Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

FONETIKA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[yun. phonetike
sese aid]
Dilin ses quruluşu, ses terkibi. Azərbay-can dilinin fonetikası.
Dilçiliyin, dilin ses terkibini öyrenen behsi. Tarixi fonetika. Fonetikanın əsas tədqiqat obyekti.

FONETIST : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[yun.] Fonetika mütexessisi.

FONÖQRAF : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[yun. phone
ses ve grapho
- yazrram] Sesi yazmaq ve seslendirmek üçün cihaz; sesyazan. Qrammofon və pate-fon da fonoqraf əsasında yaradılmışdı.

FONOQRÄM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[yun. phone
ses ve gramma
yazr] xüs. Plastinka, lent, plyonka ve s.-ye keçirilmiş her hansr ses yazrsr. Me-xaniki fonoqram.

FONOLÖGIYA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[yun. phone
ses ve logos
elm] Fonetikanrn, dildeki fonem-lerin sistemini ve onlarrn deyişmesini öyre-nen behsi. Dilin fonemlər sistemi fonolo-giya ilə müəyyənləşdirilir.

FONOLOJI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Fonologiyaya aid. Fono-loji tədqiqat. Fonoloji sistem (fonemlər sistemi).

FONÖMETR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[yun. phone
ses ve met-reo] Sesin gücünü ölçmek üçün alet, fono-metrik cihaz.

FONOMETRIK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Fonometriyaya aid. Fonometrik tədqiqat. □ Fonometrik cihaz
- bax fonometr. FONOSKöP [yun. phone
ses ve skopeo
- baxrram] Nitqin fonetik xüsusiyyetlerini ve danrşarken dodaqlarrn, üz ezelelerinin hereketini öyrenmek üçün cihaz.

FONOTEKA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[yun. phone
ses ve theke
saxlanrlan yer, anbar] Fonoqramlarrn, ses yazrlarrnrn toplusu, arxivi. Tədris fonote-kaları. Şəxsi fonoteka. Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasının fonotekası.

FONTÄN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[ital. fontana, esli lat. fons
bulaq] bax fəvvarə. Fontan armaturu. Fontan üsulu ilə neftçıxarma.

FÖRINT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Macarrstanda pul vahidi.

FÖRMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[lat. forma]
Şeyin xarici gö-rünüşü, şekli. Yarpağın forması.
Müsəl-man papaqlarının ağırlığı, böyüklüyü və formaları Molla Nəsrəddinin dostlarına necə ki lazımdır, əyandır... C.Memmedqu-luzade. // İnsan bedeni hisselerinin, fiqu-runun çevresi. Uzun zaman əzələlər fəaliy-yətsiz qaldıqda və fiziki hərəkətlər çatışma-dıqda insan bədəninin forması dəyişir. (Qezetlerden).
Tip, quruluş, teşkilat sistemi; struktur. Yeni dövlət forması. Idarə forması. Təşkilat forması. // Növ müxtelifliyi. Revmatizmin ağır forması. // İfade üsulu, qaydasr. Danı-şıq forması.
Bedii eserin növü, jarrrr. Müxtəlif for-ma və janrda çoxlu musiqi əsəri yaradıl-mışdır.
Ikinci dövrün xüsusiyyəti mündə-ricənin genişlənməsində, müxtəlif dramatik formaların (melodram, faciə) meydana çıx-masındadır. M.İbrahimov.
ülgü, biçim, şablon, nümune. Milli xalq geyimlərinin tədqiq edilib öyrənilməsi yeni modaların biçim və formalarının zənginləş-məsinə kömək edər. (Qezetlerden). // Met-bee naborunun qoyulduğu çerçive, habele çerçiveye qoyulmuş naborun özü.
Bir şeyin müeyyen olunmuş nümunesi, tipi. Bülleten forması. Hesabat forması. An-ketin forması.
Rengine, biçimine ve başqa elamet-lerine göre müxtelif kateqoriyalara mensub şexsler üçün vahid paltar tipi; resmi paltar, geyim. Hərbi forma. Məktəbli forması. Də-miryolçu forması.
Bahar fəslinin axırında Mirzə Səfərin oğlu darülfünun tələbəsi for-masında evlərinə görüşməyə gəldi. Ə.Haqver-diyev. Milis işçilərinin özləri də forma de-yil, adi paltar geymişdilər. H.Seyidbeyli.
dilç. Qrammatik kateqoriyalarrn, söz ve cümlelerin qarşrlrqlr elaqesini zahiren ifade eden vasite. Sözün forması. Felin qeyri-müəyyən forması.
inc. ədəb. Bir şeyin mezmununu ifade etmek üçün istifade olunan bedii vasiteler sistemi. Bayatının müxtəlif formaları.
Hin-distan indi də müxtəlif və zəngin rəqs for-malarının xəzinəsi hesab olunur. "Azerb.".

