Multilingual Turkish Dictionary

Azerbaijani Explanatory Dictionary

Azerbaijani Explanatory Dictionary
EH : Azerbaijani Explanatory Dictionary

nida.
Keder, teessüf, ümidsizlik, hesret kimi hissleri ifade edir. [Şerefnise:] Eh, heç vaxt deyə bilmənəm ki, nədən ötrü ağlayırdım. M.F.Axundzade.
.[Kerim baba:] çiyinlərini silkələyərək:
Eh! Adam qoca-landa belə sözləri çox eşidər. A.Şaiq. [Be-şirli] indisə güzgüyə baxa-baxa dərindən köksünü ötürüb dedi:
Eh, qocaldıq.. Ə.Veliyev.
Etinasızlıq, etiraz bildirir. Indi müsəlman qardaş da bu cür sözləri eşidəndə, dinməz-söyləməz qəzeti bükür, qoyur kənara və "eh" deyib durur, gedir işinə. C.Memmedqulu-zade. Eh, bilsən də, bilməsən də eyniyik; Mənə qalsa, biz ayrılan deyilik. Ə.Cavad.

EHKAM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər. "hökm" söz. cemi]
Her hansı bir nezeriyyenin (esasen dini neze-riyyenin) esas qanunu. Islam dininin eh-kamları.
Peymani-fərhəngin ehkamından hər gün nədimlər padşaha oxurdular. M.F.Axundzade. Okəs ki "Cameyi-Abbas" kitabında dərc olunan həmin şəriət ehkamın-dan xəbərdar deyil, o kəs bu yazılan mətləbi layiqincə başa düşməyəcək. C.Memmedqu-luzade. [Hacı:] Cəmi millətlər ayılıb islam dininin mübarək ehkamlarından faydala-nıblar. Mir Celal.
Bütün tarixi şeraitler ve dövrler üçün deyişilmez ve inkaredilmez heqiqet kimi qebul edilen qanun. Müstəbid zülmünü doğrultmaq üçün; Ehkamlar yaratdı, bütlər yaratdı. B.Vahabzade.

EHKAMPƏRƏST : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [ər. ehkam ve fars.
..perest] Qeyri-tenqidi düşünerek, her şeyi ehkam kimi qebul eden.

EHKAMPƏRƏSTLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Qeyri-tenqidi düşünerek, her şeyi ehkam kimi qebul etme.

EHMAL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[ər.]
zərf Yavaş, yavaşca, sa-kit, asta, üsullu. Qapını ehmal açmaq. Sözü ehmal demək.
Bir para söz də deyir ehmal kişi! Ağzıdualı, qoca baqqal kişi! M.Ə.Sabir. Novruzəli kağızı ehmal qoydu qoynuna.. C.Memmedquluzade. Başımı yavaşca qov-zayıb yan-yörəmə baxdım. Heyvan sümü-yündən və zibilindən savayı bir şey görmə-dim. Ehmal qalxıb, Allahı çağıra-çağıra süründüm lağıma doğru. çemenzeminli.
is. klas. Aldırmama, ehemiyyet verme-me, fikir vermeme, etina etmeme, etinasız-lıq, başısoyuqluq. Tez çəkməzsən cəfa tiğin məni öldürməyə; Oldürər axir məni bir gün bu ehmalın sənin. Füzuli. Vüsali-yar biəğ-yar, məclis xali, mey hazır; Nədir ehmalə bais, saqiya, öldüm, aman, doldur! S.Ə.Şirvani. □ Ehmal etmək (eləmək)
fikir verme-mek, ehemiyyet vermemek, etina etme-mek, aldırmamaq, başısoyuqluq göstermek.
.Əgər bir kəs cüzvi ehmal eləsə, başını və qolunu xurd edərlər. M.F.Axundzade. Bağa doğru get, eyləmə ehmal; Oğrunu tap o yerdə, börkünü al. M.Ə.Sabir.
ehmal-ehmal zərf Yavaş-yavaş, asta-asta, ağır-ağır; ses, gurultu salmadan. Ehmal-ehmal danışmaq. Ehmal-ehmal yeri-mək.
[Salman] salam verib ocağın qıra-ğındakı balaca döşəkcənin üstündə oturdu, ehmal-ehmal hıqqıldamağa başladı. Ə.Veli-yev. Bağır kimisə hürküdəcəyindən qorxur-muş təkin pilləkəni ehmal-ehmal qalxdı və qapının ağzında ayaq saxladı. I.Melikzade.
EHMALCA

EHMALCA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax ehmallıca. Ehmalca ayağa qalxmaq. Ehmalca gülmək.
Sözü lazımdır ehmalca demək, "pişiyim-pişi-yimnən" demək.. C.Memmedquluzade. Ana ehmalca uşağı qucağına aldı. M.Hüseyn. Bir az sonra dizinin üstündə huşa getdiyini gördükdə Zeynəb [Mayanı] ehmalca yerinə uzatdı. M.Ibrahimov.

