Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

EKSTREMİZM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[lat.] kit. Siyasetde ifrat
görüş ve tedbirlere meyil; ifratçılıq.

EKVÄTOR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[lat.] coğr. Yer küresini mer-kezden müstevi ile kesen xett. Ekvator Yer kürəsini yarımkürəyə: şimal və cənub ya-rımkürələrinə bölür.

EKVATORİÄL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [lat.] Ekvatora aid olan, ekvatorda olan, ekvatora yaxın, ekva-tor rayonlarına xas olan. Ekvatorial axınlar. Ekvatorial koordinatlar.

EKVİVALENT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[lat.]
is. iqt. Başqa bir emteenin deyerini temsil eden emtee.
.Müəyyən bir əmtəənin ekvivalent forması onun başqa əmtəəyə bilavasitə mübadilə edilə bilməsi formasıdır. K.Marks ("Kapital", tercüme).
sif. Eyniqiymetli, beraberqüvveli. Müasir elmdəki mülahizələr göstərir ki, cisimlərin inersiya kütləsi ilə ağırlıq kütləsi ekvivalentdir. Z.Xelilov.

EKVİVALENTLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Beraberlik, eyni
qiymetde, eyni qüvvede, eyni menada olma.

EKZEMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[yun.] tib. İrinli sepkiler, su-luqlar şeklinde tezahür eden deri xesteliyi.

EKZEMALI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Ekzeması olan. Ekzemalı xəstə. Ekzemalı ayaq.
Mollayev
. birdən ekzemalı barmaqları ilə [Lalenin] qolundan yapışdı.. M.Hüseyn.

EKZOQÄMİYA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[yun. exo
xaric ve gamos
evlenme] etnoqr. öz tayfasından, öz qohum-eqrebasından, öz ictimai qru-pundan evlenmeyi qadağan eden adet.

EKZOTERMİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [yun. exo
xaric ve thermos
isti] kim. İstilik çıxması ile bağlı olan, istilik veren. Ekzotermik proses.

EKZOTİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [yun.]
Avropa ölkeleri üçün qeyri-adi olan, onlara xas olmayan. Ekzotik ölkələr (avropalılar üçün qeyri-adi olan medeniyyete, tebiete ve s.-ye malik ölkeler; mes.: tropik ölkeler).
məc. ümumiyyetle, qeyri-adi, qeribe, yad. Ekzotik musiqi. Ekzotik paltar.

EKZÖTİKA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[yun.] Avropalılar üçün qeyri-adi görünen her şey (tebiet, meişet, adet, medeniyyet ve s). Şərq ekzotikası.
Qazma sahibinin ekzotikaya olan meyli o dərəcəyə yetişmişdi ki, bir metr uzunluğun-da, yarım metr enində olan qapıya da təzə bir cecim asdırmışdı. Ə.Əbülhesen. // ümu-miyyetle, qeribe, qeyri-adi şey. Gələr canlı ekzotika ağaların xoşuna; Əhsən deyər, radiolar xitab edər qoşuna. S.Rüstem.

EQOİST : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [fr. esli lat.] özünü beyenen, özünü yüksek tutan, ancaq özünü, öz mena-feyini düşünen adam; xudbin. [Süleyman:] Mən hələ ömrümdə bunun kimi eqoist adam görməmişəm. M.İbrahimov.

EQOİSTLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Eqoist adamın xassesi, an-caq özünü, öz menafeyini düşünme; xudbinlik.

EQOİZM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[fr. esli lat.] bax eqoistlik.

