Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

DÜYÜN-DÜYÜN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sii. çoxlu düyünleri olan,
düyünlü. Düyün-düyün ağac. Düyün-düyün ip. // Zerf menasında. Düyün-düyün olmaq.

DÜYÜNLƏMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Düyünlemek"den i.is.

DÜYÜNLƏMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

i.
Düyün edib bağla-
maq, düyün vurmaq, düyün halına getir-mek. Ipləri bir-birinə düyünləmək.
O əllər məkik atmaqdan,
. odun kəsməkdən, ya da nazik qırıq ipək saplarını düyünləməkdən, cəhrə dolandırmaqdan, lülə sarımaqdan qabar olub ağaca dönmüşdür!.. Ə.Əbülhe-sen. Qadın bu pullara həsrətlə baxdı və nə-hayət, onların beşini götürüb çarqatının ucuna düyünlədi. P.Makulu.
Bir sıra terkiblerde işlenir: əllərini dü-yünləmək
bax əl. Yumruğunu düyün-ləmək
bax yumruq. Qaşlarını düyün-ləmək
bax qaşlarını çatmaq ("qaş"da).
məc. Derd olmaq, dağlandırmaq (bu menada xalq edebiyyatında adeten "sine" sözü ile beraber işlenir). Təbib olsam, yara-ların bağlaram; Sinəm üstə düyünlərəm, dağlaram. Aşıq Əlesger. Kerem:] Dərdim, sinəm düyünlərəm, dağlaram; Ağ geymə-rəm, qaraları bağlaram. "Əsli ve Kerem". Bir xalın bənd edib aşiqi bağlar; Bir xalın sinəmi düyünlər, dağlar. S.Rüstem.

DÜYÜNLƏNMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Düyünlenmek"den i.is.

DÜYÜNLƏNMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

məch.
Düyün edilib
bağlanmaq, düyün vurulmaq.
məc. Dolaşmaq, mürekkebleşmek, çe-tinleşmek; yığılıb bir-birine qarışmaq. Yenə də əski xatirələr düyünlənib onun iikrini çul-ğaladı. Ə.Veliyev. Dəmirov dönüb qayıtdı, onun alnında iikirlər düyünlənmişdi. S.Rehimov. Lakin ağrı onun düyünlənmiş, ağır bir daş kimi onun ürəyindən asılmışdı. Ə.Memmedxanlı.

DÜYÜNLÜ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sii.
Düyünü, ya düyünleri olan. Ilanlar iışıldayır kol-koslar arasın-dan; Ayağa dolaşan düyünlü kəndir kimi. S.Rüstem.
Bir parçanın ve s.-nin içine qoyulub düyünlenmiş. Papağının içindən əsgiyə dü-yünlü açarları çıxardır. S.S.Axundov.
məc. Dolaşıq, mürekkeb, çetinliklerle dolu. Ağbulaq kolxozu
. ölüm-dirimin dü-yünlü və döngəli yollarından keçib bu yük-səlişə çatmışdır. S.Rehimov.
məc. Derdli, üreyi dağlı. Bu növcavan ilqarında doğrudur; Dərd əlindən düyünlü-dür, dağlıdır. (Qoşma). Abbas:] Sevdiyim əyninə geyibdi ağı; çəkibdi sinəmə düyünlü dağı. "Abbas ve Gülgez". Telli deyir: dörd bir yanım bağlıdır; Sinəm üstü düyünlüdür, dağlıdır. "Qaçaq Nebi".

DÜYÜRD : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. məh. üzerinde xırda düyün-ler ve toz kimi nöqteler şeklinde naxışı olan çarqat. Bir az yaşlı qadınlar tünd rəngli xa-ralardan paltar geyib, başlarına da düyürdü kəlağayıdan çalma çalardılar. H.Sarabski.

DÜYÜTƏMİZLƏYƏN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sii. çeltiyi temiz-
leyib düyü halına salan. Düyütəmizləyən za-vod. Düyütəmizləyən maşın.

DÜZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sii. Enişi, yoxuşu, çuxuru, tepesi olmayan, hamar (seth haqqında). Düz yer. Düz çöl. Düz meydança. Düz döşəmə. Düz taxta.
is. Düzen, çöl, düzengah, düzenlik. Mil düzü. Cıdır düzü. Düzlərdə yaşayan əhali.
Cücələrim gəzə-gəzə; Səhər hindən çıxar düzə. A.Sehhet. Ağ kəiən geyindi düzlər, yamaclar; Nə bir ot göründü, nə də bir yar-paq. S.Vurğun. Yaradan insanlar, quran in-sanlar; Tutmuş başdan-başa geniş düzləri. O.Sarıvelli. Lökbatan düzü
. buradan açıq-aydın görünürdü. S.Rehman.
sii. Əyintisi, eyrisi, döngesi olmayan, düzgün istiqametde geden, uzanan, duran; müsteqim. Düz xətt. Düz sıra.
Ayrılıqmı çəkib, boynu əyridir? Heç yerdə görmədim düz bənövşəni. Qurbani. Xudayar bəyin burnu pis əyridi. Burnunun yuxarı tərəiin-dən bir sümük dikəlib. Sümük düzdü, amma aşağısının əti, xoruz pipiyi kimi düşüb sol yana. C.Memmedquluzade. Yolun hər iki tərəiində səliqə ilə becərilib qalxmış yam-yaşılpambıq kollarının düz cərgələri uzanıb gedirdi. Ə.Əbülhesen.
zəriDik, eyilmeden, serrast. Düz dur-maq. Düz oturmaq. Düz yerimək.
zəriHeç bir yana dönmeden; birbaşa. Düz getmək. Buradan düz getsən, meydana çıxarsan. // məc. Sakitce, dinc. Düz dur! Düz oturub-durmur.
Mən sənə məsləhət görürəm ki, öz yolunla düz keçib gedəsən. "Koroğlu".
zəriSerrast, deqiq, kenara sapmadan, dübbedüz. Nişanı düz vurmaq. Düz nişan almaq.
Xaspolad
. düz dəstəbaşının kəl-ləsini nişan alıb bağırırdı.. M.Hüseyn.
Əd. mənasında. özünden sonra gelen söze deqiqlik verir. Mən özüm anadan ol-muşam düz otuz il bundan irəli. C.Mem-medquluzade. Pilləkənlərdən yuxarı dırma¬şan adam düz buraya, Səltənətin evinə gə-lirdi. Mir Celal. Gözü qızmış buğa meyda-nın qızlar-gəlinlər yerləşən hissəsindəki ala-bəzək rəngləri görüb, düz oraya çapırdı. M.Rzaquluzade. Məşədi Haşım düz yarım saat danışdı. S.Rehman.
sifi. Doğruçu, namuslu, vicdanlı, hiyle-siz. Sən bilmirsən ki, buraya düz adam gəl-məz? "M.N.letif.". Haşım bunları zevvar ve dervişi] düz və doğru adam bilib bunlar-la tanış oldu. B.Talıblı. // Is. mənasında. Doğruluq, düzlük. Danışma heç bihesab-lıqdan; Yaxşı olur doğru, düzün axırı. Aşıq Peri. Bir xəyanət görməyib bizdən; Əgrilik sadir olmayıb düzdən. S.Ə.Şirvani.
zərfi Düzgün, doğru. Düz danışmaq. Düz deyirlər ki,
..
Əyri oturaq, düz danı-şaq. (Ata. sözü). Ovçu ovun düz görə; Düz dolana, düz görə; Mən yara neylədim ki; Atdı məni göz görə. (Bayatı). Zeynal çaldığı kimi oxuyardı da, iddia edərdi ki, çargahı özü kimi düz və doğru oxuyan yoxdur. S.Hüseyn. Fərhada elə gəldi ki, döyüşçü düz danışmır. Ə.Veliyev. // sii. Temiz, vicdanlı, doğru, namuslu, sedaqetli. Düz adam. Düz adama oxşamır. □ Düz olmaq
doğruçu olmaq, semimi olmaq, sedaqetli olmaq. Sevgi gərək ola sevgisilə düz; Otura bir yerdə gecə və gündüz.. Q.Zakir. Süleyman:] Adam gə-rəkdir dostluqda düz ola. ü.Hacıbeyov.
Xeber şekilçisi ile: düzdür
bax
doğrudur ("doğru1"da).
◊ Düzbağırsaq anat.
bax bağırsaq. Düz bucaq
bax bucaq
ci menada. Düz getməmək, düz gətirməmək (işi ve s.)
müveffeqiyyetsizliye uğramaq, müveffeq ola bilmemek, bexti getirmemek. Düz gəl-mək
müvafiq olmaq, uyğun olmaq. Düz gəlməmək
uyğunlaşmamaq, razılaşma-maq, yola gelmemek, aralarında müvafiqet olmamaq. O mənimlə heç düz gəlmir. Düz mütənasib riyaz.
iki riyazi nisbetin bera-berliyi. Düz olmaq
müvafiq olmaq, mü-nasib olmaq, uyğun gelmek. Jurnalü kitab yüz-yüz olmaz; Bu xərc ticarət düz olmaz. M.Ə.Sabir. // b ax düz gəlmək. Səgrəğib nə qədər sağdır, o dilbər; Bilirəm ki, bizim ilə düz olmaz. Q.Zakir. Düzdə (düzlərdə) qal-maq
kimsesiz, yoldaşsız, kömeksiz ol¬maq, hemderd tapmamaq. Kor oldum, içmə-dim abi-kövsəri; Onunçun qalmamış düz-lərdə, Zəhra! (Qoşma). Düzü əyri görmək
bir şeyi qesden sehv izah etmek, yaxşı şeye pis qiymet vermek. Görürkən gözün düzü əyri; Bizdən əl çək də, çarə qıl gözünə. M.Ə.Sabir. Düzün ortasında qalmaq
bax düzdə qalmaq.

DÜZBƏDÜZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf Düz, birbaş. Şöle xa-nım:] Ay aman! Vəzir düzbədüz qapıya sarı gəlir. M.F.Axundzade.

DÜZBUCAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Bütün bucaqları düz olan dördbucaq.

DÜZBUCAQLI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Bucağı (bucaqları) düz olan. Düzbucaqlı üçbucaq. Düzbucaqlı bina.

DÜZCƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. ve zərf Düz, tamamile düz, heqiqetde olduğu kimi. Düzcə danışıq. Get, əhvalatı özünə düzcə danış. Düzcə get!

DÜZCIZIQLI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax düzxətli.

DÜZ-DOĞRU : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf Düz, birbaşa, bilavasite. Cemaleddin:] Sən
. qorxulu bir yola, bəlkə də düz-doğru ölümə gedirsən. C.Cabbarlı. Vidalaşıb düz-doğru Sərdarın yanına getdi.
M.S.Ordubadi.

DÜZ-DÜNYA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Alem, her teref, her
yer; ucsuz-bucaqsız sahe.
.Düz-dünyanı pambıq başına götürüb. Ə.Haqverdiyev. Bayram kişi:] Sel gücü də məlumdur, odur, Mingəçevirdə bir dəsgah başlanıb ki, selin-suyun gücü ilə düz-dünyaya işıq və qüvvət verəcək.. M.Rzaquluzade. Düz-dünya lalə idi. İ.Əfendiyev.
B a x dünya
ci menada. Düz-dünya buraya axışdı.
Sən də düz-dünyanı qoyub, gedib onunla sövdalaşırsan. S.Rehimov.