EHMALDAN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf Yavaşdan, astadan, yavaş, asta, üsulluca. Ehmaldan danışmaq.
Bəhram məktubu büküb gərəksiz bir vəsiqə kimi kitabların üstünə tulladı və çox ehmaldan dilləndi.. Ə.Veliyev.

EHMALLI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax ehmal
ci menada. Ehmallı tərpənmək. Ehmallı gəlmək. Şeyləri ehmallı düşürmək.
O, daşıqçılara yüklərin ehmallı düşürülməsini tapşırdı. S.Rehimov. Sıralarda oturan sakit, top kimi sağlam kənd çocuqları müəllimlərinin xasiyyətinə alış-mışdılar. Ona görə də çox zaman ehmallı gəlib, ehmallıca gedərdilər. Mir Celal. Qızılgül açıldı, uzadıb əl, dər! Incitmə yar-pağı, ehmallı gəl, dər! M.Rahim.

EHMALLICA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf Sakitce, astadan, yavaş-yavaş, ehtiyatla, üsulla. Ehmallıca çı-xıb getmək. Ehmallıca qapını döymək.
At sahibi ilə ev sahibi çuvalları atın üstündən ehmallıca alıb apardılar və sonra atı içəri çəkib qapını bağladılar. Ə.Haqverdiyev. Rüstəm bəy diksindi, qolunu ehmallıca xa-nımın qolundan xilas etdi. çemenzeminli. Ağaclar yetişmiş sarı, dolu, sulu, şirin armudu ehmallıca yerə buraxır. Mir Celal.

EHMALLIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

EHMALLILIQ is. Sakitlik, yavaşlıq, üsulluluq, ehtiyatlılıq.
.[Salman ki-şinin] üslubunda kənd sakitliyi və ehmal-lılığı hakimdir. Mir Celal.

EHMALSIZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf Ehtiyatsız, ehtiyat göz-lemeden, üsulsuz. Müqim bəy əlinin içi kimi bilirdi ki, ehmalsız tərpənib, deyinə-deyinə yuxuya gedən Zərrintac xanımı oyatsa, araya qan düşəcəkdir. S.Rehimov.

EHMALSIZLIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Ehtiyatsızlıq, ehtiyat gözlememe, üsulsuzluq.

EHRAM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər. ] Qedim Misirde: fironla-rın neheng meqberesi, serdabesi; piramida.

EHRAM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər. ]
din. Hacılıq ziyaretine gelenlerin Mekkeye daxil olmaları ve teleb
olunan gerime bürünme merasimi.
Səfayi-kuyinə ehram bağlayan aşiq; Yeri var etmə-sə, ey şux, Kəbə içrə məqam. S.Ə.Şirvani. // Əreblerin büründükleri böyük ağ parça.
Bedeni qurutmaq üçün, xovlu böyük desmal.

EHSAN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
din. ölmüş adamın adı-na, xatiresine verilen yemek; xeyrat. Ehsan vermək.
Rəsul atasını layiqincə dəfn etdikdən sonra başladı ehsan verməyə. "Aşıq Qerib". Vəqta ki qopur bir evdə ma-təm; Təşkil edilir büsati-ehsan. M.Ə.Sabir. Bu yeddi günün ərzində plov qurşağa çıxdı; şəhərin hamı mollaları, boynuyoğunları, ar-vadları, uşaqları hər gün ehsanda cəm olur-dular. Ə.Haqverdiyev.
Savab meqsedi ile bir şey (pul, yemek ve s.) verme. Ibrahimin anası, Hatəm, bir də Mələkəxatın o gecə səhərə kimi şadya-nalıq elədilər. Bütün fağır-füqəraya ehsan verildi. (Nağıl). // Ehsan olaraq verilen, ba-ğışlanan şey; bexşiş, sedeqe. Şərqdə hər cümə axşamı məhbuslara ehsan gətirmək adət idi. M.S.Ordubadi. [Ferhad beyin] heç ağlına gəlməyirdi ki, Mirzə Möhsün kimi bir müəllim onun ehsanı olan taxıl-dəni rədd etsin. Qantemir.
klas. Lütf, merhemet, yaxşılıq. Yar cövr etməz mana, əğyar təlim etmədən; Bil-lah, əğyar eləyən ehsanı yar etməz mana. Füzuli. Bu Xətayi xəstənin vergil muradın, ya ilah; Kim mənə lütf eylə ehsan, səndən özgə kimsə yox. Xetayi.

EHSANÇI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Savab meqsedi ile ehsan veren, ehsan eden adam. Müdir ehsançı və səxavətli qadınla həddindən artıq maraqla-nırdı. M.S.Ordubadi.

EHSAS : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] kit. Duyma, hiss etme; duyğu, hiss. Ehsas etmək (duymaq).
Göz-lərim bu qədər cinayəti görməkdən, beynim isə ehsas etmək və duymaqdan yorulmuşdu.
M.S.Ordubadi.

EHSASAT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər. "ehsas" söz. cemi] kit. Hissler, duyğular. XVI əsrdə Azərbaycan dili hər cür fəlsəfi fikirləri və dərin ehsasatı ifadə edəcək yüksəkliyə qalxmışdı. M.Ibrahimov. "Könüldə fırtına" (şeirlər kitabı) pis ehsa-sat yaradır. Ə.Veliyev.

