Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

ƏLBƏYAXA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Şiddetli dava, vuruşma; mübarize. [Kerim] bilirdi ki, əlbəyaxa vaxtı dəmadəm yaxınlaşır. S.Rehimov. Mən bu qara xəyallarla əlbəyaxa ikən, birdən, deyəsən, gözümə bir işıltı dəydi, yox oldu, yenə göründü. M.Rzaquluzade. □ Əlbəyaxa olmaq
berk vuruşmaq, çarpışmaq; müba-rize etmek. çar hökumətinin siyasəti çarın işğal orduları ilə bizi əlbəyaxa olmağa məcbur etdi. M.S.Ordubadi. Ər və arvad əl-bəyaxa oldular. C.Memmedquluzade. [Yusi-fin] cəbhədə keçirdiyi günlər, ölümlə əlbə-yaxa olub, ad-san qazandığı vaxtlar gözü-nün qabağına gəldi. B.Bayramov.
sif. Şiddetli, amansız. Əlbəyaxa çar-pışma getdikcə şiddətlənirdi. Ə.Əbülhesen. □ Əlbəyaxa vuruş(ma)
silahsız halda ve ya soyuq silahla aparılan döyüş. Pilləkəndə əlbəyaxa vuruşma uzun çəkdi. Mir Celal. Mən səni düşünərək getdiyim zaman huşa; Bəlkə də sən girirsən əlbəyaxa vuruşa. Ə.Cemil. Əlbəyaxa vuruşmaq
bir-birinden yapışmaq, şiddetli vuruşmaq. Araz onlarla əlbəyaxa vuruşaraq təslim olmurdu. A.Şaiq. Müşkünaz təkliklə əlbəyaxa vuru-şur, bu təkliyi evdən qovub uzaqlaşdırmaq istəyirdi. Ə.Veliyev.

ƏLBİR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf Bir-birine kömek ederek; beraber, birge, birleşerek. Əlbir işləmək.
[Altunbay:] Elxan biləgənli, sən Solmazı sevir isən, özündə onu qoruyacaq bir cəsarət du-yur isən, and iç, əlbir çalışaq. C.Cabbarlı. [Nebi:] Düşünüb bayaqdan tökmüşəm tədbir; Gərək sinə gərək düşmənə əlbir! S.Rüstem. // Şerik, bir yerde, birlikde. Bu işi onlar əlbir görmüşlər. □ Əlbir olmaq
yoldaş olmaq, birge hereket etmek, bir meqsed üçün birleşmek. Əlbir olub bir ayı bir şir ilə; Ovladılar dovşanı tədbir ilə. A.Sehhet. [Nebi:] Əlbir olub od salmaq üçün düşmənlərin canına; Sinən üstdən yol ver, keçim qardaşımın yanına! S.Rüstem. Bir hökmdar deyil, yığılıb hətta; Yüzü əlbir ola, gələ, vermərəm! M.Rahim.
sif Hemrey, çox yaxın, birge işleyen. Əlbir yoldaşlar. Əlbir iş.
İndi, indisə sürət qatarında qızıl diplomla, əlbir və ürəkbir yoldaşlarımla evə dönürəm. Mir Celal.

ƏLBİR-DİLBİR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax əlbir. [Necmi:] Bu vaxta kimi əlbir-dilbir, asayişlə yaşayan
. bu dinc camaatın arasına nə üçün iğtişaş düşsün? Ə.Əbülhesen. [Hacı:] Buxaralı Buxaradan, Bağdaddan, Tehrandan
adını müsəlman qoyan gərək əlbir-dilbir səy elə-sin. Mir Celal. Hər halda gümanım budur ki, əlbir-dilbir olsaq, Xanpəri xalanı düz yola gətirə biləcəyik. Ə.Veliyev.

ƏLBOMBASI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Əl ile tullanılıb atılan bomba. Dəstə komandiri hər əsgərə 35 güllə və iki əlbombası payladı. Mir Celal.

ƏLBORCU : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Tez ödenilmek şerti ile verilen, ya alınan azacıq borc pul, yaxud başqa şey. Əlborcu almaq. Mənə on manat əlborcu ver.
.Yaşıdlarından və yaxın dostlarından biri, bu gün ondan əlborcu qa-zıma borusu istəməyə gələndə Qüdrətdən bu-nun da səbəbini soruşdu. M.Hüseyn. [Sur-xay:]
.Sən öləsən, Hüseyn, bu gün evimizdə çörək olmayıb, gəlmişəm, səndən bir az əlborcu pul alam. S.Rehman.

ƏLCƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Kiçik, azacıq, bir tike, el qeder. Əlcə çörək. Əlcə ət.
Anası bir əlcə əppəyə dönüb yoxa çıxıbdır. S.Rehimov. Mövqeyə gələn kimi Abbas karandaşla bir əlcə kağıza ərizəsini yazdı, üç nəfərdən zə-manət aldı. Ə.Əbülhesen. [Gülzar:] [Ağa-larov] dişini bizim o bir əlcə torpağa qıca-dıb. Ə.Memmedxanlı.

ƏLCƏCİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Lap balaca, balaca el boyda (adeten "bir" sözü ile). Yun şalına bürünmüş bir əlcəcik çöhrəsində Ağcanın gözləri parlayıb yanırdı. Ə.Əbülhesen.

ƏLCƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Əli soyuqdan ve s.-den qoru-maq üçün barmaqlı, ya barmaqsız el geyimi. Uzun əlcək. Əlcək toxumaq. Meşin əlcək.
Qadın əlcəkləri. Beşbarmaq əlcək. Təkbarmaq əlcək. Bir corab, bir əlcək, bir isti köynək; Bir də ki yun başlıq göndərirəm, al! S.Vurğun.

ƏLCƏKTİKƏN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ƏLCƏKTOXUYAN is. Parçadan elcek tiken, yaxud yundan, iplik-den elcek toxuyan usta.

ƏLÇATAN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif
Hündür olmayan, el çata bilen, alçaq. Əlçatan divar. Əlçatan rəf.
Uzaq olmayan, yaxın. Əlçatan yer.
Əlde edile bilen, ele düşe bilen, mü-
nasib.

ƏLÇATMAZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif.
Hündür, uca, yüksek. Əlçatmaz minarə. Əlçatmaz hasar. // məc. Yetişmek, nail olmaq, elde etmek mümkün olmayan. [Adile:] Mən yaxında, əlim altın-da olan səadətə qovuşmaq istəyirəm, uzaq-lara, əlçatmaz səadətlərə doğru qaçmaq istəmirəm. Ə.Memmedxanlı.
Uzaq, gedib-gelmek çetin olan. Əlçatmaz yer.
Cüməyəm, müşküldü aşıqla hallar; Ney-ləyim, əlçatmaz, uzaqdıryollar. Aşıq Cüme. Onları apardılar özlərilə dağlara; Kənd-lərə, şəhərlərə, əlçatmaz uzaqlara. S.Rüstem.
Möhkem, alınması, tutulması, girilmesi mümkün olmayan, ya çetin olan. [Meher-rem:] Rüstəm bəy evini eyləyib bir əlçatmaz qala. N.Vezirov.

ƏLÇATMAZLIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Əlçatmaz şeyin halı, veziyyeti; uzaqlıq, yaxud yükseklik, hün-dürlük.

ƏLÇİM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ƏLçİN is. Bir defede elde tu-tulub cehrede ip halına getirile bilen qeder (yun). O arvad gündə yüz əlçim yun əyirir.
[Tapdıq]
.gah yun darağının qoynuna yı-ğılmış əlçimlərə, hərdənbir də cəhrənin tağalağına çox diqqətlə baxırdı. Ə.Veliyev. İndi cəhrə uğuldayır, uğuldadıqca yun əlçimi eşilib sapa dönərək iyə toplanırdı. Ə.Əbülhesen. □ Bir əlçim
bir elde tutu-lacaq qeder. Göy açıq; Nə bir əlçim bulud; Nə bir qucaq duman. R.Rza.

