Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

GÖVDƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Beden. Rəis stola tərəf əyil-miş şişman gövdəsini geriyə əyib, kresloya söykəndi. M.Hüseyn. Bəy zıqqana-zıqqana ağır gövdəsini yerdən üzdü, dərhal yenə döşəkcəyə çırpdı. Mir Celal.
Ağacın, ya kolun budaqlarını tepesine qeder saxlayan yerüstü hissesi. Ağacın göv-dəsini ağartmaq. Tut ağacının gövdəsi.
Ovçu cəld özünü ağacların gövdələri arxasına verib daldalanmağa məcbur olurdu. Ə.Memmed-xanlı.
.Qoçaq ağacın dövrəsinə hərlənib gövdəsinə yanaşdı. M.Rzaquluzade.
tex. Mexanizmin, maşının, cihazın ve s.-nin esas hissesi, esası; korpus. Elektro-motorun gövdəsi.
Maşının nəhəng gövdəsi hərlənməyə başladı. Ə.Sadıq.

GÖVDƏCİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Balaca, kiçik gövde; be-dencik.

GÖVDƏLİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif.
Iri, böyük, neheng; göv-desi çox inkişaf etmiş. Gövdəlipalıd.
Hün-dür, gövdəli çinarların yarpaqları tozdan qabıq bağlamış və bozarmışdı. M.Ibrahimov. Böyük bir maraqla de baxmısanmı; Sığınıb gövdəli şax budaqlara. B.Vahabzade.
məc. Kök, dolğun, yeke, iribedenli. Gövdəli kişi.
Qaya kimi atın üzərinə tikilmiş gövdəli adam isə cilovu daha da bərk çəkir, daxmaya
. baxdıqca baxırdı. Mir Celal.

GÖVDƏSİZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Bedenden ayrılmış, be-
densiz. O yanda qanlı gövdə; Bu yanda göv-dəsiz baş. Ə.Cavad.

GÖVHƏR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.]
Qiymetli daş, ca-vahir. Yerə düşməklə gövhər qiymətdən düş-məz. (Ata. sözü). Gövhər də çatlayıb üzülər tamam; Sərrafdan almasa düz qiymətini... B.Vahabzade. //məc. Parıldayan, işıq men-beyi olan şeye teşbeh. Qara neftim, qara neftim; Bu yerin cövhərisən; Əzəl başdan ellərimin; Nur saçan gövhərisən. M.Rahim.

GÖVŞƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

Bax gövşəyən
cimenada. Gövşək heyvanlar.
is. Heyvanlarda: ağız. [Deve] çörəyi yerdən götürdü; Yavaş-yavaş gövşəyinə gə-tirdi. Q.Zakir. □ Gövşək çalmaq (vurmaq)
bax gövşəmək. Qoyun gövşək vurur.
Inəklə öküz güney otundan yeyib yatır, şirin gövşək çalanda Ataşın da xəyalı öz atını çapırdı. Ə.Veliyev.

GÖVŞƏMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Gövşemek"denf.is. [Qoca:] O yanda malın gövşəməsi, ilxının oxrantısı qulağıma gəlmir. A.Divanbeyoğlu.

GÖVŞƏMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Yemi mededen qaytara-raq yeniden ağızda çeynemek (gövşeyen heyvanlar haqqında). Orada-burada xoruz banlayır, inəklər, öküzlər gövşəyirdi. S.Reh-man. Dəvələr ahəstə-ahəstə gövşəyirdilər. I.Əfendiyev.

GÖVŞƏN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax gövşək. □ Gövşən çal-maq
gövşemek. Hava sakit, kənd səssiz olanda qoyunların öskürtüsü, inəklərin gövşən çalması eşidilirdi. Ə.Veliyev.

GÖVŞƏŞMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Gövşeşmek"den f.is.

GÖVŞƏŞMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

qarş. Gövşemek, gövşek çalmaq, gövşek getirmek (çox heyvanlar haqqında). öküzlər gövşəşir.

GÖVŞƏYƏN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. zool.
Yemi gövşemek-le ikinci medede hezm eden. Gövşəyən hey-vanlar.
Cem şeklinde: gövşəyənlər
yemi bu cür hezm eden dırnaqlı heyvanlar yarımdestesi.

