Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

HAP-GOP : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Gurultulu, lovğa, lakin boş, ehemiyyetsiz sözler, hay-küy. Hap-gopuna baxma, əlindən heç şey gəlməz.
Mən ba-carsaydım əgər, yaxşı cilovlardım onu; Bax-mayın hap-gopuna, ömrü bitibdir, sonudur. S.Rüstem. [Qrzyeter:] Elə hap-gopu var,
dedi,
mən olmasam, ala qarğalar başında yuva tikər. M.İbrahimov.

HAP-GOPÇU : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax gopçu. Hap-gopçunun biridir.

HARA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sual əvəz.
Hansr yer, hansr me-kan, yaxud hansr istiqamet, hansr teref. Ki-tabları hara qoydu? Stulu hara apardın?
[Sevil Gülüşe:] Balaşdan soruşmamış hara gedə bilərəm? C.Cabbarlr. [Gülsenem:] Ağa, bu qabları hara düzəcəyik? H.Nezerli.
Bedenin ve ya bir şeyin her hansr bir yeri. Onun harası pisdir? Harasına gözəl deyirsən!
[Meşedi İbad:] A kişi, bircə mən bilmədim ki, camaat mənim harama qoca deyir! ü.Hacrbeyov. [Şahmar Şahperiye:] Mənim yaram ağrıyır, sənin haran ağrıyır. B.Bayramov.
Haradasa şeklinde
namelum yerde, qeyri-müeyyen yerde. Haradasa uşaq ağla-yırdı.
Qaraşın səsi çox zəiflədi, haradasa kəsilib qırıldı. M.İbrahimov. Haradasa bö-cəklər hərdənbir cırıldaşırdı. Q.İlkin.
..hara
..hara
iki ve ya çox şeyin keyfiyyetinin, veziyyetinin müqayisesinde işledilir. Həftəbaşı Xınalığa gələn avtodükan yeni-yeni mallar gətirir. Indiki Xınalıq hara, keçmişki hara. R.Rza. Vətən günü-gündən dönür gülzara; Gor dünənim hara, bu günüm hara. B.Vahabzade. Sən hara bura hara
bir adamr gözlenilmeyen bir yerde gördükde teeccüb meqamrnda işledilir. Sən hara, bura hara, yəqin sən də ziyarətə gəlmisən? E.Sul-tanov. [Sultan bey: ] Paho, Süleyman, sən hara, bura hara? ü.Hacrbeyov.

HARADA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sual əvəz. Hansr yerde? hayan-da? Səni harada görə bilərəm? Dəftərlər ha-radadır?
[Meşedi Qezenfer:] Əşi, adam gərək insaf ilə danışsın, qışın soyuğunda harada qızışa bilərsən? [Xor:] Hamamda! ü.Hacrbeyov. Həmin gecə saat doqquzdan on ikiyədək Ləman harada idi? H.Seyidbeyli. // Haradasa şeklinde
hansr yerdese, ha-yandasa, namelum yerde. Haradasa musiqi çalınırdı.

HARADAN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sual əvəz. Hansr yerden? ha-yandan? hansr terefden? Haradan gəlirsən? Haradan almısan? Haradan gəlmisənsə, ora-ya da getməlisən. Onun əsli haradandır?
[Murad] Nigar kimi gənc, gözəl, çocuqlarına mehriban bir qadını haradan tapacaqdı? S.Hüseyn. Bu çayların haradan axıb gəldi-yinə dair hərə bir fikir söyləyir. M.Hüseyn. // Haradansa şeklinde
hansr yerdense, hayandansa (namelum, bezen gözlenilmez bir şey haqqrnda). Haradansa uzaqdan güllə səsi eşidildi.
.Haradansa əsib gələn
. bir sazaq insanın iliyinə işləyirdi. M.İbrahimov. Fəhlələr haradansa xörək tapıb gətirmişdilər. M.Hüseyn.

HARALI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

əvəz. Birisinin hansr yerden, ha-rada anadan olduğunu, veteninin hara oldu-ğunu bilmek üçün işledilir. O haralıdır?
[Mansur xan:] Söylə görüm, haralısan, ay gözəl? C.Cabbarlr. Yolçu sevinərək qocanı saxladı, ondan haralı olduğunu soruşdu. Ə.Memmedxanlr.