ƏLDARAĞI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Yun daramaq üçün taxta altlığa bend edilmiş, ucu şiş meftillerden ibaret alet; daraq.

ƏLDƏBİR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif məh. Birinci növbede ne-zere alınmalı olan; vacib, lazım.

ƏLDƏKİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Əlde olan, ortada olan, möv-cud olan, nağd. Əldəki vəsaitdən lazımınca istifadə etməli.

ƏLDƏQAYIRMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ƏLDƏQAYRILMA sif.
Fabrik, ya zavodda deyil, el ile qayrılmış, düzeldilmiş, istehsal edilmiş. Əldəqayrılma şey.
Bəzi mağaza müdirləri
. əldəqayırma çəkmələri fabrik məhsulu adı ilə camaata satırlar. "Kirpi".
məc. Biliyi, hazırlığı, bacarığı olma-yan, öz senetini, işini pis bilen; leyaqetsiz. Bu əsərindən də görünür ki, bəzi əldəqay-rılma alimlər kimi, ordan-burdan çırpışdır-mır. M.Hüseyn. // Qeyri-heqiqi, yalançı. [Qenberqulu:] Heç tikə də yaraşmır, çünki sən əldəqayırma bəysən. Bəyin gərək dədəsi də bəy ola. B.Talıblı.

ƏLDƏN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf
dan. Tez, arada, celd. Əl-dən get, bazardan qənd al, gəl.
Mağazadan yox, xüsusi şexsden, al-verçiden. Əldən almaq.

ƏLDƏYİRMANI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Un üyütmek, yarma çekmek üçün el ile işledilen kiçik deyir-man. Axşam lampa işığında Telli əldəyir-manı ilə yarma çəkirdi. S.Hüseyn. // İstiot, qehve, duz ve s. kimi şeyleri üyütmek üçün el ile işledilen kiçik maşın; kirkire.

ƏLDƏYMƏMİŞ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f.sif. Toxunulmamış. [Qerib:] Uç gözəlin biri bizə qohumdur; O birisi əldəyməmiş qovundur. "Aşıq Qerib". Bizə bu dağ, bu dərə; Təslim olsun bir kərə! Əldəyməmiş yerlərə; İşləsin qüvvətimiz.. S.Vurğun.

ƏLDƏYMƏZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax əlçatmaz.

ƏLEYH : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[ər.] Adeten "eleyhine" şeklinde adlıq ve yiyelik hallardan sonra işlenir:
..zid-dine,
..qarşı. Əleyhinə səs vermək. Əleyhinə getmək. Təklifin əleyhinə çıxmaq. Düşmən əleyhinə.
[Nesir] də məlum fikirlər üzərində ləhinə və əleyhinə olmaq üzrə söz söyləyirdi. S.Hüseyn. Bəzi kəndlilərə də kimin lehinə, kimin əleyhinə, nəyə qarşı əl qaldırmağı başa salmaq çətin idi. Mir Celal. Əziz təklifin əleyhinə səs verdi. Ə.Əbülhesen.

ƏLEYHDAR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [ər. eleyh ve fars.
..dar] Əleyhine, ziddine, eksine olan; düşmen. O sizə əleyhdar adam deyil. Onda mən əleyh-dar bir hərəkət görmədim. // İs. menasında.
.Əleyhdarlar böyük ədibin kəlamına təslim olmuşdular. Mir Celal.

ƏLEYHDARLIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ƏLEYHDARLIQ is. Əleyhine, ziddine
olma; düşmençilik.
.Vəliəhdin [yerine] rus əleyhdarlığı ilə məşhur olan Nizamülmülkü təyin etdilər. M.S.Ordubadi.

ƏLEYKƏSSALAM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ƏLEYKüMƏSSALAM nida [ər.] Size (sene) de salam olsun! "Sa-lameleyküm"e (salama) cavab ifadesi. [Yu-sif:] Ay əleyküməssalam, qardaşlar, əylə-şiniz. N.Nerimanov. Əleykəssalam, keyfin yaxşı olsun. H.Nezerli.