Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

ARĞALI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. məh. Vehşi qoç.

ARĞAZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sii. məh. Ne kök, ne arıq. Bu dərviş ucaboylu, arğaz, uzunsaçlı və saqqallıydı. A.Divanbeyoğlu. Bu danışığa qulaq asan hündürboylu arğaz kişi [Alo ile Qemerin] söhbətinə qarışdı. S.Rehimov.

ARĞIN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

yorğun-arğın
b a x yorğun-arğın.

ARX : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Tarlaya, bostana ve s.-ye su axıtmaq üçün açılan yol. Arxlar axır çay olur.
Yolun iki yanı ilə axan balaca arxlar axşamdan donmuşdu. M.Hüseyn.
0 Arxa bir də su gələr
"ümidini kesme" menasında mesel. Sirişki-çeşm töküb ağla yar üçün, Seyyid; Bu arxa su gəlib, ümmid var bir də gələ. S.Ə.Şirvani.

ARXA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Insanın, heyvanın dalı, kü-reyi, beli. Arxasına yükləmək. Arxasını çevirmək. Arxası üstə yerə gəlmək.
Qız ar-xası üstə uzanıb kitab oxuyurdu. N.Nerima-nov. Tutulanların ikisinin arxasında iri şələ vardı. Ə.Veliyev. □ Arxa çevirmək
dal çevirmek, üz döndermek. Arxası yerə dəyməmək
basılmamaq, meğlub olma-maq. Arxası yerə gəlmək
basılmaq, meğlub olmaq. Arxasın(c)a düşmək
biri-nin dalınca düşmek, teqib etmek, izlemek. Mədəd naharını qurtarıb qapıdan çıxdı. Kosa onun arxasına düşdü. S.Rehimov. Arxasını işə verməmək
heç bir işden yapışmamaq, tenbellik etmek, işden boyun qaçırmaq. Arxasını yerə vermək (qoy-maq)
basmaq, meğlub etmek. [Vezir:]
Mən cavab verdim ki, əgər mənə yaraşsay-dı,
.güləşib onun arxasın yerə qoyardım. M.F.Axundzade.
Bir şeyin dal terefi, geri terefi. Mək-təbin arxa tərəii bağdır.
Pinəçi.. dalımca gəlin,
deyib dükanın arxasına keçdi. M.İbrahimov.
Müharibe xettinin dal terefinde, geri-sinde olan yer (cəbhə müqabili). Arxada və cəbhədə. Arxada qalanlar cəbhəyə kömək edirdilər.
Qabaq düşmən idi, arxa isə hər gün davam edən bombalama nəticəsində dağıdılırdı. Mir Celal.
məc. Kömek, havadar, dayaq, hima-yeçi. Koroğlunun qoç arxası; Gəldi, dəlilə-rim gəldi! "Koroğlu". Balamsan sən, nəyim-sən? Arxamsan, köməyimsən; Mən sənin əziz anan; Sən mənim diləyimsən. (Bayatı). [Ata:] Ay bala, niyə xiiiət eləyirsən, özün bilirsən ki biz kasıbıq, qohum-əqrəbamız və möh-kəm arxamız yox, bizə qızmı verərlər? Ə.Haqverdiyev. □ Arxa durmaq
birinin dalında durmaq, havadarlıq etmek, müdafie etmek. Arxa-arxaya vermək
kömekleş-mek, bir-birine kömek etmek, elbir çalışmaq. Yeddi qardaş arxa-arxaya verib düşmənə qarşı dayandılar. Arxa vermək
arxalan-maq, güvenmek, istinad etmek. Padşahlar ancaq əcnəbilərə arxa verməklə yaşaya
bilir. M.S.Ordubadi.
Adeten "yeddi" sözü ile beraber məc.
- nesil, ecdad. Yeddi arxa qohum-əqrəba.
- Firəngistanın Prudon adlı hükəması deyib: Mən iəxr edirəm ki, mənim yeddi arxa ata-babam rəiyyət olub. N.Vezirov. [Hepir:] Xal-qın yeddi arxa yadları ağzını açanda tərii tökür. Mir Celal.

ARXABAARXA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zəri
Dal-dala.
məc. Bütün nesillik. Su gəlsə arxa bəsdi; Dolansa çarxa bəsdi; Bir kərə üzün görsəm; Arxabaarxa bəsdi. (Bayatı).

ARXAC : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. məh. Qoyun, mal yatağı; ilin isti aylarında sürü ve naxırların çölde isti-rahet etdiyi yer. Arxac suvatyerindən 0,
1 kilometr məsafiədə seçilir.
Nəbinin qoyun sürüsü arxacın üst tərəiindəki yastanaya top¬lanmışdı. "Qaçaq Nebi". Mal-qara, qoyun-quzu kənddən bir az aralı ierma ağıllarında və arxaclarında dincəlir. Ə.Veliyev.

ARXACLAMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

i. məh. Sürünü, qoyunu arxaca yığmaq.

ARXACLANMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

məch. Arxaca yığılmaq (sürü).

ARXADAN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zəri Daldan, dal terefden.
Arxadan gəlmək. Arxadan vurmaq.
Top-çular alayı gəlir arxadan.. S.Vurğun. Gəzər-kən buludlar hey alay-alay; Arxadan boyla-nar sarı saçlı ay. R.Rza.

ARXADAŞ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Kömek, kömekçi. [Miss Hannaya] arxadaş və yoldaş lazımdır. M.S.Ordubadi. // Yoldaş, dost. Arxadaşlar! Sevinin, oldu rəva hacətimiz. M.Ə.Sabir. Bəzi tutmuş iki əlilə başın; Fikrə dalmış, unut-muş arxadaşın. A.Sehhet. Dostum, arxa-daşım, yoldaşım, dinlə; Nə sayaq unudaq biz bu ağrını? S.Rüstem.

ARXADAŞLIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Dostluq, yoldaşlıq. Bir-
iki gün mənim arxadaşlığımı qəbul etsəniz, qalınız, yenə də xidmətinizdə bulunaram,
dedim. M.S.Ordubadi.
ARXAiK sifi. dilç. Köhnelmiş, qedim, köhne. Arxaik sözlər.
ARXAiZM is. [yun.] dilç.
Köhnelmiş, yaxud istifadeden çıxmış söz, ifade, qram-matik forma. Arxaizmlər xalq dilində indi də işlənir.
Qedim zamanların qalığı.

ARXALANMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Arxalanmaq"dan i. is.

ARXALANMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Güvenmek, istinad etmek, bel bağlamaq. Geniş kütlələrin, bizə rəğbət bəsləyən və bizi hiss edən
. kütlələrin istiqbalına arxalana bilərik. M.S.Ordubadi. Bu böyük günlərə arxalanaraq; Göstər bu meydanda yeni bir hünər! S.Vurğun. [Neri-man:] Bu yaxşıdır,
dedi,
yoldaşın yoldaşa arxalanmağı döyüşdə şərtdir! Mir Celal.

ARXALI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sii. Kömeyi, himayeçisi, müda-fieçisi, terefdarı, qohum-eqrebası olan. Atalar yaxşı deyib ki, "arxalı köpək qurd basar". S.Rehimov.

ARXALIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. köhn. Yaxası düymeli, beli büzmeli, ya büzmesiz üst paltar. [Tubu:] Bilmirəm, bu bir arxalıq nə olubdur ki, bu-dur, beş gündür onu tikib qurtara bilmirsən. Ə.Haqverdiyev. Kişi arxalıq, çuxanı atıb,
kostyum, qalstuk geymişdi, papağı çıxarıb iəs qoymuşdu. B.Talıblı. [Tahirzade] sərin xəzri alnına toxunanda arxalığının yaxasını açıb, dərindən nəiəs aldı. Mir Celal.

ARXALIQLI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sii. köhn. Əyninde arxalıq olan, arxalıq geymiş. Arxalıqlı kişi.
Ağ çuxalı, ağ arxalıqlı, ikiüzlü Buxara dərisin-dən papaqlı, şişman göbəyi üzərində gümüş kəmərli Mirzə Səiəri hamı tanıyırdı. Ə.Haqverdiyev. Sərbaz sazı bağrına basıb yanıqlı oxuyurdu. Ətraiına bir dəstə uzun arxalıqlı sərbaz yığılıb dərdli-dərdli qulaq asırdı. çemenzeminli.

ARXASINCA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zəri Bilavasite dalınca,
ardınca. Ayı Dursunu görüncə arxasınca düşür. Dursun qaçır, ayı qovur. A.Şaiq. Qoşun keçib getdi. Arxasınca da bir sürü uşaq və gözüyaşlı qadınlar toz qopararaq yüyürdü. çemenzeminli. Uşaqların marağı daha da artdı və onun [Əsedin] arxasınca gedib, yavaşca qapının çatlağından baxmağa başladılar. B.Talıblı.

ARXASIZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sii. Kömeyi, arxası, havadarı, himayeçisi olmayan; kömeksiz. Arxalıya arxa olma
yamaq sayarlar; Arxasıza arxa ol
dayaq sayarlar. (Ata. sözü). Zöhhakı məhv edən Gavə yoxsul, arxasız bir dəmirçi idi. H.Cavid. Bu gün Hüseyn artıq arxasız və kimsəsiz bir yetimdir. S.Rehman.

ARXASIZLIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Arxasız adamın veziyyeti.

ARXAYIN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zəri
Xatircem, rahat, sakit, dinc, qayğısız. Arxayın oturmaq. Arxayın oturub işləmək. Arxayın gedə bilərsən.
□ Arxayın olmaq
xatircem olmaq, emin olmaq, nigarançılıqdan qurtarmaq. Mahmud arxayın ola biləcəyini yəqin etdi. Ə.Əbülhesen. Arxayın etmək (salmaq)
xatircem etmek, emin etmek, nigarançılıq-dan qurtarmaq, qelben rahat etmek. Vaqifi Kazımın ehtiyatkarlığına heyrət edərək, ürəkdən güldü, sonra onu arxayın edib yola saldı. çemenzeminli. Ayna. Ayazı bir daha arxayın etdi. Ə.Memmedxanlı.
Asude, rahat. Bu gün işim yoxdur, ar-xayınam.
Bir şeye tamamile inanmış, emin olmuş, şübhe etmeyen, emin. Mən bunun belə ola-cağına tamamilə arxayın idim. Işin öhdə-sindən gələ biləcəyinə arxayın deyiləm.

ARXAYINCA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax arxayın 1 ve
ci
menalarda. Otuz-qırx addımlıqda iki atlı ar-xayınca söhbət edərək gəlirdi. çemenzeminli.

ARXAYINÇILIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. dan.
İşlerin yaxşı gedeceyine esassız olaraq inanmaq netice-sinde hasile gelen xatircemlik, eminlik. Arxayınçılığa tezliklə son qoyulmalıdır.
[Yolçular] öz xorultuları ilə çayçının ürə-yindəki arxayınçılığı daha da möhkəmlən-dirdilər. M.İbrahimov.
B a x arxayınlıq.

ARXAYINLAMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Arxayınlamaq"dan i.is.

ARXAYINLAMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

a x arxayınlaşmaq.