olub nər kimi girək meydana; Gücümüzü göstərək bu gün divana. "Qaçaq Nebi". Dilençi:] Oğ-lum, indi gərək adını da dəyişdirəsən, çünki Əmiraslan sənin itməyini, yəqin, divana məlum edəcəkdir. S.S.Axundov. Verdi qa-çaqlara bu növ xəbər:
Divan tədbir edib sizi tutmağa. H.K.Sanılı. // köhn. Hökumet memurları ve ya nümayendeleri. Elə olmasın ki, divan kəndə girsin, mən hamıdan sonra duyuq düşüm. S.Rehimov. Yazıq kişi ac-susuz, ayaqyalın, başıaçıq, gözüyaşlı.. divan adamlarına yalvarırdı. Mir Celal.
0 Divan(ını) etmək
cezalandırmaq, ten-beh etmek, toy tutmaq. Hacı Murad:] Mə-nim xəbərim yoxdur, bu saat sizin divanınızı edəcəyəm. S.S.Axundov. Divan tutmaq
- mecbur etmek, yaxud cezalandırmaq meq-sedi ile amansızcasına zor işletmek. Ağa Mehemmed şah Qacar:] Gərək güclü qoşun götürüb gedəsən Kirmana.
. Gərək Kirman əhlinə bir divan tutasan ki, cəmi Iran titrəsin. Ə.Haqverdiyev. Amma arxayın ol, əziz və unudulmaz Vətən, qızlarına nə qədər divan tutsalar da, onların mərd ruhu qırıl-mır, onların dili düşmənə yalvarmır. Ə.Mem-medxanlı.

DIVAN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. fars.] Yaxın ve Orta Şerq edebiyyatında: bir ve ya bir neçe şairin qa-fiye ve ya rediflerinin axırıncı herflerine göre elifba sırası ile düzülmüş şeirler mec-muesi. Füzuli divanı.
Xortdan:] Tanıma-yanlar var isə, vəzir Mirzə Ağasının diva-nını oxusunlar. Ə.Haqverdiyev.

DIVAN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. fars.] Oturmaq ve ya uzanmaq üçün uzun yumşaq taxt. Yumşaq meşin divan-larda, bilmirəm, nə xasiyyət var ki, eləcə otu-ran kimi yuxuya cumursan. C.Memmedqulu-zade.

DIVAN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. fars.] tar. Türkiye sultanlığın-da meşveretçi orqan.

DIVANBƏYI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. tar. XIX esrde: mahal inzibat idaresinin reisi. Müsyö Jordan:] Bu saatda Təbrizdə oturan ingilis konsulundan sizin divanbəyiniz mənə kağız yetirdi. M.F.Axundzade. Memmedeli:] Zarafat deyil. Sən ağzında divanbəyi deyirsən. N.Vezirov.

DIVANBƏYILIK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. tar. Divanbeyi vezifesi.