EL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Camaat, xalq, adamlar. El üçün ağlayan gözsüz qalar. (Ata. sözü). Bahar fəsli el şad olur sərasər; Hərgiz məndən özgə yoxdur mükəddər. Q.Zakir. Fələyin cəbrin-dən, el tənəsindən; Dərdim artıb bir ümma¬na dönübdür. Aşıq Əlesger. Bildir bu za-man idi. El məscidə yığılmışdı. Mir Celal. □ El anası el atası
elin başçısı, hamının qayğısını çeken, derdine şerik olan, işine yarayan, xeyir-şerinde iştirak eden adam. [Mirze Heyder:] A başına dönüm, axır mənim təqsirim nədir? Mən deyəndə bir el anasıyam, sən çağırırsan, sənin işini görü-rəm, bu çağırır, gəlib onun işini görürəm. Ə.Haqverdiyev. Həsən hamının dadına çatır, hamının xeyrini-şərini görür. Həsən el atasıdır. S.Rehman. El ədəbiyyatı
şi-fahi xalq edebiyyatı, folklor. Bu sarsıntılıq, bu qatışıqlıq el ədəbiyyatında gözəl parça-lar yaratmış olsa da, yazı ədəbiyyatında bir qədər boşluq vücuda gətirmişdi. C.Cabbarlı. Yazılı klassik ədəbiyyatla bərabər, Azər-baycan dilində zəngin el ədəbiyyatı yaranır. M.İbrahimov. El oğlu el qızı
bir elden olan, hemveten, hemyerli (bezen müraciet meqamında işlenir). El oğlum, yadımdadır o dəmlər indikitək; Bağdakı uşaqlara, bir söz, ürəkdin, ürək. S.Rüstem. Gözümün önündə canlanır hər an; Yolların yorğunu o qəmgin qarı; Bir də el oğlumun qərib mə-zarı. M.Rahim. [Sevinc:] Sən səhv edirsən, Mahmud! Mən bu gün sənin üçün bir el qızı yox, bir məktəb yoldaşıyam. Z.Xelil. El yardım komitəsi
ci il inqilabrnrn ilk illerinde ayrı-ayrı kendlerde, qezalarda yoxsul kendlilere kömek etmek meqsedi ile teşkil edilen komite. Bir tərəfdən, özü-nün yorulmaq bilmədən çalışması, digər tərəfdən, el yardım komitəsinin və başqa kənd təşkilatlarının maddi və mənəvi yar-dımı ilə Bəxtiyar özünə kəndin kənarında bir evcik düzəltmişdi. S.Hüseyn. El yolu
işlek, böyük yol, gediş-geliş çox olan yol. El yo-lunun altında maşın dayandı. Ə.Veliyev.
ölke, memleket, vilayet. Sağ gedəsən ulusuna, elinə; Misri qılınc bağladaram be-linə. "Koroğlu". Molla Vəli Vidadi ve Molla Pənah Vaqif hər ikisi bir əsrin və bir elin adamlarıdır. F.Köçerli. [Selim:] Gəzdim, do-laşdım, uğradım hər elə; Mən böylə bir qadın görmədim hələ. H.Cavid. □ Eldən-elə
bir elden o biri ele, elbeel. Eldən-elə gəzmək.
[Qerib:] Bir söz ilə eldən-elə atıldım; Bu qərib ellərdə yaxdı nar məni. "Aşıq Qerib".
Tayfa, qebile. Mən də ata və ana tə-rəfindən Müqəddəm elindənəm. M.F.Axund-zade. Deyirlər ki, qədim zamanlarda bu tor-paqda bir el yaşarmış. M.İbrahimov.
◊ Elin dilinə salmaq (düşmək)
dillere salmaq.

EL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"L" herfinin adı.

ELAM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] klas. Bildirme, anlatma, xeberdar etme. Elam etmək. Elam qılmaq.
- Bəhərhal, hər nə ki muradınızdır, mənə elam edin! "Mehri-mah". [Şah Abbas:] Sonra üzün hərəmlərə tutub xitab elədi:
.Mən kəmali-əfsus ilə məcburəm ki, bir yaman xəbəri sizə elam edəm. M.F.Axundzade. Seyyid, ol mah sənin qətlinə iqdam etdi; Gedib öz çarəni qıl, eylədi elam sənə. S.Ə.Şirvani.

ELAMNAMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər. elam ve fars. name] klas. Elam yazılmış resmi vereqe, bildiriş vereqesi. Mötəbər üləma vilayətlərə elam-namələr göndərirdi ki, bundan sonra bir kimsənə cürət etməsin ki, şaha və ümənayi-dövlətə
. peşkəş versin. M.F.Axundzade.

