Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

DÜŞƏRGAH : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax düşərgə1 1 ve
ci
menalarda.

DÜŞƏRGƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Müveqqeti yaşayış yeri, müveqqeti yurd, menzil. Turist düşərgəsi.
// Köçün, karvanın ve s.-nin istirahet üçün menzil saldığı yer; duracaq, dayanacaq. Kü-rün sahili köçərilərin düşərgəsinə çevril-mişdi. İ.Şıxlı.
Kendden uzaq ekin sahelerinde adam-
ların istirahet ve yemek üçün toplandığı yer.
Şamaxıdan gələn biçinçilər çölün ortasında,
taxıl zəmilərinin kənarında düşərgə saldılar.
İ.Şıxlı.
Qoşun hisselerinin meskun menteqe-den kenarda, açıq havada müveqqeti men-zil saldığı yer; lager. Hərbi düşərgə. Əsgər düşərgəsi.
Mehbusların, herbi esirlerin saxlandığı yer; lager. Əmək-islah düşərgəsi. Alman-fa-şistlərinin dəhşətli ölüm düşərgələri.
Ulduz-lar yəqin görür gecənin bu çağında; Uzaq Makranizosda qanlı düşərgələri.. Ə.Cemil.

DÜŞƏRGƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. məh. etnoqr. Keçmiş toy-larda: beyin hamam boğçasını getiren adama verilen hediyye, şey. Bəy xonçası gətirənə,
. adət belədir, gərək düşərgə versinlər. R.Əfendiyev.

DÜŞƏRİNƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərfNece geldi, nece oldu, qarasına, düşünmeden.

DÜŞƏRLİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Düşen, xeyirli, faydalı, yax-şı tesiri olan. Bunlara ara hekimlerine] mü-raciətedənlərzənn edirlərki, bunlarda "sirli", "düşərli" dərmanlar vardır. İ.Əfendiyev.

DÜŞHADÜŞ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Düşmek işi, kütlevi su-retde, dalbadal düşme. Düşhadüş başlandı.
zərf Yerlik halda
düşen zaman, dü-şerken, düşmeye başlarken. Kapitan kən-diri yerə atanda Tahir onu düşhadüşdə tuta bildi. M.Hüseyn.

DÜŞKÜN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif.
Xoşbextliyini, rifahını itir-miş, yazıq, bedbext, zavallı. Düşkün halın sitəmkara deməyin; Yalvarıbən varə-varə deməyin. Aşıq Hesen. Olmasaydı əgər bu üç xoş gün; Mənim ömrüm olurdu pək düş-kün. A.Sehhet. // Ruhdan düşmüş, naümid, meyus, kederli. Anar o dəmləri mən şimdi müztərib, düşkün; Kəmali-yəslə tiflanə ahü-zar edərəm. H.Cavid. Doğrudan da qız çox düşkün və kədərli idi. M.İbrahimov.
Zeif, cansız, elden düşmüş, üzgün, xes-te. Tərlanım, tərlanım, gözəl tərlanım; Sənə qurban olsun bu düşkün canım. S.Vurğun. // Qoca, ahıl.
is. Mübtela, düçar. Qadın düşkünü. Şəhvət düşkünü. Qumar düşkünü.
Sinfə girdiyi zaman içki düşkünü olan Nikolay Petroviçi spirt qoxusu tamamilə sərxoş etdi. A.Şaiq. // Bir şeyin herisi olan, hedden artıq bir şeyin aludesi olan. Rəyasət düşkünü. Bö-yük vəzifə düşkünü. // Vurğun, aşiq. Nə olur danmaqdan, daldalanmaqdan; Düşkünü-nəm aləm-aşikar sənin. Q.Zakir. Səhər-səhər durub qıya baxanda; Düşkünüyəm mən o ala gözlərin. Aşıq Mehemmed. Əkbər elm adamı, kitab düşkünü də deyildi. Mir Celal.
Menen düşmüş, rezil, alçaq. Cahangir ağa zəif iradəli, naqis ağıllı, düşkün fikirli bir adam idI. Ə.Veliyev.
Yoxsullaşmış, kasıblaşmış, yoxsul, ka-sıb. // Yazıq, feqir, bineva. // İs. menasında. Kerem:] Kərəm eylə, bircə yapış əlimdən; Yetir muradına sən də düşkünü! "Əsli ve Kerem".

DÜŞKÜNLƏŞMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Düşkünleşmek"den f.is.

DÜŞKÜNLƏŞMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f.
Düşkün hala gel-mek, düşmek, zeiflemek, elden düşmek, qocalmaq.
öyreşmek, mübtela olmaq, alude ol-maq, bir şeyin düşkünü olmaq.
Feqirleşmek, yoxsullaşmaq, kasıblaş-maq.

DÜŞKÜNLƏŞMİŞ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f.sif. Düşkün hala gel-
miş.

DÜŞKÜNLÜK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

Düşkün hal, tenezzül, durğunluq.
Bir şeye alude olmuş adamın halı; mübtelalıq, aludelik. Içki düşkünlüyü.

DÜŞMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Düşmek"den f.is. Qedir]
ağaların, yüzbaşıların taxtdan düşməsini təsəvvür edə bilmirdi. Mir Celal.
sif. Tesadüfi, gözlenilmeyen, tesadü-fen ele keçen. Düşmə iş. Düşmə şey.

DÜŞMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f.
öz ağırlığının tesiri ile yere enmek, yuxarıdan aşağıya enmek, tökül-mek. Göydən üç alma düşdü... (nağılların sonu). Paraşütlə düşmə. Qayadan dərəyə iri daşlar düşürdü.
Bu zaman bir bomba dü-şür uzağa; Dalğa vurub onu sərir torpağa. M.Rahim. Qatır hürkdü. Kiminsə tərkindən xurcun düşdü. Mir Celal. // Yuxarıdan enib bir şeyin üzerinde dayanmaq. Şəfqət bacısının gözlərindən axıb sifəti aşağı yuvarlanan yaş damcılarının birisi Xasayın üzünə düşdü. Ə.Veliyev. // Oturduğu, durduğu, ya çıxdığı yerden aşağıya enmek. Ağacdan düşmək. Pil-ləkəndən düşmək. Damdan düşmək.
Sala-mov Baxşıya:] Daha bu vəzzariyyatı kimə oxu-yursan? Düş aşağa, düş, danışma! C.Cab-barlı. // Derin bir şeyin dibine enmek. Dal-ğıc dənizin dibinə düşdü. Quyuya düşmək.
Heyvan ve ya başqa bir minikden yere enmek. Atdan düşmək. Arabadan düşmək. Avtobusdan düşmək.
.Onlar şeylərini gö-türüb qatardan düşdülər. S.Rehimov. Ma-şın adamlardan bir az aralı duranda Kələn-tər saymazyana düşüb yaxınlaşdı. M.İbrahi-mov. Fəhlələr qayıqdan düşüb buruğa qalxdılar. M.Hüseyn.
Ayaq üste dayana bilmeyerek yıxıl-maq. Qadın özündən gedib yumşaq divanın üzərinə düşdü. M.S.Ordubadi. Istidə tərlə-dim; Soyuqda üşüdüm; Yürüdüm düşdüm; Qalxdım, yenə düşdüm. R.Rza. // məc. Yı-xılmaq (bu menada adeten terkib halında işlenir). □ Ayağına düşmək (bax ayaq1).
Nəbini görən kəndli Nəbinin ayağına dü-şüb müsibəti söyləyir. "Qaçaq Nebi". Gül camalın görüb düşsün torpağa; Bülbülü gö-türüb əfğana gəlsin. Q.Zakir. Yetməz əlim, nə çarə düşəm xaki-payüvə; Bir-bir deyəm sənə ələmü dərdü möhnətim. S.Ə.Şirvani. // Serilmek, uzanıb qalmaq, serelenmek, uzanmaq. Sərvi-qəddin düşübdü xak üzrə.. X.Natevan. // Bu ve ya başqa bir terzde yı-xılmaq, yıxılıb qalmaq. üz üstə düşmək. Böy-rü üstə düşmək.
Ağca xanım] üzü üstə dö-şəməyə düşüb hönkür-hönkür ağladı. Mir
Celal.
özünü bir şeyin üstüne salmaq, yıx-maq, yaxud bir şeyin üstüne eyilmek. Həcər Mehdinin cənazəsi üstünə düşüb, göz yaşlarını bahar buludu kimi axıdır. "Qaçaq Nebi".
Sallanmaq, tökülmek. Soltanüşşüəra
. toplanıb dalına düşən qara zülflərinə,
