Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

HALAY : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Daire, dövre. □ Halay vur-maq (qurmaq)
dövre vurmaq, halayla-maq. Göy üzündə bir dəstə qartal qanad-larını geniş açaraq halay vurub hərlənirdi. M.Rzaquluzade.

HALAYLAMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Halaylamaq"dan f.is.

HALAYLAMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Dövre vurmaq, halay vurmaq, dövrelemek.

HALBAHAL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf [ər. hal ve fars. be]: halbahal olmaq
haldan hala düşmek, halr deyişmek, veziyyeti gah pisleşib, gah yax-şrlaşmaq. Xəstə halbahal olurdu.

HALBUKİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

Bir-birine zidd olan, bir-birini inkar eden iki fikrin qarşrlaşdrrrldrğr tabesiz mürekkeb cümlelerde müsteqil cümleler arasrnda elaqe yaradan bağlayrcr; veha-lonki. [Mansuru] görə bilmirdim, halbuki başqa yoldaşlarımıza arabir rast gəlirdim. çemenzeminli.

HALƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Ayrn ve bezi iri ulduzlarrn etrafrnda bezen görünen işrq dairesi. Fik-rini, qəlbini çalmışdı əlan; Mahtabın sulara düşən haləsi. S.Vurğun. Dağıtma gül üzə zül-fün ay üzrə halə kimi; Şərabdan bir əsər var ləbində lalə kimi. Ə.Vahid.
0 Halə qurmaq (vurmaq)
daire vur-maq, dövre vurmaq, halqa vurmaq. Aydınlıq gecədə gözəl bir çeşmənin kənarında cavan-lar halə qurub, əyləşib, növbə ilə oxuyub-çalanlara qulaq verirdilər. Ə.Haqverdiyev.

HAL-ƏHVAL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Veziyyet, ehval.
0 Hal-əhval tutmaq (soruşmaq)
bax əhval tutmaq (soruşmaq) ("əhval"da). [Şeyx] hal-əhval tutub, bardaş qurdu. Qante-mir. Nəcəfalı yaxınlaşıb [katibe] salam verdi, əl tutub, hal-əhval soruşdu. B.Bayramov.

HALƏLƏNMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Halelenmek"den f.is. HALƏLƏNMƏK f. Ətrafrnda bezen işrqlr
daire emele gelmek (Ay ve bezi iri ulduzlar haqqrnda). [Perşan] göylərin axşam parıltı-sında halələnmiş (f.sif.) ay kimi işıq verirdi. M.İbrahimov.

HALƏT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] klas. Hal, veziyyet. Na-çalnik elə bir halətdə mənim üzümə baxırdı ki, deyirdim, bu saat durub məni yeyəcək. C.Memmedquluzade. Evə dönərkən anası [Merdanda] başqa halət gördü. çemenze-minli.

HALƏTİ-RUHİYYƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] klas. bax əhval-ruhiyyə. [Yaşlr kişi:] Bədbincə bir haləti-ruhiyyə məni qapladı. S.Hüseyn.

HAL-HAZIR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. İndiki vaxt, indiki zaman, hazrrkr vaxt, bu an, bu saat, elan. [çopo:] Keçmişin təcrübəsi hal-hazır üçün faydalıdır. çemenzeminli.

HALİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Bir hadise, iş haqqrnda melumatr, xeberi olan; xeberdar, agah. Ha-liyəm ellərin mən cümləsindən; Gecə yatmaz bir-birinin bəhsindən. Aşrq Əlesger. □ Hali etmək
xeberdar etmek, agah etmek, me-lumat vermek, bildirmek. Yolda kəndlilər
Nəbini işdən hali edirdilər. "Qaçaq Nebi". [Fexreddin bey:] Allah xətrinə, tez məni hali eylə. N.Vezirov. Hali olmaq
xeberi ol-maq, agah olmaq, xeberdar olmaq, bilmek, öyrenmek. Abbas Pəri xanımın kağızını oxu-yub məzmunundan hali olandan sonra bağa gəldi. "Abbas ve Gülgez". Nərminə vəziyyət-dən hali olub doyunca güldü. B.Bayramov.