ELAN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
Yazılı, çap olunmuş bil-diriş, xeber, melumat. Qəzet elanı. Divara elan vurmaq. Dərslərin başlanması haqqın-da elan.
Uç gün qabaqdan divarlara bö-yük, rəngli elanlar vurulmuşdu. Mir Celal. □ Elan etmək
1) hamının eşideceyi terzde xeber vermek, melumat vermek, bil-dirmek. Iclası açıq elan etmək. Müharibə elan etmək (müharibe başladığını bildirmek).
- Ruhanilər vahid bir cəbhə tutaraq Axundov komediyalarına qarşı cahad elan etdilər. Ə.Haqverdiyev. // Metbuat vasitesile bildir-mek. Ianə verənləri mətbuat səhifələrində adbaad elan etmək çətin idi. Mir Celal; 2) açmaq, izhar etmek, bildirmek. Indi daha gəlib çatmış o zaman; Sənə bir gizli sirr edim mən elan. A.Sehhet. Elan vermək
1) melumat vermek, xeberdar etmek, bildirmek. Gəldiyev elan verib, sabaha büro iclası çağırdı. Mir Celal; 2) qezet ve ya metbuat vasitesile bildirmek, xeber vermek. Müşavirə haqqında qəzetdə elan vermək. Elani-eşq (elani-məhəbbət) etmək
eşq ve mehebbetini bildirmek, sevgisini elan etmek. [Mehemmedcefer] qadınlar məcli-sində qadın azadlığı haqqında məruzədə elani-eşq edən dərəcədə ləzzətli danışırdı. Qantemir.
köhn. Resmi bildiriş vereqesi. Məlum-dur ki, xəzinədən gələn vergi elanının müqabilində danışıq olmaz. Ə.Haqverdiyev.

ELASTİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [yun.] Sıxılıb buraxıldıqda evvelki şeklini alan, möhkem, lakin sıxıl-dıqda yığıla bilen. Elastik rezin. Elastik yay. Elastik parça. Elastik əzələlər.

ELASTİKİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax elastik. Elastiki cisimlər.

ELASTİKİYYƏT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

köhn. bax elastiklik.
Müəyyən sabit mərkəzə cəzb edən və o mər-kəzdən məsafə ilə düz proporsional dəyişən qüvvəyə çox təsadüf edilir. Belə qüvvəyə elastikiyyət qüvvəsi misal ola bilər. Z.Xelil.

ELASTİKLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Elastik şeyin hal ve
keyfiyyeti. Bir elementin müxtəlif izotopları bir-birindən bir çox fiziki xassələri, xüsusən çəkisi, elastikliyi və ərimə temperaturuna görə cüzi də olsa fərqlənir. A.Qarayev.

ELAT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

top. köhn. Bir yurdda, bir yerde yaşayan camaat, xalq, el.
.Qazax mahalının vəkili Pənah ağanın zamanında bir para şuriş və inqilabın vüquinə görə Qazax ma-halından bir neçə elat köçüb Qarabağ vilayətinə, Ibrahim xanın təhti-himayəsinə keçibdir. F.Köçerli. // Başlıca olaraq mal-darlıqla meşğul olan köçeri kend ehalisi. Yaz ayı elat dağa çıxanda Nəbi dəstəsiynən gəlmişdi Qırxlar dağına. "Qaçaq Nebi". [Şehrebanu xanım:]
.Müsyö Jordana qay-maq gərək, yağ gərək, axşama plov gərək, bozartma gərək ki, gedib öz ölkəsində deməsin ki, Qarabağ elatının arvadları mərifətsiz olurlar. M.F.Axundzade. Bir dəfə [Hacı Rüstemin] yolu yaylağa gedən elata düşdü. Köç mənzil eləyib, heyvanları düzə buraxmışdı. Ə.Haqverdiyev.

ELBAŞI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. tar. Eli idare eden, ele baş-çılıq eden şexs. [İldrrım:] Altay, elbaşı sən idin, deyilmi? C.Cabbarlı.