. bü-tün surət və simalarına tamaşa edirdi. M.S.Ordubadi.
.Sona da indi dönüb bayaq-kı yerində dayanmış, başından siyrilib çiy-ninə düşən ağ torunun ipək saçaqları ilə oy-nayırdı. Ə.Əbülhesen. // çox boş olduğu üçün yerinde durmayıb aşağı sürüşmek, en¬mek, tökülmek. Paltar əynimdən düşür. örpəyi başından düşdü.
Şirəli başını ovuş-durdu. Şalvarı düşürdü. M.Hüseyn.
öz-özüne tökülmek, yerinden çıxıb
(qopub) düşmek. Dişi düşmək. Dırnağı düş-
mək. Divarın bir kərpici düşdü. Stolun bir
qıçı düşdü.
Dişi düşmüş boz öküz qoşulub
cöngələrə. (Ata. sözü).
Bir yere gelerek orada müveqqeti yer-leşmek, qalmaq, müsafir olmaq, qonaq ol-maq. Türkiyədə harada düşmüşdün? Meh-manxanaya düşmək. Qonaqlar bizə düş-müşlər.
Onlar bu gün düşmüşlər çay üstə; Yırtıq alaçıqda gecələyirlər. A.Sehhet. Bir də pristav və naçalnik gələndə Əminin evinə düşərdilər. N.Nerimanov. "Pirçinar"ınya-xınlığında, qonşuların birisi ilə tanış bir kəndlinin evinə düşəcəkdik. S.Hüseyn.
Yağmaq. Bu il bu yerlərə heç yağış düşmədi.
Dağlara qar düşübdü; üstündən tar düşübdü; Gedərəm, dayanmaram; Yadı-ma yar düşübdü. (Bayatı). Mərəndə təzəcə qar düşmüşdü. M.İbrahimov. // Qonmaq, çökmek, örtmek. Otların üzərinə şeh düşübdür. Bərk duman düşmüşdü, heç şey görünmürdü.
Yönelerek bir yere, ya bir şeyin üzeri-ne yayılmaq, enmek, saçmaq, gelmek. Işıq düşmək. Kölgə düşmək. Ağacların arasın-dan ayın işığı düşür.
Əziz balalar!
.Indi otağın havasında nə olacağını bilmək is-təyirsinizsə, gün pəncərədən otağa düşəndə onun şefeqine] diqqət ediniz. N.Nerimanov. Yenicə çırtlayan günəşin ilk şüaları onların üstünə düşmüşdü. Ə.Memmedxanlı. Görün, bağa-eyvana sərin kölgə düşəndə; O qız yenə oxuyub şən mahnılar çalırmı? Ə.Cemil.
Paylaşdırma, teyinat neticesinde bu
ve ya başqa bir yere teyin edilmek, gönde-
rilmek. Institutu bitirmiş həkimlərin ikisi
Qazaxıstana, üçü Orta Asiya Respublikala-
rına düşdü.
Sinifdə dərs briqadaları bölü-
nəndə Rübabə Gəldiyevin briqadasına düşdü.
Mir Celal. // Bir yere daxil ola bilmek, yaxud
özünü yetire bilmek, özünü sala bilmek;
iştirak ede bilmek, bir yerde olmağa imkan
tapa bilmek. Təntənəli iclasa düşə bilmədim.
Yeni tamaşaya güclə düşdüm. O, bu il ali mək-
təbə düşə bilmədi. Müdirin qəbuluna düşdüm.
Tesadüfi, ya qeyri-tesadüfi bir şeyin içinde olmaq, özünü bir şeyin içinde gör-mek. Tora düşmək. Tələyə düşmək. Həbsə düşmək.
Bəndü zindani-qəmü möhnətdən olmuşdum xilas; Ah, kim düşdüm yenə, zülfü zənəxdanın görüb. Füzuli. Axırda Naməlsəm məhəlləsindən bir neçə adam qazamata düş-dü. N.Nerimanov. Tələyə də bir zorba siço-vul çoxdan düşüb gəbərmişdi. H.Sarabski. // Keçmek, çıxmaq, daxil olmaq.
.Ayaqla-rım yalın olduğuna görə, yolun kəsəkləri məni incitdi və mən də üst tərəfdə tapdan-mamış bir cığıra düşdüm. A.Divanbeyoğlu.
Başlamaq, yetişmek, gelib çatmaq. Soyuqlar düşdü. Istilər düşdü. Sərinlər düş-dü. Qış düşdü. □ Axşam (qaranlıq) düş-mək
hava qaralmaq, qaralmağa başlamaq.