GÖY : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Yer üzünün üzerinde mavi bir qübbe kimi görünen feza, boşluq. Göydə buludlar üzür. Göydə ulduzlar sayrışır. Bu vaxt göydə bulud göründü. // Yer üzünü ehate eden kainat boşluğu; enginlik, hava.
Bu halda sərayi-şahibən göyə bir fişəng bu-raxdılar. M.F.Axundzade. □ Göy cisimləri
- Güneş, Ay, planetler ve ulduzlar. // Obrazlı ifadelerde mecazi menada. Xəbər allam: göyün qapısı hardan; Kim açar, kim örtər, sorağı nədi? "Abbas ve Gülgez". ömrünün min dürlü cilvəsi vardır; Könlümün göyləri damar-damardır. M.Müşfiq. Göy gurul-damaq
göyde göy gurultusu baş vermek.
.Bayırdaşiddətləgöy guruldadı, şimşəkpar-ladı. I.Əfendiyev. Göy gurultusu (gurla-ması)
göyde şimşek çaxdıqdan sonra eşi-dilen berk gurultu. Bu sırada hava tutulur. Ara-sıra göy gurlaması davam edir. H.Cavid. Göy gurultusu
. qulaqbatıran bir dəhşətlə şaqqıldayırdı. M.Hüseyn. Göy qaralmaq
hava bulud çekdiyinden ve ya axşam düş-düyünden qaranlıq olmaq. Günəş batdı, göy-lər qaraldı. M.Ibrahimov. Süzülən nurunu toplayıb qəmər; Girdi buludlara, qaraldı göylər. M.Rahim. Bir saat çəkmədi ki, çov-ğun şiddətləndi, üfüq tutuldu, göy qaraldı. Mir Celal. Göy qurşağı
havadakı su dam-lacıqlarında işığın sınması neticesinde görü-nen optik hadise; hacılar yolu, qarı nene örkeni. Yağlanmış su dalğalandıqca göy qur-şağı kimi rəng verib rəng alırdı. M.Hüseyn. Gözlərə tağ çəkən göy qurşağını; Hələ Kər-bəlada görən olmayıb. R.Rza. Göy qübbəsi
- göyün görünen hissesi. Göy qübbəsindən asıldı qəndil; Uzündən alıb niqabı məndil. Xetayi. Axşamüstü tamamilə yerin üzərinə enmiş göy qübbəsi indi yenidən nəhəng bir çətir kimi açılıb yüksəlmiş, ən uzaq ulduz-ları ilə ta ərşə dirənmişdi. Ə.Memmedxanlı. Keçdi kiçik bir zaman; Lap göyün qübbə-sindən; Qırmızı bir xal düşdü. Z.Xelil.
Allahın, meleklerin, hurilerin ve s. ol-duğu yer. Göyün yeddinci qatı.
Göydə mə-lək, yerdə insan gözəli; Sənsən, xoş xuyinə qurban olduğum. M.P.Vaqif.
0 Göydə axtarmaq
çox axtarmaq, cidd-cehd ederek elde etmeye çalışmaq. [Qadın Aslana:] Mənim kişim sənin kimiləri göydə axtarır. S.Veliyev. Göydə almaq (götürmək qapmaq)
1) tez götürmek, elüstü almaq, macal vermeden qapmaq. Yaxşı gündə mənəm-mənəm deyənlər; Ovu göydə alıb, göydə yeyənlər. Q.Zakir; 2) tez satıl-
maq, revac olmaq. [Hacı Qara:] Buların qu-maşı özgə qumaşdır, müştəri macal vermir, göydə götürür! M.F.Axundzade. [Rüstem] bilirdi ki, Muğanın qarpızı Bakı bazarına çıxanda alıcılar bir-birinə dəyir, göydə qa-pırlar. M.Ibrahimov. Göydə ələ düşmək
çetin tapılmaq, hemişe ele düşmemek. Belə qazanc göydə ələ düşməz!
Əhməd həmi-şəki kimi burada da öz sevdiyi şüarını təkrar edib, icrasına qədəm qoydu. B.Talıblı. Göy-də razı olmaq
