Multilingual Turkish Dictionary

Azerbaijani Explanatory Dictionary

Azerbaijani Explanatory Dictionary
FƏRMAN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.] Ali hakimiyyet orqa-nrnrn qanun qüvvesinde olan serencamr, qerarr. Azərbaycan Respublikası Preziden-tinin fərmanı. //köhn. Hökmdarrn, padşahrn yazrlr emri. O aralıq Kərim xan fərman gön¬dərib, Mehralı bəyi Qarabağ xanı təyin et-mişdi. çemenzeminli. Gorus naçalnikindən başlayıb, Gəncə qubernatından ötüb, Tiflis-dəki sərdara qədər padşaha xəbər yazılır, yuxarıdan hey fərman gəlirdi. S.Rehimov.

FƏRMAYİŞ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.] köhn. Buyurma, emr etme; buyruq, emr, qulluq.
..Başladı-lar ustanın fərmayişlərini birbəbir əmələ gətirməyə. C.Memmedquluzade. Onların başı üstündən kənarda durub baxan Firi-duna müraciət etdi:
Ağa, fərmayişin nədir? M.İbrahimov. □ Fərmayiş etmək klas.
emr etmek, buyurmaq. [Şahmar bey:] Mən lazım bilirəm sizdən müxlisanə təvəqqe edim ki, siz bir qədər səbr fərmayiş edəsiz. N.Vezirov.

FƏRRAŞ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] köhn. Müxtelif tapşr-rrqlarr yerine yetiren xidmetçi. [Şah xaceye:] Bu saat fərraşı göndər, münəc-cimbaşını mənim hüzuruma gətirsin. M.F.Axundzade. Şah qəzəblə çağırdı fər-raşın; Dedi:
Al tiği, kəs bunun başın. S.Ə.Şirvani.

FƏRRAŞBAŞI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. köhn. Padşahlarrn sara-
yrnda baş ferraş. Ismayıl kişi ağzını açmaq istəyirdi ki, bu an fərraşbaşının yoğun səsi eşidildi. P.Makulu.

FƏRSƏNG : Azerbaijani Explanatory Dictionary

FƏRSƏX is. [fars.] köhn. Tex-minen
6 kilometrlik mesafe. [Odabaşr:] Şəhərdən on-on beş fərsəng kənara sağ-sol göz işlədikcə ağanın əmlakı idi. Ə.Haqver-diyev. Ordu Gəncədən Isfahan kəndinə qədər olan on iki fərsəng yolu xalqın şadlıq səsləri, musiqi nəğmələri altında keçirdi.
M.S.Ordubadi.

FƏRSİZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Əlinden iş gelmeyen; baca-rrqsrz, qabiliyyetsiz, bivec, bifer. Fərsiz öv-lad. Fərsiz uşaq.
Fərsiz qoyunu qurdyeyər. (Ata. sözü). Qədim zamanda bir Əhməd adlı tacir var imiş. Bu tacirin Fəraməz adlı fərsiz bir oğlu var imiş. (Nağrl).

FƏRSİZLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Əlinden iş gelmeme; ba-carrqsrzlrq, qabiliyyetsizlik, biveclik, bifer-lik. Fərsizliyindən ixtisas qazana bilmədi.

FƏRŞ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Döşenecek (xalça, palaz, cecim ve s.). Otağa fərş salmaq. Fərşin üstündə oturmaq.
Əvvəlimci otaqda əlvan fərşlər döşənib, qəribə gül və giyah ilə və quş şəkilləri ilə səqfi münəqqəş olmuşdu. M.F.Axundzade. Hücrənin fərşi ibarətdi bir palazdan. C.Memmedquluzade. // ümu-miyyetle, yere döşenen her cür şey. Təbiət bir bəzəkli-düzəkli gəlinə oxşayır, yaşıl zəmilər, əkin göyləri yerə sərilmiş mərmər fərşlərə bənzəyir. E.Sultanov.

FƏRYAD : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.] Acr-acr bağrrma; nale, feğan, ah-nale, vaveyla. Oğlunu itir-miş ananın fəryadı.
Inilti, qışqırıq, ah, fər-yad, gülüş; Bürüyüb aləmi, dönüb tufana. M.Rahim. Bu insan fəryadına; Baxdıqca nələr düşür; Hər baxanın yadına. B.Vahab-zade. □ Fəryad etmək (qoparmaq çək-mək qılmaq)
acr-acr bağrrmaq, ah-nale etmek, feğan etmek. Həqiqət hal, hər həftə fəryad etmək də yaxşı deyil. N.Nerimanov. Gəlin... acı bir fəryad çəkib özündən getdi. Mir Celal. // məc. İnlemek, ağlamaq, srzla-maq. Axır günün əvvəl eyləyib yad; Axıtdı sirişkü qıldı fəryad. Füzuli. Külək uğulda-dıqca çinarın qurumuş yarpaqları fəryad qoparırdı. Ə.Veliyev. üç addım o tərəfdə kiçik bir qız fəryad edir. Ə.Memmedxanlr. Fəryada gəlmək
bax fəryad etmək. Ələmi-layətənahinin əlindən, Hadi; Yeri vardır nə qədər gəlsən əgər fəryadə. M.Hadi. // Qrşqrrrq, bağrrtr, çrğrrtr. Xəstənin fəryadı.
Içəridən boğuq bir səs gəldi, ani bir fəryad duyuldu. çemenzeminli. □ Fər-yad qoparmaq (etmək)
qrşqrrmaq, ba-ğrrmaq, çrğrrtr salmaq. // İmdada, kömeye çağrrrş sesi. Fəryadına yetişən olmadı.
Heç kəs Nəbinin səsini, naləsini, fəryadını eşit-mirdi.. Ə.Abasov.

FƏRZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
Güman, texmin, ehti-mal; bir şeyi var ve ya yox sayma. □ Fərz edək (ki)...
tutaq ki... Belə fərz edək ki, indi ramazan daxil oldu. C.Memmedqulu-zade. Fərz etmək
güman etmek, ehtimal etmek, texmin etmek, hesab etmek. Mən belə fərz edirəm ki...
Bir dəqiqəliyə belə fərz eləyək ki, Midhət
. günahkardır və ona verilən ağır cəza da ədalətlidir. M.Hüseyn. Fərz olunmaq
güman edilmek, ehtimal edilmek, texmin edilmek, niyyetde tutulmaq.
Vacib, zeruri, daha artrq lazrm (vacib) olan şey. Ey insanlar, fərz deyilmi bizlərə;
Rəhm eyləmək, əl tutmaq acizlərə? A.Sehhet. □ Fərz olmaq
vacib olmaq, zeruri olmaq, lazrm olmaq. Hələ ki müqərrər oldu getmək; Fərz oldu bu sirri zahir etmək. Füzuli.

FƏRZƏN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf [ər.] klas. Ferz, texmin yolu ile; ehtimalen, tutaq ki, ferz edek ki. Fərzən ehtimal edib deyək ki, bizdən savayı bütün dünyanın arvadları özlərini öldürüb çalışdıqları və onlara bir çox kişilər də yardım etdikləri üçün onlara bir az haqq və ixtiyar verilsin. C.Memmedquluzade.

FƏRZIYYƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Bir şey haqqrnda texmini mülahize; güman, ehtimal, fikir, zenn. Kainatın əmələ gəlməsi haqqında fərziyyə. Onun fərziyyəsinə görə... Fərziyyə həqiqətə çevrildi.
[Şeyda] uzun müddət yoxlamadığı, götür-qoy eləmədiyi bir fər-ziyyəni ən yaxın dostlarına belə açıb söylə-məzdi. M.Hüseyn.

FƏS : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [Merakeşde şeher adrndan] Bezi Şerq ölkelerinde kesik konus şeklinde, esa-sen qrrmrzr rengli, qotazlr baş geyimi. Qır-mızı fəs, qırmızı ipək qurşaq, sırmalı arxalıq Rüstəm bəyə çox yaraşırdı. çemenzeminli. [Mirze Süleyman bey] arxalığı, çuxanı atıb, kostyum, qalstuk geymişdi, papağı çıxardıb fəs qoymuşdu. B.Talrblr.

FƏSAD : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
Nifaq, qarrşrqlrq, fitne, intriqa. Bizdə görünməz nə fəsadü nifaq; Işləməyə bir-birimizdən qoçaq. M.Ə.Sabir. Hiyləgər ruhanilərin fəsad torlarını yırtıb, o tordan çıxmaq üçün zəhmət çəkib dünya elmlərini təhsil eləyirlər. C.Memmedqulu-zade. □ Fəsad düşmək
herc-merclik düşmek, qarmaqarrşrqlrq düşmek, asayiş, emin-amanlrq pozulmaq, dava düşmek, ni-faq düşmek. Fəsad salmaq
herc-merclik salmaq, ara qarrşdrrmaq, nifaq salmaq, intri-qa salmaq. Aralarına fəsad salmaq.
Həm də olurdu uşaq dərsdə bədetiqad; Məzhəbə rəxnə vurub, dinə salırdı fəsad. M.Ə.Sabir.
tib. Xesteliyin töretdiyi ağrr, qorxulu neticeler; pozuqluq. Deyiblər ki, tənbəllik bədən üçün fəsaddır. "Qabusname".

FƏSADÇI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Araya fesad, fitne salan, ni-faq salan, fesad töreden, aravuran, araqa-rrşdrran adam; intriqaçr. [Qetibe:] Allah-taalaya çox şükür olsun ki, indiyə qədər məmləkətin başına fəlakət gətirən fitnə və fəsadçılar rədd olub getdilər. M.S.Ordubadi.

FƏSADÇILIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Fesadçrnrn işi, peşesi; fesad, fitne düzeltme, araqarrşdrrma, intriqa salma; intriqaçrlrq.

