Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

ANA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
övladı olan qadın. Ana məhəb-bəti. Mehriban ana. Bütün qədim şairlər ana-larının südü ilə yoğrulmuş dildə yazırdılar.
- Anasına bax, qızını al. (Mesel). [Zeyneb:] Eh, Dilrüba, sən özün də ana olacaqsan. M.S.Ordubadi. Gəlinin sözləri anasını da kövrəltdi. çemenzeminli. Dörd ay vardı, ananın gözləri yol çəkirdi. S.Rüstem. // Mec. menada. Zaman bizə bir anadır; Biz zama-nın övladıyıq! S.Vurğun.
öz balalarına nisbeten heyvan, balası olan heyvan. Quzular analarını əmirlər. Pişiyin balası lap anasına oxşayır.
Yaşlı qadına hörmetle müraciet. Ana, bir az su verin.
məc. Bir şeyin esas qismi, merkezi, kökü menasında. Ana çay. Ana zoğ. Ana dili.
Bütün ana və qol arxlar təmizlənib qaydaya salınmışdır. // məc. Besleyici, qida-landırıcı, terbiyelendirici. Hündür dağlar sizin ilə öyünür; Anasınız çay, bulağa, buludlar. H.K.Sanılı.
məc. Müxtelif oyunlarda başçı. Uşaq-lardan bir nəfər nüfuzlusu "ana" (oyun başçısı) olardı. H.Sarabski.
0 Ana bətni
ana qarnı, uşaqlıq. Bəlkə də onların [Bab ve Behanın] ana bətnindən alim doğulduğuna inananlar tapılırdı. M.S.Ordubadi. Ana Vətən, ana torpaq, ana yurd tənt.
Veten. Onun sadə həyatını mən bilirəm; Bilir bizim ana torpaq, ana vətən. S.Vurğun. Mən deyirdim ki, bir gün varıb ana yurduna; Opərsiniz anamın toz basan məzarını... A.İldırım. Ana dili
bir adamın doğma dili, körpelikden öz ata-anasından öyrendiyi dil.
.Ərəb və fars kəlmə və ibarələrinin şövq və həvəsində olub, ehtiyac olmadığı halda onları ana dilinə qatıb qarışdırmaq, bizim əqidəmizcə, böyük səhvdir. F.Köçerli. Füzuli bayraq etdi doğma ana dilini; O bu dildə ilk dəfə "Leyli-Məcnun"yaratdı. B.Vahabzade. Ana xətti
esas, mühüm cehet. Lakin özlüyündə müstəqil olan bütün bu musiqi parçaları arasında müəyyən bir rabitənin varlığı və bununla da bütün nömrələrin bir ana xəttinə əsaslanması lazımdır. Ə.Bedelbeyli. Ana südü kimi məc.
halal, qanuni. [Hesen:] Ay mirzə, Allahı sevərsən, kasıb adamam, mənim evimi yıxma, yediyin nahar da ana südü kimi halalın olsun. Ə.Haqverdiyev. Ana ıışağı məc.
utancaq, dilsiz-ağızsız, fağır. Dördillik məktəb həyatında özünü ana uşağı kimi aparan Səlim birdən-birə dəyişdi. M.Hüseyn. Anadan olmaq
doğulmaq. Nurəddin
. anadan olandan öz şəhərlərindən başqa bir yer görməmişdi. S.S.Axundov. Anan ölsün!
teessüf, keder bildirir. [Əhmed:]
.Dərdlər dərmanı tapılmaz məgə-rinki bu kitabların içində... Anan ölsün kitab yazan!.. N.Vezirov. Anası mələr qalmaq
- ölmek. Anası ölmüş (ölsün)
1) yazıq, fağır, biçare, bedbext (teessüf bildirir). [Mesme:] Təzəlikdə heç xəbər-ətər yoxdur. Anası ölmüş [Bendalı] düşdü qürbətə, yaman düşdü. Mir Celal. Səlbi təzədən dilləndi:
Anası ölmüşü harada qoyub gəldin? Ə.Veliyev; 2) qoçaq, zirek (terif yerinde işlenir). Anasını ağlar (mələr) qoymaq
divan tutmaq, öldürmek, bedbext etmek, müsibete uğratmaq. [Reşid:]
.Yadında saxla, mənim tikəmə əl uzadanın anasını ağlar qoyaram. İ.Şıxlı. Anasını ağlatmaq
zülm etmek, divan tutmaq, berk cezalandırmaq, öldürmek. [İsmayıl bey:] Sən məni şahid yaz, mən onun [Camal beyin] anasını ağla-dım. N.Vezirov. Güldü, sinəsini dağladıb haqqın; Güldü, anasını ağladıb haqqın. B.Vahabzade. Anası vayına oturmaq
- ölmek. Uşaqların anası dan.
evfemistik yol ile erin öz arvadının adını çekmemek üçün işletdiyi ifade. [Keremeli:] Eşitməyib-sənmi ilan vuran yatar, ac yatmaz. Səndən də üzüm qara, uşaqların anası da yorğana bürünüb hıçqırırdı. İ.Şıxlı.