EHTİKAR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Mal, erzaq ve s.-ni ucuz qiymete alıb sonradan baha qiymetle satma işi. "Taxıl, taxıl" deyib də, çox çığır-ma zəngəzurlu tək; Bəyin, xanın, xanın, bə-yin əlində ehtikarı gör. M.Ə.Sabir. Novruz bəy özünün ehtikarındakı müvəffəqiyyətlərini xatırlayırdı. S.Hüseyn. // Qanunsuz olaraq mal alıb varlanmaq meqsedi ile onu baha qiy-mete satma; alver. Ərzaq malları ilə ehtikar. Ehtikar üstündə məhkəməyə cəlb edilmək.

EHTİKARÇI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Ehtikarla meşğul olan adam (b ax ehtikar). Bəhayi dininə sadiq olanlar isə əksəriyyətlə böyük-kiçik tacir, ehtikarçı, dükançılardır. M.S.Ordubadi. // Qanunsuz olaraq mal alıb varlanmaq meq-sedi ile onu baha qiymetle satmaqla meşğul olan adam; alverçi.

EHTİKARÇILIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Ehtikarla meşğul olma, möhtekirlik etme; alverçilik.

EHTİMAL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
Bir şeyin ola bil-mesi, baş vere bilmesi, mümkünlüyü. Onun bu gün gəlməyinə ehtimal azdır.
Natəvan-dır ol, bu təklifə yoxdur ehtimal. Füzuli. Əziz balalar!.. Həmin bağlı otaqda
40 nəfər adam bir neçə vaxt davam edərsə, axır-da bəzi azarlara mübtəla olub həlak olmaq-larına ehtimal var. N.Nerimanov.
Ara söz menasında (çox vaxt "ki" bağ-layıcısı ile)
ola bilsin ki, yeqin ki, müm-kündür. Mən sizi
7 ay əvvəl, bir kişi ilə bə-rabər gəzən görərdim.. [O] gözlərinə qara rəngli bir gözlük taxırdı. Ehtimal ki, gözləri görməyirdi. S.Hüseyn. [Aydemir:]
.Fəqət, ehtimal ki, mən atdığım dəymişdir.. C. Cabbarlı. Ehtimal ki, o körpə heyvan balaca müsahibinin, onu yemləyib bəsləmək istəyən Baharın gəlməyini güman edib sevinmişdi. Mir Celal.
Güman, texmin, tesevvür, ferziyye. Fə-lakət zamanı ən kiçik bir ehtimal belə, insa-nın xəyalında min ümid oyadır. M.Ibrahimov. □ Ehtimal etmək
mümkün hesab etmek, zenn etmek, güman etmek, tesevvür etmek.
◊ Ehtimal nəzəriyyəsi
riyaziyyatın külli miqdarda tesadüfi hadiselerin qarşı-lıqlı tesirine esaslanan qanunauyğunluq-larını öyrenen şöbesi. Təsadüfi hadisələrin ehtimallarını öyrənən elmə ehtimal nəzəriy-yəsi deyilir. Z.Xelilov. Hər (bir) ehtimala
qarşı (görə)
mümkün ola bilecek, baş vere bilecek hadiseni, veziyyeti ve s.-ni nezere alaraq göz önünde tutmaq. Küçəyə çıxmaq lazım gəlirdi. Buna görə də hər ehtimala qarşı tədbir görmək lazım idi.
M.S.Ordubadi.

EHTİMAM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] köhn. Seyle çalışma, sey gösterme.

EHTİRAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Alışma, tutuşma.
Bir seyyarenin Güneşe yaxınlaşması, Güneşle bir bürcde olması.

EHTİRAM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər. ] Derin hörmet, sayğı.
.Qasım əminin kənddə artıq ehtiramı vardı. Ə.Haqverdiyev. Kazım kişi bu ehtirama görə razılıq elədi və yenə fikrində durub dedi ki, öz işimdə qalmaq istəyirəm. Mir Celal. Ailədəki bu qarşılıqlı ehtiram indi artıq ənənə və etiqad halına gəlmişdi. M.Hüseyn. □ Ehtiram etmək (eləmək göstərmək qılmaq saxlamaq)
hörmet etmek, sayğı göstermek. [Gülzar:] Xudaya, ata-anaya ehtiram edib sevməyi övlada vacib etmisən. S.S.Axundov. Səlim ona əri Zeynaldan daha artıq ehtiram göstərmiş, izzəti-nəfsini mü-dafiə etmişdi. S.Hüseyn. Ehtiram sahibi
hörmetli sayılan, hörmet edilen, nüfuzlu adam.
.Konsul kimi mütəşəxxis və ehtiram sahiblərindən ehtiyat etmək, hər halda, la-zımdır. C.Memmedquluzade. Ehtirama la-yiq
hörmet edilmeli, hörmet edilmeye layiq. [Zeynal:] Mehriban munis bir ana ol-maq həsəbi ilə ehtirama layiq bir qadındır.. S.Hüseyn.