Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

ƏHKAMÇILIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. kit. Her şeyi ehkam kimi qeyri-tenqidi qebul etme; yalnız quru ehkamlara esaslanan qeyri-tenqidi tefekkür.

ƏHKAMLAŞDIRILMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Əhkamlaşdml-maq"dan f.is.

ƏHKAMLAŞDIRILMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

məch. Əhkam
halına salınmaq.

ƏHKAMLAŞDIRMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Əhkamlaşdırmaq"-dan f.is.

ƏHKAMLAŞDIRMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Əhkam halına salmaq.

ƏHL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
köhn. Yiye, malik, sahib (bu menada adeten terkibde işlenir; mes.: servet ehli, derd ehli. Vidadi, xəstəyəm, gün-lər sanaram; Dərd əhliyəm, qəm hərfini qanaram. M.V.Vidadi. Qüvvətli təbiət də bizə baş əyir indi; Eşq əhliyik, hər yerdə bizim qüdrətimiz var. Ə.Vahid. □ Əhli-beyt
1) köhn. klas.
ev adamları, aile, külfet. Insan öz əhli-beytindən kənar oldu, əlbəttə, onun üçün, bir növ narahatlıq hasil olacaq. C.Memmedquluzade; 2) din. mü-selmanların Mehemmed peyğemberin öv-ladlarına verdikleri ad. Əhli-beyt tərəfdar-ları olan şairlər ilkin çağlardan başlayaraq mərsiyə qoşmuş, qəmli şeirlərində Kərbəla müsibətini səsləndirmişlər. Ə.Seferli. Əhli-dərd
derd ehli, derdli, derdi olan adam. Fələk, bari, cəfalar eyləyib sən həm qəm artırma; Əlindən gəlmədisə əhli-dərdə çarəsaz olmaq. S.Ə.Şirvani. Əhli-dil şair.
söz başa düşen, o birinin derdinden xeber-dar olan adam, arif. Işarət elədim, dərdimi bildi; Gördüm həm gözəldi, həm əhli-dildi. Aşıq Əlesger. [Xaqani:] Istəyirəm ki, şah əhli-dil olsun; Iqlimimiz belə mötədil olsun!
M.Rahim. Zalim fələkin gərdişi atəşlərə yansın! Əvvəlcə nə cövr eyləsə, əhli-dilə eylər. Ə.Vahid. Əhli-divan rəs. köhn.
divan (mehkeme) işleri ile meşğul olan adamlar, mehkeme memurları. Əhli-dünya
axirete inanmayıb ancaq bu dünya ile maraqlanan, bu dünya işleri ile meşğul olan, bu dünyanın nemetlerinden faydalanan adam. Baxarmı əhli-dünyayə; Gülündən ay-rılan bülbül. Aşıq Bülbül. Əhli-dünyayə virdi lənətdir; Gecə-gündüz xəyali dövlətdir. S.Ə.Şirvani. Əhli-elm
elm ehli, elmle meşğul olan adamlar, elm xadimleri. Cəfər, ey nuri-dideyi-Seyyid!.. Əhli-elmə həmişə hörmət qıl! S.Ə.Şirvani. Əhli-eşq
eşq ehli, aşiq. O məclis kim, ziyası olmaya şəmi-camalından; Nə məclis, eyni zülmət, əhli-eşqə bir bəla məclis. S.Ə.Şirvani. Inan, əlbəttə, bir zaman olacaq; Əhli-eşq onda kamran olacaq. A.Sehhet. Ziyarətgahını gülbusələr təzyin edər hər an; Sən əhli-eşq için bir Kəbə yandırdın məhəbbətdən. H.Cavid. Əhli-əyal
ailede olanlar: er, arvad, uşaqlar; aile. Əhli-əyalı ibarətdir bir anasından, bir arvadından və yeddi-səkkiz yaşında oğlundan. C.Memmedquluzade. Xanlar kimdir ki, yazıq kəndlilərin malına, canına, əhli-əyalına özlərini sahib edirlər. C. Cabbarlı. Haşım Məhəmmədin yanında bir müddət qalsın və bir qədər pul qazan-dıqdan sonra yenə qayıdıb əhli-əyali ilə xoşbəxt dolansın. B.Talıblı. Əhli-hal
hal ehli, başa düşen, başqasmm halından xeber tutan. Bir para əhli-hal olmayan gözəl; Zə-nəxdanı gizlər, yanağı çəkər. Q.Zakir. Əhli-hal eşq için, əvət, bayılır; Haydı, Zəhranı get çağır, ayılır. H.Cavid. Əhli-iman