ANA-BACI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. dan. Ana ve bacı kimi olanlar, bir-birine çox yaxın olanlar; yaxın dostlar, refiqeler.

ANA-BALA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Ana ile oğlu ve ya qızı. Səməd getdi. Ana-bala baş-başa verib ağlaşdılar. B.Talıblı. Taxt üstündə ana-bala oturublar yanaşı. Ə.Cemil. // Heyvan-lar haqqında. Qoyunlar sağılıb qurtardıq-dan sonra ağılın ağzını açarkən ana-bala mələşə-mələşə qaçaraq bir-birinə qarışırdı. A.Şaiq.
◊ Ana-bala eləmək
lazım olmadığı halda eyni şeyden bir neçe dene almaq. Ana-bala kimi
çox mehriban, meheb-betli. Ana-bala olmaq
ana ile bala kimi mehriban olmaq, mehebbetli olmaq.

ANAC : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif.
Defelerle bala doğub, yaxud bala yetişdirib qartlaşmış (heyvan haqqında). // İri, yeke, güclü, qüvvetli (heyvan haq-qında). Anac qurbağa. Anac toyuq.
Amma kənddən çıxıb bostanlar arasındakı cığıra təzəcə ayaq basmışdıq ki, anac bir dovşanın ombasını yuxarı ata-ata qabağımıza düşüb qaçdığını görmüşdük. Ə.Memmedxanlı.
məc. dan. Bir işde qocalıb tecrübe qa-zanmış.

ANACAN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Anaya nevazişle müraciet. [Resul:] Anacan, dayanmağa halım yoxdur, gərək mən gedəm. "Aşıq Qerib".

ANACIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ANACIĞAZ "Ana"dan oxş.

ANACLANMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. dan. Böyümek, yeke-leşmek. // Qocalıb tecrübelileşmek, usta-laşmaq.

ANACLIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Defelerle bala doğub ye-tişdirmiş ve qartlaşmış heyvanın halı.
İrilik, yekelik.

ANA(DAN)BİR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Bir anadan olan, bir anadan doğulan.

ANADANDOĞMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

a x anadangəlmə.

ANADANGƏLMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif.
Lap doğulandan xas olan; xilqetinde, yaradılışında olan; fitri. Anadangəlmə nöqsan. Anadangəlmə pəltək. Anadangəlmə lal.
[Mürşüd:] Adamda gərək qanacaq anadangəlmə olsun. S.Rehman. [Əzizin]
.anadangəlmə sağ ayağı sol aya-ğından azacıq gödək idi. İ.Melikzade.
məc. dan. Tamamile lüt, çılpaq. □ Ana-dangəlmə olmaq
lüt olmaq.

ANÄFORA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [yun.] Misraların evvelin-de eyni sesin ve ya eyni sözün tekrarı.

ANAXRONİZM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[yun.] Bedii eserde keç-mişin tesvirinde xronoloji deqiqliyin bil-meden, yaxud bilerekden pozularaq başqa dövrün hadise elametlerinin esere getiril-mesi. Orta əsrlər, Intibah dövrü və klassisizm incəsənəti və ədəbiyyatı üçün anaxronizm səciyyəvi haldır.

