Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

DOLANDIRILMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

məch.
Herlendiril-mek, fırlandırılmaq.
Gezdirilmek.

DOLANDIRMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Dolandırmaq"danfi.is.

DOLANDIRMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

fi.
Herlendirmek, fır-landırmaq, aylandırmaq, dövr etdirmek. çarxı dolandırmaq.
O əllər
. cəhrə dolan-dırmaqdan, lülə sarımaqdan qabar olub ağa-ca dönmüşdür! Ə.Əbülhesen. // Gezdirmek. Uşağı apar, bağda dolandır, gətir.
Qur-banəli bəyin nökəri kəhər atın cilovundan yapışıb, bir az kənarda dolandırırdı. C.Mem-medquluzade. // Döndermek, çevirmek. üzünü dolandırıb mənə dedi.. □ Gözünü (gözlərini) dolandırmaq
bax göz.
dan. İdare etmek. Olkəni dolandırmaq. Işləri dolandırmaq.
Onu göndərdilər ki, azarlamış müəllimin yerini birtəhər dolan-dırsın.. ü.Hacıbeyov. // Yola vermek. Onu birtəhər dolandır.
Dolanacağını temin etmek, saxlamaq. Ailəni dolandırmaq.
Yaz ağzı molla bazar-dan bir ikicanlı keçi alır ki, südü ilə uşaq¬larını dolandırsın. "M.N.letif.". Durna] ərin-dən sonra özündən başqa Fərmanı da dolan-dırmalı olmuşdu. Ə.Sadıq.
məc. Aldatmaq, başını tovlamaq. Hər zaman Zeynal Mehribanı] bir taqım quru və boş vədələr ilə dolandırırdı. S.Hüseyn.
◊ Baş(ını) dolandırmaq
bax baş. Başda dolandırmaq
bax baş.

DOLANIŞ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Dolanacaq, dolanma terzi ve şeraiti.
Dolanma, herlenme, dönme, dövre vur-ma, dövr etme. Havanı titrədərək iti sürətlə balaca bir təyyarə Təbrizin üstündə hərlə-nirdi. Ikinci dolanışda o nə isə tökdü. M.İbrahimov.

DOLANIŞACAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

dan. bax dolanacaq. İmran:] Nə vaxtadək bizim dolanışacağımız belə gedəcəkdir? Ə.Haqverdiyev.

DOLANIŞIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

dan. bax dolanacaq.

DOLANMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Dolanmaq1"dan i.is.

DOLANMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Dolanmaq2"dan fi.is.
is. Heyat, yaşayış; heyat, yaşayış şera-iti. Ikinci günü Ruqiyyə şəhər dolanmasın-dan usandı. A.Divanbeyoğlu.

DOLANMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

fi.
Bir şeyin etrafında fır-lanmaq, herlenmek, dövr elemek, aylan-maq; dövre vurmaq. Bu binanın ətraiını on dəqiqəyə dolanmaq olar.
Hüseynağa şey-lərin daşınmasını gözləmədən yuxarı çıxıb buruğu dolandı. M.İbrahimov. Dörd tərə-iimdəki mərzlərlə zəminin dövrəsini dola-nırdım. Ə.Sadıq.
məc. Dövr etmek. Rəyimcə dolanmadı bu dövran; Bilməm ki, nədəndurur bəlası. Əmani. Bu nə keyiiyyətdir, bu nə macəra; Rəyimcə dolanmaz təqdiri-qəza. Q.Zakir. // Gelib keçmek, ötüb keçmek. Dolandı qış, gəldi bahar; Göllərdə ördək, qaz gördüm. "Koroğlu". Saqiya, belə ah-ui etmə; Dola-nar bu zəmanə, inşallah. M.Möcüz.
Gezmek, dolaşmaq. Gedək bir az dola-naq, qayıdaq.
Bir ay ramazanı mömin mü-səlmanlar səhərdən axşamadək keili kimi dolanırlar. C.Memmedquluzade. Tapdıq:] Sitarə, mən on il gəzdim, dolandım iştiya-qında. C.Cabbarlı.
Yaxın gelmek, bir yere gelmek; bir şeyin etrafında, yaxınlığında gezmek, görünmek. Meşedi Əhmed:] Heç kəs mənim qapıma dolana bilməz. Ə.Haqverdiyev. Tağıyev] çə-tin günlərdə daima gizlənər və qərargaha do-lanmazdı. M.S.Ordubadi.
məc. Canlanmaq, daima xatirinde, te-sevvüründe olmaq. Tahirin gözləri dənizə baxır, amma təsəvvüründə yalnız və yalnız Lətifiə dolanırdı. M.Hüseyn. Gülnaz heç şey görmürdü, bütün üzlər və gözlər, dumanlı bir pərdənin dalında bir-birinə qarışmış kimi gözlərində dolanırdı. M.İbrahimov.
Tedavülde olmaq. Meşedi Allahvere-nin] hələ bir az bankda, bir az da əllərdə prosent iləpulları dolanır idi. N.Nerimanov.
Sarılmaq. Misri qılınc gəlmələri kəsən-də; Bağırsaqlar cəmdəklərə dolana. "Kor-oğlu". Işin şirin yerində çayın suyundan daha soyuq bir şey Eyvaz kişinin sol qoluna dolandı. Ə.Veliyev.
İlişmek, dolaşmaq. Yeriyəndə ayaqları bir-birinə dolanır.
Dönmek, çevrilmek, deyişmek. Indi bü-tün iş dolanıb lağ-lağa; Dərs oxudur hər başı iəsli çağa. M.Ə.Sabir. Az vəqtdə iikri dəyi-şib rəyi dolandı. Ə.Nezmi.