.Axşam düşdü, yerə qaranlıq çökdü. A.Divanbeyoğlu. Elə qaranlıq düşmüşdü ki, göz gözü görmürdü. çomağı götürüb ye-rimdən sıçradım. A.Şaiq. Axşam qaranlığı düşəndə qoyunun sallanaraq çöldən qayıt-ması ürəyini açan unudulmaz bir mənzərə oldu. M.İbrahimov.
Baş vermek, başlamaq, qopmaq. Dava düşmək. Qarışıqlıq düşmək. Qaçhaqaç düşdü. Səs-küy düşmək. çaxnaşma düşmək.
Bir neçə vaxt kəndə böyük nizamsızlıq düş-müşdü. N.Nerimanov. Uzun mübahisə və deyişmə düşdü. Mir Celal. Deyəsən, yenə gəlhagəl düşdü.. S.Rehman. Səmada, tor-paqda düşür qırhaqır; Yerdən alov yağır, göydən od yağır. M.Rahim. // Baş verib ya-yılmaq. Azar düşmək.
Bir müsəlman kən-dinə, müsəlman məhəlləsinə çiçək kimi müalicəsi asan bir uşaq naxoşluğu düşəndə yazıq uşaqlar bir-bir başlayırdılar qırılma-ğa. C.Memmedquluzade. üçüncü kendli:] Bir üç il bundan irəli kəndə "xalyar" na-xoşluğu düşmüş idi. Ə.Haqverdiyev.
Başlamaq, şüru etmek, girişmek, iqdam etmek. Pırpız Sona çəpik çalır, Molla Abbas düşür oynamağa. C.Memmedquluzade.
Berqerar olmaq, meydana gelmek,
olmaq. Sakitlik düşmək.
Əmi:] Ancaq bir
az səbir lazımdır. Işlər hamısı düzələr, ba-
rışıq düşər. N.Nerimanov.
çatmaq, yetişmek. Bir azdan Rüstem]
dərənin içinə düşdü. S.Rehimov. Mənim
düşdüyüm stansiya balaca bir yer idi. İ.Əfen-diyev. Kəndə axşam düşdüm. S.Rehman.
Derecesi, şiddeti, seviyyesi, miqdarı ve s. azalmaq, eskilmek, zeiflemek, enmek. Suyun səviyyəsi yavaş-yavaş düşür. Hava-nın temperaturu çox düşmüşdür. // Gücü, qüvveti azalmaq, üzülüb elden düşmek, qüvvetini itirmek. // Seyrekleşmek, zeifle-mek. ürəyinin fəaliyyəti düşmüşdür. Nəbzi düşmüşdür. // Tezyiqi azalmaq. Barometr dü-şür. Qan təzyiqi düşmüşdür. // Ucuzlaşmaq, aşağı enmek. Qiymətlər aşağı düşmüşdür. Birjada aksiyalar düşdü. // öz qiymetini, ehemiyyetini, deyerini, etibarını itirmek, alçalmaq. Kollektivin nəzərindən düşmək.
İtirmek, qeyb etmek, mehrum olmaq. Hörmətdən düşmək. Gözəllikdən (təravət-dən) düşmək.
Ey bürci-səltənət mahi-ən-vəri; Düşməyəsən, görüm, ziyadən səni. Q.Zakir. çöllərdəki yaşıl əkinlər lazımınca boy atmadan təravətdən düşürdü. S.Hüseyn. Onlar ilə tez-tez vuruşmasaq biz; Dava vər-dişindən düşərik təmiz. H.K.Sanılı. // Bir hissin keçib getdiyini, yox olmasını bildirir. Həvəsdən düşmək. Könüldən düşmək.
Mən özüm də ziyafətə getmək həvəsindən düş-müşdüm. M.S.Ordubadi. // Mehrum olmaq, elinden çıxmaq. Müqim bey] dünən pris-tavlıq rütbəsindən düşəndə dayana bilmirdi, bəs bu gün qəza rəisliyindən düşsə necə da-yanacaqdı?! S.Rehimov.
Yorğunluqdan, soyuqdan ve s.-den keyimek, üzülmek, tabsız olmaq, taqetini itirmek. Soyuqdan barmaqlarım düşdü.
Mahmud:] Balta vurmaqdan qollarım düşdü, əllərim suluq-suluq qabar oldu. Ə.Haqverdiyev.
Tesadüf etmek, tesadüf olmaq, rast gelmek, vaqe olmaq. Yolum düşdü, gəldim. Kitab düşdü, aldım.
Baba, bu gün bizim xa-nəmizdə nadir bir ittifaq düşdü. M.S.Ordu-badi. Aydemir:] Mən bir işə min bir adam qarışdırmaq istəmirəm, işdi düşdü, vuruşduq. C.Cabbarlı. // Keçmek, tesadüf etmek.