ANAXTAR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. məh. Açar; sandıq açarı.

ANAKONDA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [isp.] Yatağanlar fesile-sinden en böyük ilan. Anakondanın rəngi zeytunu-bozdur.
ANALGiN is. [yun.] əcz. Ağrıkesici, qız-dırmasalan ve iltihaba qarşı derman prepa-ratı. Analginin ən yüksək dozası.

ANALI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Anası olan. Analı uşaq. Analı quzu.
Analı quzu, xınalı quzu. (Mesel). Analı evlərdə cənnət yaranar; Anasız evlər-də həsrət yaranar. Şehriyar.

ANALI-ATALI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Anası ve atası olan. Analı-atalı (z.) böyüsün.

ANALI-BALALI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf Ana ile bala bir yerde, hamısı bir yerde, beraber. Analı-balalı bütün qoyunları siyahıya almaq.

ANALIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Ananın öz uşaqları ile olan elaqe ve münasibeti, ana vezifesi. Analıq hissi. Analıq borcu. Analıq etmək. Analıq insan sevincinin tükənməz mənbəyidir.
- Cəmalə indi bilirdi ki, onun elmi işləri ilə yanaşı, bir analıq vəzifəsi də vardır. S.Rehimov. Ceyran Səltənətin uşağına, analığına, sadəliyinə gülürdü. Mir Celal.
ögey ana, ana vezifesini gören qadın.
[Sara:] Hərçənd biz bir günah iş görmürük,
amma hər halda Gülnisə mənim analığımdır.
C.Cabbarlı.
sif. Anaya mexsus, anaya aid olan.
Analıq hüququ.

ANALİTİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Analize aid olan, analize xas olan; analiz tetbiq eden. Analitik təhlil mərkəzi. Analitik üsul. □ Analitik dillər dilç.
cümlelerde sözler arasındakı elaqe sözlerin özlerinin formaları ile deyil, kömekçi sözler, sözlerin sıralanması ve s. vasitesi ile ifade olunan diller (ingilis, roman dillerinde ve bezi başqa dillerde olduğu kimi). Analitik həndəsə riyaz.
- hendesenin hendesi xetleri, sethlerin ve cisimlerin xasselerini cebr ve tehlil üsulu ile öyrenen behsi.

ANÄLİZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[yun.] Tedqiq olunan şeyin hansı terkib hisselerinden ibaret olduğunu, yaxud onun terkibine ne miqdarda bu ve ya diger maddenin daxil olduğunu müeyyen etmek üçün tetbiq edilen emeliyyat; tehlil. Analiz və sintez. Kimyəvi analiz. Mədə şirəsi analizi.
Qəbuldan sonra Firuzə kabineti intizama salırdı və laboratoriyada qan analizi üzərində çalışırdı. C.Cabbarlı.

ANALÖGİYA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[yun.]
Hadiseler, mef-humlar, şeyler arasında oxşarlıq, benzerlik, uyğunluq.
Mentiqde: iki eşya ve ya hadisenin her hansı cehetden bir-birine benzerliyine esas¬lanaraq, onların diger cehetlerden de bir-birlerine benzemeleri haqqında netice çıxarmaqdan ibaret mühakime üsulu. Ana-logiya məfhumunu elmə Aristotel daxil etmişdir.

ANANÄS : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[isp.] Asiya, Afrika ve Avro-panın isti yerlerinde yetişen iri, uzunsov, sertqabıqlı, etirli, şireli meyve veren ağac. Əsil ananasın yarpaqlarından iplik alınır. // Bu ağacın, iri yumurta şeklinde olan etirli, şireli meyvesi.

ANARXİST : Azerbaijani Explanatory Dictionary

Anarxizm terefdarı.

ANÄRXİYA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[yun.] Herc-merclik, höku-metsizlik, başlı-başınalıq, qarışıqlıq, poz-ğunluq.