HALQA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
çenber, qurşaq, daire şek-linde gerek (esasen metaldan olur). Qara-toyuq ayağını cələdən çəkdikdə qıl halqa da-ralıb onu bənd edirdi. S.S.Axundov. Səlim də quşları tutmaq, ayaqlarına yüngül alümin halqa taxmaq işində elmi işçilərə kömək edirdi. M.Rzaquluzade. // Kilid evezine ve ya qrfrlr keçirmek üçün qaprya (bezen de pencereye) vurulan hemin formada alet. Bö-yük qapının böyük halqası olar. (Ata. sözü).
.Durdum, getdim, ara qapını örtdüm və gör-düm ki, hələ möhkəm qarmağı da var, qar-mağı da keçirtdim halqaya, soyundum və yı-xıldım yatdım. C.Memmedquluzade. // Be-zek üçün ve ya evlilik simvolu kimi bar-mağa taxrlan hemin formalr eşya; qaşsrz üzük. Göylərin sanki bu Göygöl kimidir; Halqa üs-tündəki zümrüd kimidir. M.Müşfiq. [Fitne:] Biz çoxdan bağlıyıq bir-birimizə; Nə gərək bu qızıl halqalar bizə! A.Şaiq. // Adətən cəm şəklində, idm. Asrlmrş iki çenberden ibaret gimnastika aleti. // ümumiyyetle, halqaya, çenbere oxşayan her şey.
Zenciri emele getiren dairevi hisseler-
den her biri. Dövlət quruluşu belədir, məm-
ləkətdə qoyulmuş qanunların hamısı zən-
cirin halqası kimi bir-birinə bənd olubdur.
M.S.Ordubadi.
Hemin formada olan her bir şey. Tüstü
halqaları.
Bir anda bütün ətrafda yüzlərlə
lampoçka yandı, qaranlığın halqası parça-
landı. M.İbrahimov. // Daire, dövre. Getdikcə
oynayanların halqası böyüyürdü. S.Hüseyn.
□ Halqa vurmaq
daire vurmaq, dövre
vurub oturmaq. Qoca ləzgi bir daş üzrə otur-
muş; Ətrafında kənd əhli halqa vurmuş.
A.Sehhet. Dəstə halqa vurub oturmuşdur.
S.Rehimov. // Dövreleyen, mühasireye alan,
qapayan şey; mühasire. Düşmən halqasını
yarıb keçdilər. □ Halqaya almaq
müha-
sireye almaq, dövrelemek, ehate etmek.
[Ferid:] Böyük bir izdiham sarayı halqa içə-risinə aldı. M.Hüseyn. Bir neçə atlı şimşək sürətilə xanı və bəyləri halqaya almış düş-mənlər üzərinə şığıdı. M.Rzaquluzade.
B ax hədəqə. [Gülnaz] sözünün dalını deyə bilmədi. Halqasından çıxmaqda olan ala gözlərini Firiduna dikib susdu. M.İbrahimov.
halqa-halqa sif. Halqalar şeklinde, burum-burum. Kərbəlayı Qurban ayaqlarını uzadıb, çubuğu almışdı damağına və hərdənbir ağ-zından halqa-halqa tüstü çıxarırdı. çemen-zeminli. [Nebi:] Həcərin saçları dalğa-dalğadır; Ipək birçəkləri halqa-halqadır. S.Rüstem.

HALQALAMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Halqalamaq"dan f.is. Ba-lıqları halqalama.
.Quşları halqalama işi ilə mərkəzi halqalama bürosu məşğuldur. "Zoologiya".

HALQALAMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f.
xüs. Yerdeyişme istiqameti ve süreti, ömürlerinin uzunluğu ve s. üzerinde elmi müşahide aparmaq meq-sedile quşlarrn ayağrna ve balrqlarrn quy-ruğuna nişanlanmrş halqa taxmaq. Köçəri quşların ayaqlarını halqalamaq.
Ziyanvericilerden qorumaq üçün ağac-larrn gövdesine dairevi şekilde qatran ve s. sürtmek.

HALQALANMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Halqalanmaq"dan f.is. Balığın quyruğunun halqalanması.
Qo-ruqda quşların halqalanması, miqrasiyası, həyat tərzi, bir-biriləri və ətraf mühitlə qar-şılıqlı münasibətləri və s. problemlər ətra-fında elmi iş aparırlar. "Elm ve heyat".

HALQALANMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

məch.
Quşun aya-ğrna ve ya balrğrn quyruğuna halqa keçiril-mek. Halqalanmış (f.sif.) quş başqa biryerdə öldürüldükdə quşun ayağında olan halqa gös-tərilən ünvan üzrə lazımi yerinə göndərilir,
. quşun vurulduğu yer və tarix xəbər verilir. "Zoologiya".
Dövreye alrnmaq, mühasireye alrnmaq, dövrelenmek.
Halqa kimi olmaq, halqa şekline düş-mek, burum-burum olmaq. [Kerem:] Oynadı, külahı düşdü sərindən; Halqalandı zərif tel-lər, oynadı. "Əsli ve Kerem". Yel əsdi, meşə dindi; Sərvlər silkələndi; Suya qağayı endi; Halqalandı dalğalar. N.Xezri.
məc. Teeccübden, heyretden ve s. be-rele qalmaq. Qonşumun gözləri halqalandı. Birinci dəfə idi ki, o, qızından belə "iftira" eşidirdi. S.Rüstem.