Bextine çıxmaq, payına çıxmaq, qis-meti olmaq. Uduş 35 nömrəli biletə düşdü. Mükafat kimə düşdü? Püşk ataq, kimə dü-şərsə, o getsin.
çatmaq, yetişmek, yaxud çatmalı, ye-tişmeli olmaq. Adam başına neçə düşür? Hərəyə üç manat düşür.
Nurəddin öz-özü-nə deyir:
Demək ki, mən ölsəm, malım Gülpəriyə düşəsidir... Bu sadə fikri mən in-diyə kimi niyə anlamamışam? S.S.Axundov.
Xeyri olmaq, xeyir vermek, faydası olmaq, kömeyi olmaq, yaxşı tesir etmek, yaramaq. Bu dərman mənə düşmür. Dəniz havası xəstəyə yaxşı düşür. Oranın suyu bizə düşmədi. Orduda xidmət etmək ona düşdü.
- Düşmədimi o ruh açan, canverici hava sənə? Ə.Nezmi. // Xoşbextlik, rifah getir-mek, şükümlü olmaq. Oraya getmək mənə düşmədi.
Uyğun olmaq, uymaq, münasib olmaq,
uyğun gelmek, düz gelmek, yaraşmaq. Açar
qıfıla düşmür. // Tutmaq, yaraşmaq, uyuşmaq.
Mayanın] başında paltosunun rənginə düşən
ipək yaylıq vardı. M.İbrahimov.
Sayılmaq, olmaq, münasib olmaq.
Mənim deməyim pis düşər. Bu, heç yaxşı
düşmədi.
Mənim ərizə verməyim yaxşı
düşməz. Ə.Sadıq.
Aid olmaq, üzerinde yük olmaq, yük-lenmek, üzerinde qalmaq. üzərinə məsuliy-yət düşmək. Bütün qayğı onun üzərinə düş-müşdür. Işin çətinliyi bizim üzərimizə düşə-cəkdir.
Her hansı bir veziyyet, şerait ve s. içerisinde olmaq; uğramaq, düçar olmaq, giriftar olmaq. Bəlaya düşmək. Fəlakətə düşmək. Qaranlığa düşmək. Soyuğa düşmək. Küləyə düşmək. Xəstəliyə düşmək.
Əlek-ber:]
.Hər kim bu arvadın üzünə baxsa, sill azarına düşər. N.Vezirov.
.çıxılmaz bir uçuruma düşdüyünü anladıqca dərd Seriy-yenin] ürəyini sıxırdı. M.İbrahimov. □ Ayrı düşmək, aralı düşmək, uzaq düşmək
- uzaqlaşmaq, bir-birini görmemek, elaqeni itirmek. Taki səndən düşəli ayru, əya ruhi-rəvan; Gözümün yaşı mənim qətreyi-baran kimidir. Xetayi. Necə ağlamayım mən, ağla-mazmı; Bir kəs ki yarından uzağa düşər? Q.Zakir. // Bir hal almaq, bir şekil almaq. çimənlərin bədənləri istidən mis rənginə düşmüşdü.
Avara-sergerdan dolaşmaq, gezmek
(bu menada adeten terkib halında işlenir).
Küçələrə düşmək. çöllərə düşmək.
Ke-rem:] Oldum xərabati, düşdüm səhraya; Xərabat əhlinə yol nəyə lazım? "Əsli ve Ke-rem". Səbr eyləmədi bu dərdü-dağə; Qat-lanmadı, düşdü daşə-dağə. Füzuli. Bu bağ-da biz ol güli-rənadan usandıq; Divanə olub daməni-səhralara düşdük. S.Ə.Şirvani.
Bu ve ya diger bir hisse qapılmaq, onun hevesinde olmaq, bir şeyin xeyalında olmaq. Niyyətə düşmək. Həvəsə düşmək. Eşqə düşmək (aşiq olmaq, vurulmaq).
Ke-rem:] Qürbət eldə məlul, məhzun qalmışam; Eşqinə düşəli Məcnun olmuşam. "Əsli ve Kerem". Düşdü yenə dəli könül gözlərinin xəyalinə. Nesimi. Nəbi nökərçiliyin "ləzzə-tini" gördüyü üçün rəncbərlik etmək fikrinə düşür. "Qaçaq Nebi". Neçə ildir ki, Mehem-medhesen emi] də ömrünün sonunda Kər-bəla ziyarəti qəsdinə düşüb. M.İbrahimov.
Qabağınca, dalınca, ya yanınca get-mek, qoşmaq. Qabağa düş, yol göstər. Irəli düşmək. Dalınca düşmək(izlemek, teqib et-mek). Yanına düşmək (yanınca getmek).