FƏSAHƏT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Fikri selis, aydrn, düz-gün ve mentiqi ifade etmek bacarrğr, natiq-lik mehareti; gözel danrşmaq, anlatmaq qabiliyyeti. Natiqin nitqindəki fəsahət.
[Əmiraslan ağa:]
.Siz də o fəsahət, bəlağət qapısı olan ağzınızı açıb, camaatı bizim itaətimizə çağıracaqsınız. S.S.Axundov. [Naşad] bütün fəsahət və bəlağətini topladı. S.Hüseyn.

FƏSAHƏTLI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Aydrn, gözel, selis,
düzgün. Fəsahətli nitq.
Əmir Bus-Suvar böyük şah idi, dediyini eyləyən, müdrik ləyaqətli, ədalətli, şücaətli, fəsahətli, dini sevən, uzaqgörən idi.. "Qabusname".

FƏSƏLI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Arasrna yağ sürtülmüş qat-qat xemirden tavada ve ya tendirde bişirilen çörek, qoğal. Bizim gəlinlərin bayramqabağı; Fəsəli yaymağı yadıma düşdü. S.Vurğun.

FƏSIH : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [ər.] Fesahetli, gözel, aydrn, temiz, düzgün, selis (teleffüz, nitq haqqrnda). Fəsih nitq. Fəsih (z.) danışmaq.
Axund Molla Sadıq çıxdı minbərə, bir fəsih xütbə-dən sonra başladı.. M.F.Axundzade.

FƏSIL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
İlin bölündüyü dörd mövsümden her biri; mövsüm. Qış fəsli.
Hər fəsildə üç ay var; üç ulduz var, üç ay var. (Bayatr). Hər ilin dörd fəsli var və hər fəslin də öz təğazası var. C.Memmedqulu-zade. // İlin çoxlu meyve yetişen, bitkilerin çoxlu çiçek açan dövrü. Meyvə fəsli.
Fəsli-güldür, aləm içrə novbahar olmuş, könül! Ə.Nezmi. çiçək fəsli deyil indi! Barıt vardır havalarda. S.Vurğun.
Kitabrn, meqalenin, senedin ve s.-nin nömre ve ya ayrrca serlövhe ile işarelenen hissesi. Əsərin ikinci fəsli. Birinci fəsli ixti-sar etmək.
Bəzən nöqsan da olur; Sevimli bir romanın; Gözəl fəsillərində. İ.Seferli.

FƏSILƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] biol. Quruluşca oxşar, menşece bir-birine yaxrn bir neçe heyvan ve ya bitki cinsinin emele getirdiyi qrup. Quru otlar içərisində ən yaxşıları
paxla və taxıl fəsiləsinə mənsub olan təbii biçənək otları: yonca, üçyarpaq, vələmir və külül (çölnoxudu) qarışığı, sudanotu və sair əkmə otlardır.
Bitkini təyin etmək dedikdə, onun hansı fəsiləyə, cins və növə aid olduğunu müəyyən etmək nəzərdə tutulur. H.Qedirov.

FƏTH : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
Bir şeher ve ya ölkeni silah gücü ile zebt etme, alma. // Qelebe, zefer, qalibiyyet. [Mustafa xan:] ümidini Allaha bağla, inşallah, fəth biz ilə olar. Ə.Haqverdiyev. □ Fəth etmək
1) zorla, silah gücü ile almaq, tutmaq, zebt etmek, işğal etmek. Düşmən qalasını fəth etmək.
[Faşist başçrlarr] hərbi qüvvələrini bütün Avropanı fəth etməyə hazırlayırdı(lar). M.İbrahimov; 2) məc. özüne tabe etmek, yiyelenmek, öz xeyrine işletmek. Təbiəti fəth etmək.
Bir oxun səngəri dağ olsa əgər; Uçar, yer üzünü bütün fəth edər. Şehriyar. Göyləri fəth edən bir ana tərlan; Kim deyir balaykən yıxılmamışdır. M.Araz; 3) məc. tutmaq, qaplamaq, basmaq. Yanğın ətrafı fəth etdi; 4) məc. meftun etmek, valeh etmek, esir etmek. Könüllər yolçusu o munis gözəl; Min ürək fəth edir hər keçən anda. S.Vurğun. // məc. İradesini elinden almaq, özüne ram etmek. Murtuzun xoş danışığı Gülnazı tədricən fəth etməyə başla-yırdı. Q.İlkin. Dünyanı fəth etsə ana hörməti; Yaradar dünyada əsil cənnəti. Şehriyar.

FƏTHƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[ər.] bax zəbər.

FƏTIR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Mayalr ve ya mayasrz xemirden, bezen yağ, crzdaq, ve s. qatrlaraq tendirde ve ya sacda bişirilen çörek. Mayalı fətir. Fətir bişirmək. Fətir üçün xəmir yo-ğurmaq.
Sona xala əlində bir podnos, için-də
. qaymaq, yağ, yağlı fətir
. masaya süfrə salıb, məni oraya təklif etdi. S.S.Axundov. Qara oğlan əlindəki fətiri yeyib qurtardı, ovcu ilə dodaqlarını sildi. M.Hüseyn. // etnoqr. Toyda oğlan evinden qrz evine gönderilen xüsusi yaprlmrş iri yağlr çörek.