iman ehli, etiqadlı, dine inanan adam. Ağdam bazarında da nə qədər istəsəniz imanlı hacı, kərbəlayı və məşədi tapılar.. Hamısı əhli-iman, namaz qılan, oruc tutan müqəddəs mömin şəxslərdir. Ə.Haqverdi-yev. Əhli-insaf
insaf ehli, insaflı adam. Xislətdə sadəyəm, eşqdə Qafam; Mən mür-vət kanıyam, əhli-insafam. Aşıq Şemşir. Əhli-kef
kef ehli, vaxtını kefde ve xoş keçiren adam. Əhli-kef adam.
.Hər kəs görsə ki, hambal qəzet oxuyur, elə bilər ki, bir əhli-kef adamdır, çağırıb yük götürtməz
və pul da verməz. ü.Hacıbeyov. Restoran bu gecə çox maraqlıdır; Əhli-kef insanlar aşıb-daşırlar. S.Vurğun; // dan. vaxtını ey-yaşlıqda keçiren adam. Zəng çalınır; Gəlin qalxır, qapını açır; Zümzüməylə girir evə "əhli-kef&#
əri. S.Vurğun. Əhli-kəmal köhn.
kamal sahibi, kamallı, ağıllı adam. Bildim bu imiş sənin muradın; Kim, əhli-kəmal ola ibadın. Füzuli. Əhli-kitab
islam dinine göre, göyden nazil olmuş müqeddes kitab-lardan birine inanan(lar)
müselmanlardan başqa yehudiler ile xristianlar. Aldı əhli-kitab dünyanı; Şərh edirsən sən indi Quranı. S.Ə.Şirvani. Qızma, şeyxim, o da bir əhli-kitab; Baxalım nəzri nədir? H.Cavid. Əhli-qələm köhn.
qelem ehli, qelem sahibi, yazıçı, müherrir. Leyk bir bax ki, bu gün Şirvanda; Gör neçə əhli-qələm var onda? A.Sehhet. Əhli-qərəz
qerezli adam, qe-rezkar, üreyinde qerez saxlayan adam. Eyb bilər fəzlini əhli-qərəz; çünki onun var ürəyində mərəz. S.Ə.Şirvani. Əhli-qiblə din.
müselman, islam ehli. Əhli-qübur
qebiristan ehli, ölüler. Qazıb əhli-qübur içində məzar; Oldu mədfun qəbr ara Bozlar. S.Ə.Şirvani. Sizin olsun bu da, ey əhli-qübur! Abi-kövsər deyilən badə budur! H.Cavid. Əhli-məclis
1) meclisde olan-lar, iştirak edenler. Vəkil, vəzir, əhli-məclis hamısı oğlanın bu hünərinə məəttəl qaldı-lar. (Nağıl); 2) sehne eserinde iştirak edenler. Əhli-mərifət
merifetli adam. Sa-nırsa zahid özün əhli-mərifət, əmma; Bilirmi, nolduğun olsa suali-hürriyyət? Ə.Vahid. Əhli-ruh
ruh ehli, ruhlu adam. Gör necə xələt verdi; Məlul könlüm aşdı, gözəl; Arifsən, əhli-ruhsan; Can sana peşkəşdi, gözəl! Aşıq Əlesger. Əhli-savad
savadlı, oxumuş.
..Mən əhli-savadam, yazı-pozu mənim gözümə ziyan eləyibdi. C.Memmed-quluzade. Əhli-vəfa klas.
vefalı. Yolunda müntəzirəm, can verim görəndə üzün; Cəfa çəkənlərin əhli-vəfasıyam, gözəlim! Ə.Vahid. Əhli-zələmə əhli-zülm köhn.
xalqı in-ciden, xalqa zülm eden, xalqa eziyyet veren adam (çar dövründe inzibati polis orqanları memurlarına verilen ad). [Sekine xanım:] Əziz bəyin dədəsi əhli-zələmə idi, özü ki hələ divan qulluğuna girməyibdir? M.F.Axund¬zade. Əhli-zövq
zövq ehli, yaxşı zövqü olan adam. [Şeyx Hadi Şeyx Senan haq-qında:] Onu idrak üçün kəmal istər; Əhli-zövq istər, əhli-hal istər. H.Cavid. Əhli-zülm
zülmkar, zülm eden adam. Əhli-zülmü necə, bərbad eylədi bir ləhzədə; Sən bizim dağlar pələngi qəhrəman Eldara bax! S.Vurğun.
Bir yerde sakin olan, daim bir yerde
yaşayan, bir yerin ehalisinden olan adam.
Kənd əhli (kəndlilər). Şəhər əhli (şəhərlilər).
-
.Axundu mən çoxdan tanırdım, özü də Iran əhlidir. C.Memmedquluzade. Bu kən-din əhli həqiqətən çox avam idi. Qantemir.
Bacaran, bilen adam. Işi əhlinə tapşır.
Əhali. Nə əhlimizdə ayıqlıq əlaməti gö-
rüneydi; Nə bir para oxumuşlarda bu zəka-
vət oleydi. M.Ə.Sabir. [Qazı:] Əzizim,
. üç-
dörd nəfər kəndinizin əhlindən gətirərsən
mənim yanıma. C.Memmedquluzade.

ƏHLİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif [ər.]
Əhlileşdirilmiş, ele öy-redilmiş; ehlileşmiş, ele öyrenmiş. [Qehre-man:] Bununla belə [fil] özü çox həlim və yumşaq heyvandır. Bunu tutub əhli heyvan edirlər. "Mekteb".
Görmüş, keçirmiş, yaxşı-pis gün gör-müş, qanan. Əhli adama dərd söylə.

ƏHLİ-XİBRƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] hüq. bax eksper-tiza. Bir şəxsin anlaqsız olmasını, yəni mə-suliyyətə qabil olmamasını müəyyən etmək üçün mütləq həmin şəxs tibbi əhli-xibrəyə göndərilməlidir. V.Qehremanov.

ƏHLİLƏNMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Əhlilenmek"den f.is.

ƏHLİLƏNMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax əhliləşmək.

ƏHLİLƏŞDİRİLMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Əhlileşdirilmek"-den f.is. Vəhşi heyvanların əhliləşdirilməsi.
- Camışların əhliləşdirilməsinə çox qədim za-manlarda Asiyada başlanmışdır. A.Ağabeyli.

ƏHLİLƏŞDİRİLMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

məch. Əhli edil-
mek, ele öyredilmek. Tülkü balası əhliləş-dirilmişdir.

ƏHLİLƏŞDİRİLMİŞ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f.sif. Əhli edilmiş, ele öyredilmiş. Əhliləşdirilmiş ayı. Əhliləş-dirilmiş heyvan.

ƏHLİLƏŞDİRMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Əhlileşdirmek"den
f.is.

ƏHLİLƏŞDİRMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f.
Vehşi heyvanı ehli etmek, ele öyretmek. Bu gün bizə xid-mət edən bütün heyvanları insanlar əhliləş-
dirmişlər.
Insan öz arzusuna müvafiq ola-raq vəhşi çəki balığının təbiətini dəyişdirmiş və onu əhliləşdirmişdir. "Zoologiya".
məc. Adamlara alışdırmaq, onlarla ün-siyyet ve ülfete öyreşdirmek. O vəhşini bir qədər əhliləşdirmək lazımdır.

ƏHLİLƏŞMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Əhlileşmek"denf.is. Əh-liləşmə təsiri ilə heyvanlarda bir sıra dəyişik-liklər əmələ gəlmişdir. "ümumi zootexniya".

ƏHLİLƏŞMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f.
Əhli olmaq, ele
öyreşmek (vehşi heyvan haqqında).
məc. zar. Adamlara uyuşmaq, alışmaq; adamlarla ünsiyyet, ülfet etmeye öyreş-mek; cemiyyetde özünü aparmağa alışmaq.

ƏHLİLƏŞMİŞ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f.sif. Əhli olmuş, ele öyreşmiş. Əhliləşmiş dəvə.

ƏHLİ-SƏLİB : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] tar. XI-XIII esrler-de Qerbi Avropa feodallarının, katolik kil-sesinin teşebbüsü ve tehriki ile müqeddes torpağı, yeni Felestini müselmanların elin-den qurtarmaq behanesi ile Yaxın Şerq ölkelerine etdikleri herbi yürüşlerinde iş-tirak edenlere verilen ad (döşlerine xaç (se-lib) şeklinde nişan vurduqları üçün tarixde onlara bele ad verilmişdir). Əhli-səlib mü-haribələri.

ƏHLİYYƏT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
Leyaqet, iqtidar, etibarlılıq, selahiyyet. Əhliyyəti çatmır. Bu işdə onun əhliyyəti var.
Əhli etme, ele öyretme. Buna görə də onları bir ev quşu kimi əhliyyətə almağı və hə-yata öyrətməyi bacarmalıyıq. M.S.Ordubadi.

ƏHMƏDİ-BİQƏM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. dan. Qemsiz, derd-siz, qayğısız adam. Əhmədi-biqəmin biridir.
Ancaq qızın bu qədər Əhmədi-biqəm olma-sı, tənbəllik etməsi, qəsdən özünü işə vermə-məsi onu təbdən çıxartmışdı. Ə.Veliyev. Bu dəllalların içində Əhmədi-biqəmləri çoxdur. P.Makulu.

ƏHMƏQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[ər.] bax axmaq. Əlhəq, mü-nəccimbaşı dəxi, görünür ki, əhməq imiş. M.F.Axundzade. Gücümü mən bilə-bilə na-haq; Şirə qıldım hücum, mən əhməq. A.Sehhet. Ağzını, az qaldı ki, dartıb cıray-dım əhməqin! Yumruğumla qol-qabırğasın qıraydım əhməqin! Ə.Nezmi.

ƏHMƏR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [ər.] klas. Qırmızı. Hanı o sən görən əhmər yanaqlar; Müsəlsəl keysular, nəsrin buxaqlar. Q.Zakir. Rəngi-ruyi qızıl-
güldən əhmərdir; Əl-ayağı, sanasan ki, mər-mərdir. Aşıq Ariz. Bəzənirsiz al qumaşa; Əhmər, yaqut, yəmən, dağlar! Aşıq Şemşir.
0 Hilal əhmər
bax hilal.

ƏHRAM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
İndi piramida adlanan hendesi cismin köhne terminologiyadakı adı.
Qedim Misir fironlarının mumiyalan-rmş cenazelerinin saxlandığı, alt terefi dörd-bucaq şeklinde, yuxarı qalxdıqca daralıb şiş-leşen, daşdan tikilmiş, çox neheng serdabe.

ƏHRAMVARİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Əhrama oxşayan, eh-ram şekilli, getdikce yuxarısı daralan.