Resul:] Düş qabağımıza, bizi apargilən qəhvəxanaya. "Aşıq Qerib". Pişxidmətbaşı və Xacə Mübarək düşdülər qabağa, bir-bir əndərun otaqlarını göstərməyə şüru etdilər. M.F.Axundzade. Ferhad] tez durub özünü bulvara salır, gah o qızın, gah bu qızın da-lınca düşürdü. C.Cabbarlı. Bebir bey:] Bəs Qumru] məni qoyub, yamacın rəncbərinin dalınca niyə düşsün? Mir Celal.
Bir şey üçün hedef olmaq (bu menada adeten terkib halında işlenir). Qız qayın-qudanın, qayınatanın, baldızın, qayınana-nın hökmünə əsir olar, onların dedi-qodu-suna düşərdi. H.Sarabski.
Keçmek. Bir əlimə düşəydi...
Biçarə insanlar bir seydi-məzlum və qafil deyillər-mi ki, anadan olan gündən təbiət səyyadının çənginə düşür, bir də dünyanı tərk etməklə ondan xilas olurlar? C.Cabbarlı.
məc. özüne fikir vermeyerek, simaca ve menen acınacaqlı, düşkün bir hal almaq. Axır zamanlar o, çox düşmüşdür. // Cismen zeiflemek, arıqlamaq; qocalmaq. Atan ne-cədir? çox düşməyib ki? İ.Əfendiyev.
Vaqe olmaq, yerleşmek. Kənd yolun sağ tərəfinə düşür. Düz baxanda klub sol tə¬rəfə düşür. Arada bir dağ düşüb.
Hər il bu zaman yolun ətəklərinə qədər çadırlar, oba-lar düşərmiş. Mir Celal.
Əmele gelmek, düzelmek, salınmaq.
Meşədən cığır düşübdür.
Sataşmaq, deymek, görmek. Gözü
qarşıdakı adama düşəndə duruxdu.
Yayılmaq, eşidilmek. Kəndə küy düş-dü. Belə şayiə düşüb ki...
Nağara-zurna səsi ensiz çayın kənarından ucalıb qalxan sıldırım qayaya düşüb
. yatmışları da oyat-maq istəyirdi. Ə.Əbülhesen. Şəhərə böyük bir səs düşdü. S.Rehman.
Birinci defe yem yemeye başlamaq. Quzu ota düşüb.
Düşdükcə şeklinde
tesadüf etdikce, rast geldikce. Bizə lazım olan şeyləri düşdük-cə ondan-bundan və bir parasını pul ilə Quba meydanından aldıq. C.Memmedquluzade.
Düşəndə şeklinde
vaxt, fürset, im-kan olanda, tesadüf getirende, yeri geldik-ce, arabir, ara-sıra, bezen, gah-gah. Düşən-də bir bizə də gəl.
Düşəndə gah-gah sə-rəfraz eylə; Saf unutma bu Zakiri, mürvətdi. Q.Zakir. Hər kağızın birinə məşədi iki qəpik, üç qəpik, ya düşəndə bir şahı alır. C.Mem-medquluzade. Derviş:] Mən də düşəndə bir sizin yanınıza gəlib, keçmiş macəralardan nağıl edərəm. Ə.Haqverdiyev. Nadir] Məs-tan bəyin küçəsindən keçməzdi və düşəndə Zeynəbi yalnız arabir kəndin kənarında və ya bulaq başında görərdi. B.Talıblı.
Düşsə şeklinde
tesadüf etse, rast gelse, imkan olsa. Düşsə, mənə də al.
Əhmed] cığırla darılığa doğru gedir, ras-tına düşsə, Kürün o üzündən uçub dənlən-məyə gələn qırqovullardan birini vurmaq istəyirdi. İ.Şıxlı.
Nə düşüb, nə düşüb ki şeklinde
ne dexli var, ne aidiyyeti var, ne münasibeti var, sebeb nedir (ki), ne sebebe (göre), ne işine gerek, dexli yoxdur, aidiyyeti yoxdur. Sənə nə düşüb... Ona nə düşüb...
Cemil:] Axı mənə deyən gərək, sənə nə düşüb ki, na-şükür adama yaxşılıq edirsən? M.Hüseyn.
Bir çox isimlere qoşularaq, müxtelif ifadeler düzeldilir: mes.: gözü düşmek (bax göz), üreyi düşmek (bax ürək), el¬den düşmek (b a x əl), berke düşmek (b a x bərk), el-ayağa düşmek (bax əl-ayaq).
◊ Düşər-düşməzi olar
neticesi, aqibeti belli olmayan, yaxud şübheli olan şey haq-qında.

DÜŞMƏLİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Düşmeye, düşmek (
ci menada) üçün yararlı (münasib) olan. Düş-məli yer.
Kerbelayı Xudaverdi:] Burada bir düşməli karvansara yoxdurmu? Ə.Haq-verdiyev.

DÜŞMƏN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. fars.]
Birine qarşı eda-vet, düşmençilik besleyen ve onunla müba-rize aparan, çekişen şexs. Onun düşməni var.
Ey məh, mənimlə dustlərim düşmən eylədin; Düşmən həm eyləməz bu işi, kim sən eylədin. Füzuli. İzzet:] Düşmən hər nə qədər aciz olsa da; Məğrur olub, kiçik san-ma dünyada. H.Cavid. // Birine pislik et-mek, zerer vurmaq isteyen, birinin pisliyini isteyen adam; edavetkar, eleyhdar. Düş-mənin tikəsindən dostun silləsi yaxşıdır. (Ata. sözü). Hacı Əbüləzim dürüst qulaq verəndən sonra dedi:
Kişi, məgər sən öz qızının düşmənisən? Ə.Haqverdiyev. Beh-ram:] Ata özoğluna olarmı düşmən? A.Şaiq. □ Düşmən gözü ilə baxmaq
özüne düş-men hesab etmek. Doğrusu, iki məhəllə ata-babadan bir-birinə düşmən gözü ilə baxır-dı. N.Nerimanov. Düşmən kəsilmək
düş-men olmaq. Qorqud qanı axdı damarımız-dan, özümüz Qorquda düşmən kəsildik. B.Vahabzade. Ulkəri gözü tək istədiyindən; Düşmən kəsilmədi o, Əmirxana... S.Vurğun. Bu qədər acgözlüklə topladığı bu sərvət; Indi düşmən kəsilmiş, edirdi ona nifrət. N.Refi-beyli.
Müharibede eks cebhede vuruşan adam, dövlet ve s.; yağı. Düşməni darmadağın etmək. Düşməni məğlub etmək. Düşmənə atəş!
Qoç Koroğlu qonar olsa yəhərə; Yağı düşmənləri salar qəhərə. "Koroğlu". Bala-ca uşaqların düşmən qabağına Quran götü-rüb çıxmaqları, gələcək üçün bir tarixdir. C.Memmedquluzade. Düşmən bütün cəbhə boyu ricət edirdi. M.Hüseyn.
Zerer getiren, zererli olan şey haqqında. Xatircəmlik bizim ən böyük düşmənlərimiz-dəndir.
Dilim özümə düşməndir. (Mesel).
Yarışda, oyunda, mübahisede iştirak eden qarşı teref. Düşmən şahını mat etmək (şahmatda).

DÜŞMƏNANƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf ve sif. fars.] Düş-mencesine. Gətirilən xəbərlərin əsasını Fəxrəddinin Əmirə qarşı hazırladığı düş-mənanə hərəkət təşkil edirdi. M.S.Ordubadi.

DÜŞMƏNCƏ(SİNƏ) : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf Düşmen kimi, düşmene qarşı olduğu kimi. Düşməncəsinə münasibət. Düşməncəsinə hərəkət.
Qeti-be:] Onun Atabeyin] qonşu hökumətlərlə olan rəftarı olduqca düşməncəsinədir.
M.Ordubadi.

DÜŞMƏNÇİLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax düşmənlik.
.Qa-
raca qızın nə qədər Ağca xanıma ürəyi ya-nıb yazığı gəldisə, bir o qədər də mürəbbi-yəyə düşmənçiliyi artdı. S.S.Axundov. Se-fer bey:] çox mübarək, çox şadam ki, ma-halımızın rəhbərləri bundan sonra daha düşmənçilik etməyib, məhəbbət və sevgi ilə yaşayacaqlar. B.Talıblı. Qohumluq düşmən-çiliyə və ədavətə çevrilərdi. H.Sarabski.

DÜŞMƏNLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Düşmencesine münasi-bet ve hereket; edavet. Düşmənlik etmək.
- Yerişindən elə bildim sərsandır; Dostlu-ğunan düşmənliyi birdəndir. "Koroğlu". Bülend] dünənki düşmənliyə inanmayırdı. Ə.Əbülhesen.

DÜŞÜK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif.
Vaxtından evvel doğulmuş, yarımçıq. Düşük uşaq. // is. Vaxtından ev-vel doğulan uşaq. Yeddiaylıq düşük.
Aşağıya düşmüş, sallanmış, düşmüş.
məc. Alçaq, deyersiz, qüsurlu, biçim-
siz, yöndemsiz, nöqsanlı.

DÜŞÜKLÜK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Düşük şeyin hal ve keyfiyyeti.
Deyersizlik, yöndemsizlik, qüsurluluq.

DÜŞÜM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Uyğunluq, münasiblik, yara-şıq. Bu rəngin düşümü yoxdur.

DÜŞÜM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

səs düşümü
dilçilikde: ikinci söz saitle başlandıqda birinci sözün axırın-dakı saitin düşmesi hadisesi; mes.: eliaçıq
- elaçıq, Əli Əkber
Əlekber.

DÜŞÜMLÜ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Düşümü olan, uyğun, mü-
nasib, yaraşıqlı. Düşümlü hörgü. Düşümlü yazı.

DÜŞÜMLÜLÜK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Düşümlü şeyin halı;
uyğunluq, münasiblik, yaraşıqlıq.