Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

ANTOLÖGİYA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[yun.] ədəb. Müxtelif yazıçıların eserlerinden (esasen, şeirlerin-den) ibaret seçilmiş eserler mecmuesi. Azərbaycan şeir antologiyası.

ANTÖN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

anton alması [xüs. is.
den]
payızda yetişen yaşıl-sarı rengli, turşmeze alma növü. Miçurin
cü ildə mey-vələrinin hər biri altı yüz qram gələn anton almasının toxumlarını əkdi. M.Axundov.

ANTÖNİM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[yun.] dilç. Başqa söze qarşı eks mena daşıyan söz. Antonimlər jikrin oxucuya qabarıq çatmasına kömək edir.

ANTRÄKT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[fr.]
Tamaşanın perdeleri, yaxud konsertin hisseleri arasında fasile, teneffüs.
Opera, balet ve ya dram tamaşalarının ayrı-ayrı perdeleri arasında ifa edilen musiqi eseri.

ANTROPOLÖGİYA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [yun.] Insanın ve insan irqinin mensub fiziki teşekkülü ve te-kemmülü haqqında elm. Antropologiyanın tədqiqat metodu.
ANTROPOLOjf sif. Antropologiyaya aid olan. Antropoloji tədqiqat. Antropolojiprinsip.

ANTROPÖLOQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

yun.] Antropologiya mütexessisi.

ANTROPOMORFİZM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[yun. anthropos
insan, morphe
forma] Insana xas olan xasse ve xüsusiyyetlerin xarici tebiet qüv-velerine köçürülmesi ve bunların uydurma efsanevi varlıqlara aid edilmesi. Dində antropomorfizmin əhəmiyyətini Feyerbax daha dərin və dolğun göstərmişdir.

AÖRTA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [yun.] anat. üreyin sağ mede-ciyinden çıxan ve bedenin (ciyerlerden başqa) bütün üzvlerini arterial qanla techiz eden en böyük qan damarı; şah damar. Aor-tanın divarı. Aortanın qalxan hissəsi.

APAÇIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. ve zərf Tamamile açıq, tamamile aydın. Apaçıq məsələ. Bütün əla-mətlər bu yerlərdə neft yataqları olduğunu apaçıq göstərir.
Həsən kişinin həyəti, ağalıq damın üstündən apaçıq görünür. Ə.Haqverdiyev. Mağara o qədər kiçik idi ki, ayı potası apaçıq görünürdü. A.Şaiq.

APAĞ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Tamamile ağ, lap ağ, ağappaq. Apağ süfrə. Apağ sifət.

APARÄT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[lat.]
tex. Alet, cihaz, qurğu. Radio aparatı. Aparatla əyirmə.
Idare ve ya teserrüfatın müeyyen
sahesinde xidmet eden müessiselerin mec-
musu. Dövlət aparatı. // Bir idarenin ve ya
teşkilatın bütün işçileri, ştatı.
fiziol. Orqanizmin her hansı fealiyye-
tini temin eden üzvler.
0 Elmi aparat
elmi işde müellifin istifade etdiyi vesait ve materiallar (göste-riciler, biblioqrafiya, lüğetler, şerhler ve s.).

APARATÇI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. xüs. Aparatda işleyen, aparatı idare eden fehle. Aparatçılar briqa-diri təcrübə sahəsində tökmə üsulu ilə hazır-lanmış maşınların istilik rejimini yoxlayır. (Qezetlerden).

APARICI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif.
Başda geden, irelide ge-den, qabaqda geden. // Əsas, baş, en mü-hüm. "Rast" ladının mayəsinə bütün pər-dələr tabedir: alt kvarta, alt medianta, alt aparıcı ton, üst aparıcı ton, tersiya, üst kvarta, kvinta. ü.Hacıbeyov. Burada [elm ve tehsil yollarında] şəxsi hünər, səy və zəhmətin aparıcı olduğu da yəqin edilirdi. S.Rehimov.
tex. Müherrik terefinden herekete getirilen ve hereketi mexanizmin başqa his-selerine keçiren. Aparıcı təkərlər. Aparıcı ox.
Radio ve televiziya verilişlerinde metnin müellife aid ve ya izahedici söz-lerini söyleyen adam.

APARILMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Aparılmaq"dan f.is. Yük-lərin vaxtında aparılmasını təmin etməli.

APARILMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Aparmaq"dan (1, 2, 3, 8 ve
ci menalarda) məch. Sərnişinlərin hamısı yerlərinə aparıldı. Mübarizə aparıl-maq. Təşviqat aparılmaq.
Raya özünün haraya və kimin evinə aparıldığını bilmirdi. M.S.Ordubadi. [Allahqulu:] Oğlumun haraya aparıldığını bilmirəm. Ə.Haqverdiyev.

APARMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Aparmaq"dan f.is.

APARMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f.
Bir şeyi eline götürerek, yaxud dalına yükleyerek bir yerden başqa yere köçürmek, getirmek. Uşağı qucağında aparmaq. Yükü dalında aparmaq. Tayı çiynində aparmaq.
Həkimin nüsxəsini heç dərmanxanaya aparmadım. Mir Celal. // Daşımaq, neql etmek. Avtobus minikləri apardı. Qatar çoxlu yük apardı. Qarışqa dən aparır.
Səhiyyəçilər yaralıları aparır-dılar. Mir Celal.
Birinin hereketini yöneltmek, yol gös-
termek; özü ile beraber yerimesine kömek
etmek, yaxud getmeye mecbur etmek, özü
ile beraber getirmek. Uşaqları teatra apar-
maq. Qocanın qolundan tutub aparmaq.
özü ile beraber götürüb getmek.
Kötüyü su apardı.
Gördü bir kəllə su
üzündə əyan; Aparır çay aşağı seyli-rəvan.
S.Ə.Şirvani. Ciğato çayı minlərlə
. mal-
qara cəmdəklərini axıdıb Urmu gölünə
aparırdı. M.S.Ordubadi.
Oğurlamaq, çalmaq, qaçırmaq, çırpış-dırmaq, alıb qaçmaq. Əzizim, nə xandılar; Nə sultan, nə xandılar; Apardılar yarımı; Tayfalıqca dandılar. (Bayatı). [Pristav:] Bu kasıb bədbəxtin öküzünü aparıbsan, binə-vanı əli qoynunda qoyubsan. Ə.Haqverdiyev. [Deyirmançı:] Varımı-yoxumu apardılar, bilirsən ki, əkinim yox, biçinim yox, şahada dolanıram, yeyənim də yeddi başdır. çemenzeminli.
məc. Udmaq, qazanmaq, qalib gelmek (oyunda, mehkemede ve s.-de). Iki oyna-yanın biri aparar. Məhkəmədə işi hansı tərəf apardı?
Kim oxusa, aparıbdır. Mir Celal. [Servinaz Firuzeye:] çəkişmirəm, aparsam da verməyəcəksən, cığalın birisən. I.Əfendiyev.
məc. Yox etmek, silib temizlemek, çı-xarmaq. Ləkəni aparmaq. Paltarın ləkəsini benzinlə aparmaq olar.
məc. Mehv etmek, yox etmek, puç et-mek, xarab etmek, dağıtmaq. Bəndi sel apar-dı. Dolu bütün meyvələri apardı. Əkinləri don apardı.

Serf edilmesine, işlenmesine sebeb olmaq; elinden almaq. Bu iş beş gün vaxtımı apardı.
[Kerim:] Bir quyunun qazılmasına gedən vaxtın yarıdan çoxunu başqa işlər aparır. M.Ibrahimov.
məc. Qoparmaq, yemek, kesmek; sür-tüb aparmaq, xarab etmek. Barmağının başını maşının çarxı apardı. Daş ülgücün ağzını aparıb.
Heyata keçirmek, yeritmek, etmek.
Mübarizə aparmaq. Müharibə aparmaq.
Təbliğat aparmaq.
Iş apar, baş gedərsə
qoy getsin; Ad qalır, bəs deyilmi millət ilə.
M.Ə.Sabir.
Idare etmek, başda durmaq, başçılıq etmek, rehberlik etmek. Əsgərləri yürüşə aparmaq. Məclis aparmaq bacarıq istəyir.
məc. Bihuş etmek, mest etmek; yuxu-latmaq, bayıltmaq. Musiqinin səsi məni apardı.
.Oğlanı dərd apardı; Dərmanı qızda qaldı. (Mahnı).
Aparıb çıxarmaq, getirib çıxarmaq, yöneltmek. Bu yol haraya aparır? // məc. Sürüklemek, sebeb olmaq, getirib çıxarmaq. Fəlakətə aparmaq.
Bir sıra isimlere qoşularaq mürekkeb feil ve müxtelif ifadeler düzeldilir; mes.: yuxu aparmaq, lezzet aparmaq, fikir apar-maq, qan aparmaq.
"özünü" sözü ile birlikde
özünü idare etmek, bir qaydada hereket etmek. özünü yaxşı aparmamaq. Ozünü rəsmi aparmaq.
.Aslan özünü bu gün çox so-yuqqanlı və səbirli aparırdı. M.Ibrahimov. [Kerim] həmişə özünü bir ağsaqqal kimi aparır, elin işinə yarayır, onun körpüsünü tikir, dəyirmanını düzəldirdi. S.Rehimov.

APARTMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

icb. Aparmağa mecbur etmek.

APAŞKAR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

a x apaydın.

APAYDIN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Tamamile aydın, tamamile belli. Apaydın məsələ. Apaydın hava.
Qəh-rəmanın üzündə ümidsizlik və tərəddüd əla-mətləri apaydın görünməkdə idi. Ə.Veliyev.

APELLYÄSİYA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [lat. appellatio
müra-ciet] hüq. Mehkemenin qanuni qüvveye minmemiş qerarlarından yuxarı instansi-yaya şikayet verme qaydası. Apellyasiya məhkəməsi. Apellyasiya qaydasında qəbul olunan qərar.

APLİKÄSİYA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [lat.] Qurama, ornament-lerin yaradılması üsulu.

APÖRT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[xüs. is.-den] Alma ağacı növü ve bu ağacın çox qalan turşmeze-şirin iri alması. Aport özünü yaxşı tozlamır.

APOSTRÖF : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[yun.] dilç. Sözlerde bura-xılan sesi evez etmek üçün herflerin ara-sında üstde qoyulan vergül şekilli işare (&#
). Apostrof işarəsinin atılması.

APPENDİSİT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[lat.] tib. Kor bağırsağın artımının iltihabı. Appendisit tutmaları.