FORMÄL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif.
Resmi, qanuni formaya uyğun olan. Formal sübut. Formal təsir.
Yalnrz forma (zahir) üçün olan, işin heqiqi veziyyeti ile hesablaşmayan, resmiy-yetçilik xatirine olan. Canlı iş olduğu üçün buna qətiyyən formal (z.) yanaşmaq olmaz.
dilç. Formaya aid olan (b a x forma
ci menada). Sözün formal mənası (sözün qrammatik menasr).
◊ Formal məntiq
tefekkürün elementar qanun ve formalarr haqqrnda elm.

FORMALI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Müeyyen formada tikil-miş, müeyyen formada olan (bax forma
cr menada). Formalı geyim. // Bele paltar geyinmiş. Əsgər formalı gənc.

FORMALIN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[lat. formica
qarrşqa] Kes-kin boğucu iyi olan dezinfeksiya maddesi. Formalin iyi.

FORMALIST : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[lat.]
İşin mahiyyetinin zererine olaraq bir şeye formal münasibet besleyen adam; resmiyyetçi.
Formalizm terefdarr (b a x formalizm
ci menada). Formalistlər etikanın vəzifə-ləri içərisindən əxlaq problemlərinin öyrənilməsini çıxarıb atırlar.

FORMALIZM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[lat.]
İşin mahiyyeti ze-rerine olaraq, onun ancaq zahiri cehetine riayet etme; bir şeye ciddi formal müna-sibet; resmiyyet, resmiyyetçilik.
Mentiqde, senetşünaslrqda ve s. elm-lerde ideya mezmunundan, obyektiv varlrq-dan, ictimai tecrübeden serf-nezer ederek, yalnrz formanr (zahiri ceheti) esas götüren ve ona üstünlük veren cereyan. Formalizm meyilləri. Formalizmin bütün təzahürlərinə qarşı mübarizə.

FORMASIZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif.
Müeyyen formasr, şek-li olmayan.
Formasr (
cr menada) olmayan, forma geymemiş. Formasız əsgər.

FORMÄSIYA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[lat. formatio
teşekkül, növ] kit. Bir şeyin inkişafrnda müeyyen pille, merhele; mehz hemin pilleye, inkişaf merhelesine xas olan tip; quruluş. Geoloji formasiya.
◊ İctimai-iqtisadi formasiya fəls. iqt.
insan cemiyyetinin, müeyyen istehsal mü-nasibetleri sistemi ile seciyyelenen inkişaf merhelesi.

FORMÄT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[alm.]
Kitabrn, sehifenin, kartoçkanrn ve s.-nin ölçüsü; endaze. Böyük format. Kiçik format. Kiçik formatda fotoşəkil.
mətb. Nabor sehifesinin uzunluğu ve hündürlüyü, setrin uzunluğu.

FÖRMUL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[lat. formula
forma, qayda] Düstur. Sərgidə çoxlu həndəsi fiqurlar, ri-yazi sxemlər və formullar vardır.

FORMULYÄR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[alm.]
xüs. Her hansr bir qurğu, mexanizm ve s. haqqrnda esas melu-matlar yazrlan, onun işlenmesi, xarab ol-masr, temiri ve s. müntezem suretde qeyd
olunan xüsusi defter ve ya blank. Təyya-rənin formulyarı. Maşının formulyarı.
Kitabxana kitablarrnrn içine qoyulan, habele oxucularrn onlardan istifade etmesi haqqrnda orada qeydler edilen uçot kartoç-kasr. Kitabın formulyarı. // Her bir kitabxa-na oxucusu üçün doldurulan ve ona verilen kitablarrn qeyd olunduğu kiçik defterçe. Oxucunun formulyarı.

FORS : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[fr. force
güc, ehemiyyet] İddia, tekebbür, lovğalrq, teşexxüs. [Kerbelayr:] Bu nə forsdur, ay Nabat xanım? S.Rehimov. □ Fors eləmək (satmaq atmaq)
bax forslanmaq. [Şahsenem:] Məşədi Ibadın arvadı Püstə əllərini belinə qoyub bizə fors atırdı. S.S.Axundov. Mayis yenə də lovğa-landı və fors satır kimi cavab verdi. Ə.Veliyev. [Ata:] [İlyas] çox da fors eləməsin. Ə.Memmedxanlr.

FORSLANMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Forslanmaq"dan f.is.

FORSLANMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Fors etmek, lovğalan-maq, tekebbür satmaq, teşexxüs satmaq, teşexxüslenmek. [Tahir:] Deməsinlər ki, Tahir forslanıb bizi saymadı. M.Hüseyn.