Hereket etmek, davranmaq, özünü her hansı bir terzde aparmaq. Pərviz xan fiırıl-daq kəlməsindən dilxor olmuşdu. Lakin öz etiqadını pozmayaraq ədəb dairəsində do-lanırdı. M.S.Ordubadi. Qoca arvad yenə Laçının üzündən öpdü, ehtiyatlı dolanmağı məsləhət görüb getdi. M.Hüseyn.
Yola getmek, yoldaşlıq etmek, keçin-mek. Onlar bir yerdə dolana bilmirlər.
DOLANMAQ2fi. öz heyatını, dolanacağı-nı bir vasite ile temin etmek, keçinmek, ya-şamaq, güzeran etmek. O indi çox yaxşı do-lanır. // ümumiyyetle, yaşamaq, güzeran ke-çirmek, heyat sürmek. Bir növ dolanırdıq, mən palaz toxuyub satardım, o da öz işinə məşğul idi. N.Vezirov. Indi səkkiz il idi ki, muzdur Məşədi Əsgər Qanlıtəpədə bir ar-vadı və üç baş xırdaca uşaqları ilə ayda iyirmicə manat məvacibə qənaət edib dola-nırdı. S.M.Qenizade. Fərhad və Züleyxa balaca Aslanın zəhməti sayəsində dolanırdı.
C.Cabbarlı.

DOLAŞ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax dolaşa. Dəyirmanın, bulaq-ların suyu donmuş, qurumuş; Sərçə, dolaş yem axtarır, qar üstünə qonmuşdur. A.Sehhet.

DOLAŞ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sifi. dan. Dolaşıq, pırtlaşıq.
dolaş-dolaş dolaş-dolaş olmaq
dolaş-maq, dolaşıq düşmek. Ip dolaş-dolaş olub açılmır.

DOLAŞA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. zool. Qarğa cinsinden kiçik qara rengli quş; zağca. Dolaşa yuvası. Do-laşanı ələ öyrətmək olur.

DOLAŞDIRILMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Dolaşdırılmaq"dan i.is.

DOLAŞDIRILMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Dolaşdırmaq"dan (1, 2, 3, 5 ve
cı menalarda) məch. DOLAŞDIRMA "Dolaşdırmaq"dan i.is.

DOLAŞDIRMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

fi.
Dolaşıq salmaq, qa-rışdırmaq; pırtlaşdırmaq. Ipi (sapı) dolaş-dırmaq.
Bağlamaq, düymek, dolamaq, bend et-mek, ilişdirmek. Atın noxtasını ağaca do-laşdırmaq.
məc. Hiyle qurub birini bedbext etmek, yaxud mesuliyyete celb olunmaq üçün pis bir işe celb etmek, şer ve böhtan ataraq teqsirlendirilmesine sebeb olmaq. İbrahim bey:] Bir kərbəlayı Qulam var, əlləm-qəlləm,
. hacını yaman dolaşdırıb. N.Vezirov. Namaz:] Əlavə, özün bilirsən ki, prokuror səni dolaşdırmağa mahna axtarır. Ə.Haq-verdiyev.
.Vətənim var idi, nə etməli, di-dərgin saldılar, mən də onu unutdum.. Məni nahaq yerə dolaşdırdılar; durmadım, itkin düşdüm. A.Divanbeyoğlu. □ Ozünü dolaş-dırmaq
özü bilmeden, yaxud bilerekden neticesi belli olmayan bir işde iştirak et-mek. Meşedi Hesen:] Bilsə idim, əslən özümü dolaşdırmaz idim. Ə.Haqverdiyev.
çaşdırmaq, karıxdırmaq, düz yoldan sapdırmaq, sözü dönderib azdırmaq. Ortaya söz atıb bizi dolaşdırma.
Dolaşdırdı bizi ancaq kəc qəza; Gəldi başımıza böyük bir xəta. H.K.Sanılı.
Mentiqi elaqeni itirerek, faktları qarış-dıraraq söylemek, metlebi çaşbaş salmaq; karıxmaq. Sözünü dolaşdırmaq. // Qesden anlaşılmaz, dolaşıq hala salmaq. Cinayətdə vaxt uzatmaq başlıca şərtlərdən birisidir. Vaxt uzandıqca cani işləri dolaşdırar.. S.Rehimov.
Gülleleri dalbadal, müntezem xezine-ye vermemek, ilişdirmek. Bu tüiəng həmişə dolaşdırır.
Gezdirmek. Məhəmmədhəsən ağa dü-şündü, təkrar Vaqiiin üzünə baxdı. Lakin Vaqiiin üzünü görmürdü, düşüncə və əndi-şələr onu başqa bir aləmdə dolaşdırırdı. çemenzeminli.

DOLAŞIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sifi.
Dolaşmış halda olan, pırtlaşıq, bir-birine dolaşmış, bir-birine qa-rışmış, bir-birinin içine keçmiş. Dolaşıq ip (sap). Dolaşıq saç.
Düz getmeyen, eyri-üyrü, dolanbac. Dolaşıq yol. Dolaşıq küçə. // məc. çetinlik-lerle, maneelerle dolu; ağır. üleyxa]
.hə-yatın dolaşıq yollarına ayaq basmamışdı. M.İbrahimov.
Anlaşılmayan, aydın olmayan, qarışıq. Dolaşıq iiadə. Dolaşıq cümlə.
.Qəlbimdə ağır-ağır dərdlərim, başımda dolaşıq iikir-lərim, xəyalım, hərc-mərc gözlərim ulduz-larda, bir müddət yata bilmədim. A.Divan-beyoğlu.
çox mürekkeb, aydın olmayan, belli olmayan, helli çetin olan. Dolaşıq məsələ. // Is. mənasında. Aydın olmayan veziyyet, qarışıq veziyyet, çetin veziyyet, iş ve s. Bir dolaşığım var, düzəldə bilmirəm.
Yox, Şamo! Indiki dolaşıqda onların içinə girmə-yi bacarmaq, onlara cürətlə hərəkət etməyi başa salmaq lazımdır.. S.Rehimov.
◊ Dolaşığa düşmək
çetine düşmek. Dolaşıq düşmək
dolaşmaq. Hatəm dayı
. təpələr arasında iplik kimi dolaşıq düşən cı-ğırlara baxırdı. Mir Celal. Dolaşıq salmaq
dolaşdırmaq, ayıra bilmemek. Yazı-pozu bilməyən Leylək beşliyi, onluğu, bir də yed-di manat yarımlığı dolaşıq salıb hesabı itir-məkdən qorxdu. S.Rehimov.

DOLAŞIQLI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sifi.
Əyri-üyrü, dolama, do-laşıq. Sürücü] dolaşıqlı yolda sürəti artır-mağın qorxulu olduğunu sezib açıq deyirdi.
Mir Celal.
B ax dolaşıq
cü menada.

DOLAŞIQLIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Dolaşıq şeyin halı. Fik-rin dolaşıqlığı. Məsələnin dolaşıqlığı.
Il-yas gülünc bir heyrət, qəribə bir dolaşıqlıq içində çaşıb donmuşdu. Mir Celal.

DOLAŞMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Dolaşmaq"danfi.is.

DOLAŞMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

fi.
Dolaşıq düşmek, pırt-laşmaq, bir-birine qarışmaq. Saçları dolaşdı. Ip dolaşıb.
Dolanmaq, sarılmaq, ilişmek. Hərçəndi oynamaq ona yaraşır; Siyah züliü qamətinə dolaşır. Aşıq Hüseyn. Ayı zənciri ilə ağaca dolaşıb dartınır və bağırırdı. S.S.Axundov. Şirzad] yeridikcə hündür qalxmış qanqal və sirkan kolları qıçına dolaşırdı. M.İbrahimov.
Gezmek, dolanmaq. Dolaşdım dünya-nı, gəzdim baş-başa; Sənin kimi gözəl gör-mədim, haşa! Aşıq Əlesger. Cavad bey:] Qoy bir az dincəlsin, ovda da dolaşsın, onda Firuz bəyin təbi gələr, yazar. T.Ş.Simurq. // Uçaraq dövre vurmaq. Qartallar göy üzün-də dolaşır.
Görürlər təyyarələr göy üzün-də dolaşır. M.Seyidzade.
Yayılmaq, intişar etmek. Zavodda pul-ların tapıldığına dair şad bir xəbər dolaşdı. S.Rehman. // "Ağızdan-ağıza", "ağızlar-da", "dillerde" sözleri ile
deyilmek, ya-yılmaq. eynal:]
.Mənim adım bu vax-tadək dildən-dilə dolaşır. C.Cabbarlı. Rza-qulu xanın] Parisin teatr və sair ədəbiyyat səhnələrində oxuduğu leksiyalar və müəssir xitabələr ağızdan-ağıza dolaşaraq, nəha-yət, qəzetlərdə və jurnallarda dərc olunardı.
M.S.Ordubadi.
məc. dan. Nahaqdan işe düşmek, çetin ve çıxılmaz veziyyete düşmek.
məc. Sataşmaq, toxunmaq, öceşmek. Ey molla dayı, gəl bu müsəlmanə dolaşma! Ə.Qemküsar. Bəylərə, xana dolaşmaq da zaraiatmı məgər? Ə.Nezmi.
çaşmaq, karıxmaq, sözünün dalını ge-tire bilmemek, qarışdırmaq. O, sözünün axırında dolaşdı.
Bir sıra sözlere qoşularaq müxtelif ifa-deler ve terkibler emele getirir, mes.: el-ayağa dolaşmaq, ağlı dolaşmaq, dili dolaşmaq.

DOLAY : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Dağın, tepenin döşünden ge-den köndelen ve eyri-üyrü, dolama yol; cı-ğır. Qardaşım! Görürəm dağlardan keçən; Yaşıl dolaylarda ayaq izini. S.Vurğun. Uzaq yollardan keçib dolaylardan qalxırıq. N.Refi-beyli. // Dolama, dönge. Şose yolunun do-layları da ən uzaqdan görsənir. C.Memmed-quluzade. Xınalıq kəndinə düzyol olsa, Qu-badan
35 kilometr məsafiədir. Biz əyri do-laylarında maşın yolölçəninin aciz qaldığı bu məsaiəni yeddi saatdan artığa gəldik. R.Rza.

DOLAYI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

Bax dolama
ci menada.
.Amma bununla bərabər, bilmirəm, niyə dolayıdan dönəndə ürəyim qırtıldadı. C.Memmedquluzade.
Qoşma menasında:
..göre,
..sebebi ile,
..üzünden. Bir dəfə bir nəfər şəxs dəf-tərxanaya gəlib katibdən öz kağızından do-layı məlumat istəyir. Ə.Haqverdiyev. Qız həyadanmı, yaxud nədən dolayı isə cavab verməz. R.Əfendiyev.
◊ Dolayı yolla məc.
düz-düzüne, bila-vasite deyil, başqa yollarla, başqa vasite ile, başqası vasitesile. Dolayısı ilə
1) bax dolayı yolla. Mister Tomas, ingilislərə məxsus bir soyuqluqla məsələni dolayısı ilə Həkimülmülkə bildirməyi qərara aldı. M.İbrahimov; 2) üzünden, sebebinden, ne-ticesinde. Əgər bircə dəqiqə bərk külək əssə və ya bir təsadüf dolayısı ilə ayağı sürüşsə, fəhlə
. dənizə düşəcəkdir. M.Hüseyn.