etiraz etmeden, derhal razı olmaq, memnuniyyetle qebul etmek. [Bal-oğlan:] Bəli ya, təki [Molla Sübhanın] mə-vacibi gəlsin, göydə razı olar. C.Cabbarlı. Göydən düşmək
tesadüfi olaraq ortaya çıxan, elde edilen şey haqqında. [Musa:] Bundan heç zad çıxmaz. çünki sən bir nemət-sən ki, göydən düşübsən Məcnun bəyin əlinə. Ə.Haqverdiyev. Göydən od yağdırmaq (ələmək tökmək)
dözülmez derecede qızdırmaq, yandırmaq. Günəş göydən od tö-kürdü.
Günəş göyün bir qatından od yağ-dırırdı. M.Hüseyn. Qışın şaxtasında, bora-nında, yayın göydən od ələyən uzun günlə-rində bu qızlar kətməni, beli əllərindən buraxmadılar. Ə.Əbülhesen. Göydən od yağmaq
çox isti olmaq, dözülmez dere-cede qızmaq (hava haqqında). [Süleyman:] Birdən evin divarları titrəşdi, hamı hövlnak yerlərindən qalxdılar, mən çıxdım eşiyə, gör-düm göydən od yağır, yerdən alov çıxır.. Ə.Haqverdiyev. Göyə çəkilmək
1) hün-dürde uçmaq, cövlan etmek. Şahinlər göyə çəkilir; Durnalar gölə tökülür. "Əsli ve Ke-rem"; 2) tapılmamaq, qıt olmaq, ele düş-memek. Bir tərəf üsyandır, bir tərəf ordu; Göyə çəkilmişdir buyerdə çörək. S.Vurğun. Göyə (göylərə) çıxartmaq
hedden artıq teriflemek, terifde ifrata varmaq, şişirtmek. Məclisdəkilər eşşəyin tərifini göyə çıxarır-lar. "M.N.letif." Göyə (göylərə) çıxmaq
1) berkden eşidilmek, ucalmaq (berk ses haqqında). Zarıltısı (fəryadı) göyə çıxır.
Yazıq heyvanın zingiltisi göyə çıxırdı. "Mekteb"; 2) gizlenmek. Göyə çıxsan da, səni tapacağam; 3) çox çalışmaq, elleşmek, zehmet çekmek. Ev tikmək üçün göyə çıxdı. Göyə qaldırmaq
1) yuxarı qaldırmaq, ucaltmaq. At qabaq əllərini qaldırdı göyə və az qaldı noxtanı Kərbəlayı Qasımın əlindən qoparsın. C.Memmedquluzade; 2) bax göyə çıxartmaq. [Sedef:] Oğlunuz disserta-siyasında bizə balta çalır. Professor Vahido-vun əkin sxemini göyə qaldırır. Ə.Memmed-xanlı. Göyə qalxmaq
bax göyə çıxmaq
ci menada. Teymurun anqırtısı göyə qal-xır. "M.N.letif." Göyə (göylərə) səs (səda) salmaq
bax göyə çıxmaq
ci menada.
.Məzlum anaların fəryadı göylərə səda salmışdı. S.S.Axundov. Göyə sovrulmaq
puç olmaq, heçe çıxmaq, heç bir netice ha-sil olmamaq. Umidi göyə sovruldu.
Sənin atəşinə yanıb kül olur; Əməllər, arzular göyə sovrulur. B.Vahabzade. [Şahmar:] Mənim arzularım, gör necə puç oldu, kül kimi göyə sovruldu! B.Bayramov. Göyə ucalmaq
1) bax göyə (göylərə) çıxmaq. Gəlib dolandı günlər; Nə anamdan bir xəbər; Nə karvandan iz qaldı; Ahım göyə ucaldı... S.Vurğun; 2) çox yuxarılara qalxmaq, yük-selmek. çoxmərtəbəli evlər göyə ucalır.
Dürrə, şəhərin böyük məscidi və göylərə ucalan minarələrinin yanındakı kiçik bir daxmaya yetişdi. S.Veliyev. Göyün yeddi qatı (mərtəbəsi)
çox yüksek, çox hündür. Tamaşaçılar salonda onu atıb-tutanda, elə bil, məni göyün yeddi qatına qaldırırdılar. B.Bayramov.