DOLÇA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Su ve başqa maye tökmek üçün aşağısı nisbeten enli ve ağız terefe doğru getdikce daralan uzunsov qab. Gülzar] baş-qa bir qoca qadını suya gedən görüncə, ge-dib dolçasını alır, doldurub gətirir. C.Cab-barlı. Əhmed:] Birdən Gülnaz] başında ça-drası olduğunu düşünüb üzünü örtmək istədi, lakin bacarmadı, əlində süd dolçası var idi. T.Ş.Simurq. Bəzən Mələk bacı işdən qayı-darkən eyvanda stolun üstündə dəyirmandan yenicə gətirilmiş bir tabaq un, təzə bişirilmiş çörək və ya bir dolça süd görərdi. Ə.Sadıq.

DOLDURMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Doldurmaq"danf.is.

DOLDURMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f.
Boş şeyi dolu etmek, bir şeyin içine doluncaya qeder şey qoymaq (tökmek), dolu hala getirmek. Kisəni unla doldurmaq. Vedrəni su ilə doldurmaq. Topu hava ilə doldurmaq. Anbarı odunla doldur-maq.
Qurban
. küpəni götürüb endi həyə-tə, arxdan küpəni doldurub gətirdi, ləyənə su tökdü.. C.Memmedquluzade.
.Inəkləri sağıb üçqulplu qazanı doldurduq. A.Divan-beyoğlu. Diyar kişi çubuğuna tənbəki dol-durmağa başladı. Ə.Memmedxanlı. // Bir şeyin terkibine hedden artıq başqa şeyler daxil etmek. Məqaləsini sitatlarla doldur-muşdur.
Şair Ərestun:]
.Bu başlıqların altını zəngin şeir misraları ilə doldurmaq lazımdır. S.Rehimov. // Bir şeyi bir qabın ve s.-nin içine qoymaq, tökmek. Paltarları ça-madana doldur. Bu almaları yerdən yığıb tabağa doldur. // Yüklemek, qoymaq. Dolu kisələri maşına doldurdular. Vaqonları yüklə doldurmaq.
Allaflar çuval-çuval arpa, buğ-da və saman alıb arabalara doldurur, eş-şəklərə yükləyirdilər. A.Şaiq. // Kütle halın-da bir yere yığmaq, toplamaq, bir yerde cemleşdirmek, bir yere daxil etmek, sal-maq. Qarovulçular adamları kameralara doldurdular. Mir Celal. // məc. Yayılmaq, tutmaq, çulğalamaq, bürümek; yayılaraq bürümek. Duman dərəni doldurmuşdur. Güllərin ətri otağı doldurmuşdur.
Ağla-yan arvad-uşağın səsi küçəni doldurmuşdu. M.S.Ordubadi.
.Quşlar öz keflərində idilər və cəh-cəh ilə min cür nəğmələr oxuyub me-şəni sədaları ilə doldurmuşdular. A.Divan-beyoğlu. // Kütle halında bir yere daxil ol-maq, doluşmaq, yerlerin hamısını tutmaq. Tamaşaçılar zalı doldurmuşdular.
Tamamile yerine yetirmek, heyata ke-çirmek, ödemek. Planı doldurmaq.
Tahir trestlərinin hamıdan qabaqda getdiyini və bir neçə gün əvvəl illik planı doldurduqlarını söylədi. M.Hüseyn.
Anketin, blankın ve s.-nin boş qoyul-muş yerlerine lazım olan şeyleri yazmaq. Anket doldurmaq. Poçt blankını doldurmaq.
Tüfeng, tapança ve b. odlu silahlara barıt, gülle ve s. qoyub atılmağa hazırlamaq. Şirəli çiynindəki tüfəngi doldurdu.. M.Hüseyn. Indi tüfəngini doldur, hazır qoy; Ozün də diqqətli, ehtiyatlı ol. M.Rzaquluzade. Həmzə ilə Qədir də
. çayqırağı tərəfi nişan alaraq atır, biri alman topçu tüfəngini, ikincisi isə mauzerini doldurur, boşaldırdılar. Ə.Əbülhesen.
Denize, göle, bataqlığa ve s.-ye daş, torpaq ve s. tökmekle quru hala getirmek, qurutmaq. Bataqlıqları doldurmaq. Sahilin dayaz yerlərini doldurdular. // çuxur bir yere daş, torpaq ve s. töküb onu düzlendir-mek. çalanı doldurmaq. Xəndəyi doldur-maq. Quyunu doldurmaq.
Əskik olan şeyi tamamlamaq, bir şeyin kesirini tamam etmek. Qızın qohum-əqrə-baları hərə bir cürə pay gətirib, qızın cehi-zində olan nöqsan şeyləri dolduracaqlar. R.Əfendiyev.