GÖY : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif.
Sema rengi; mavi. Göy rəng. // Bu rengde olan. Göy parça.
Məhərrəm-liyin dördüncü günü göy çarıqlı
. nabələd bir axund Naxçıvan şəhərinin Bazar küçə-sində gəzirdi. Qantemir.
Zerbe, berk bir şeye toxunma ve s. neticesinde bedenin her hansı bir yerinde emele gelen leke; qançır. Qolunda göy var.

GÖY : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Yaşıl. Göy meşə. Göy çəmən. Göy göyərçin.
Seyrə çıxar uşaqlar; Göy çəməndə oynaşar. A.Sehhet. [Derviş:]
.Göy ot döşəyim, qara daş yastığım, enli yarpaq-lar yorğanım idi! A.Divanbeyoğlu. Budur Azərbaycan
Şirvan, Qarabağ; Vətənin sev-dalı göy yaylaqları. M.Rahim.
sif. Yetişmemiş, deymemiş, kal. Göy nar. Göy alça.
[Bahar vaxtı] yetişməyə başlayan meyvələrə gəldikdə biz onların dəyməyini gözləməzdik. Göy (z.) olmağına baxmayaraq
. yeyərdik. S.S.Axundov. Günəş işığında
. yetişməmiş göy meyvələrgörünür-dü. I.Əfendiyev.
Bax göyərti. Uç dəstə göy. Göy qutabı.

GÖY : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. dan. Simic, xesis. Göy adam.
Yüz il əlində çıraq axtarsa Polad kimi göyü tapılmaz. A.Şaiq. Evin kişisi nə qədər rəhm-dil idisə, arvadı bir o qədər qılıqsız və göy idi. Ə.Veliyev.

GÖY : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Küreken, ata üçün qızın eri.

GÖYCƏÇİÇƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. bot. Lelekvari yarpaq-ları ve göy çiçekleri olan çoxillik ot bitkisi.

GÖYCƏQARĞA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. zool. Alaqarğadan kiçik oxuyan quş. Sarı bülbüllər, torağaylar, göycəqarğalar,
. ənlikli bülbüllər hərəsi bir cür səslə oxuyub səs-səsə verirlər. E.Sultanov.

GÖYÇƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Gözel, qeşeng. Göyçək qız. Göyçək gəlin.
Şah cavan və göyçək oğlan idi. M.F.Axundzade. [Asya:] Batmış nəgöy-çək oğlandır. ü.Hacıbeyov. Nərminə göy-çək idi. Qaraxallı, girdə çəhrayı sifətindən təbəssüm əskik olmazdı. B.Bayramov. // Is. menasında. Göyçəkləri xoş-kəlam, həm aşi-qə ram; Vacibdi bizə duası Gürcüstanın. S.Ə.Şirvani. Dağlar çiçəyi yenə; Baxdı öz göyçəyinə. R.Rza. // Xoşagelen, gözel. Demə Vaqif ki, filan kimsənə çox zirəkdir; Ya filan şeir deyir, yazısı həm göyçəkdir. M.P.Vaqif. [Heyder bey:] Əsgər bəy deyir ki, həm ucuz-dur və həm göyçəkdir, həm də rəngi solmur. M.F.Axundzade. Köynəyi al ipək lalə; Zərif, qəşəng, göyçək lalə. M.Rahim. // Zerf me-nasında. Nə göyçək yaraşır, nə xoş görünür; Mina, incə kəmər bel arasında. Q.Zakir. Ay nazənin, ay qabağın altından; Nə göyçək çə-kilib qara qaşların. Aşıq Əlesger.

GÖYÇƏKCƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. çox göyçek, çox qe-şeng, olduqca gözel. Göyçəkcə bir uşaq.

GÖYÇƏKLƏNDİRMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Göyçeklendir-mek"den f.is.

GÖYÇƏKLƏNDİRMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax göyçəkləş-dirmək.

GÖYÇƏKLƏNMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Göyçeklenmek"den
f.is.

GÖYÇƏKLƏNMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Göyçek olmaq, gözel olmaq; gözelleşmek.
qayıd. özüne gözellik vermek.