HARAM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [ər.]
İslam dininin eh-kamlarrna göre yeyilmesine, işledilmesine icaze verilmeyen (halal eksi). Haram mal bərəkət tutmaz. (Ata. sözü). [Yaşlr kişi:] Mən tamamilə mövhumatçı bir gəncdim, din və şəriətin haram bildiyi heç bir iş arxasınca getməmişdim. S.Hüseyn.
məc. Zehmetle, emekle, düz yolla qa-zanrlmayan, elde edilmeyen. [Musa:] çalış, sən həmişə öz əməyin ye; Haram malyeməyə alışma, dilim. "Abbas ve Gülgez". Kimsə öz adına vurmurdu ləkə; Acından ölsə də haram yemirdi. Ə.Kürçaylr.
0 Haram eləmək (etmək)
bax haram qatmaq
ci menada. [II qul:] Yenə səhər tezdən Bəhram; Yuxumuzu etdi haram. A.Şaiq. Bu söz çox vaxt [Ağasefer ve Hemzenin] yediyini haram etmişdi. Ə.Əbülhesen. Haram iliyi
bax onurğa beyni ("onurğa"da). Balığın sinir sistemi beyin və haram ilikdən və buradan da bədənin hər tərəfinə yayılan incə sinirlərdən ibarətdir. C.Cebrayrlbeyli. Haram qatmaq harama qatmaq
1) te-miz, düz yolla elde edilmiş bir şeyi korla-maq, temizlikden mehrum etmek. [Xortdan:] Hamı yəqin edir ki, belə adam müştəri alda-dıb malına haram qatmaz. Ə.Haqverdiyev. [Yaşlı kişi tacire:] Sən mənim xeyir-bərəkətimi qaçıracaqsan, sən mənim halal malıma haram qatacaqsan!..
deyərək uzun-uzadı deyi-nərdi. S.Hüseyn; 2) pozmaq, mane olmaq. Haram qatıb onlar şirin yuxuya; Yetişdilər səhər tezdən Nuxaya. H.K.Sanrlr. Atlaryorul-muşdu. Faytonçunun cidd-cəhdinə baxma-yaraq, yerişlərinə haram qatmaq istəmir-dilər. İ.Şrxlr. Haram olsun!
qarğrş meqa-mrnda işledilir. Ananın südü sənə haram olsun.
[Teymur ağa:] Mənim atamın yaxşı-lıqları [vezire] haram olsun! M.F.Axundzade. Haram tikə
düzgün olmayan yollarla elde edilmiş her hansr bir şey. Azdı ac gödənə yüz haram tikə.. M.Araz.

HARAMXOR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. ve is. [ər. heram ve fars. xor
yeyen] özgenin malrna, şeyine, pu-luna tamah salan; müftexor. [Mustafa bey:] Hamınız haramxorsunuz, hamınız oğrusunuz! Ə.Haqverdiyev.

HARAMZADƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər. heram ve fars. zade] Frrrldaqçr, kelekbaz, hiylebaz, bic, yaramaz, tülüngü. [Murov:] Haramzadələr, mənim əlimdən hara gedəcəksiniz. M.F.Axundzade. [Vahime çiçeye:] Mən günahkar deyiləm ki, haramzadə oğlun bütün zati-pakını danır? B.Bayramov.

HARAMZADƏLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Frrrldaqçrlrq, kelek-
bazlrq, hiylebazlrq, biclik.
.Dəstədə bir mü-səlman görmürəm ki, ondan bir haramzadə-lik və xəyanət baş verməmiş ola. C.Mem-medquluzade.

HARAY : Azerbaijani Explanatory Dictionary

nida. Dad, aman, vay, dad-feryad, dad-feğan. Haray, kim nə dilim var, nə dil anlayanım. Qövsi. Haray, ey şerimin tunc qanadları; Fikrimin, hissimin ceyran atları. M.Müşfiq.
is. Qrşqrrrq, hay-küy, crğrr-bağrr, ba-ğrrtr sesi; qrşqrrrq-bağrrrq. Məscidi doldurur haray, qışqırıq; Qarğış, hədələmə, söyüş, fışqırıq. S.Vurğun. Kənddə qulaqbatıran bir haray vardı. M.Hüseyn. □ Haray çəkmək (qoparmaq)
bax haray salmaq
ci me-nada. Qatar yaxınlaşır haray çəkərək; Gö-zətçi özünü itirir bu an. B.Vahabzade. Balta durmadan yarır; Motor haray qoparır. İ.Seferli. Haray etmək
bax haray sal-maq
ci menada. Bir çoban bir gün etdi dağda haray; Canavar var,
dedi,
gəlin, ey vay. M.Ə.Sabir. Haray salmaq
1) qrş-qrrmaq, bağrrmaq, çrğrrmaq, haray etmek. Kəndə bir az qalmış qoca qabağa gedib səsi dolusu haray saldı. S.Rehimov; 2) ses-küy salmaq, gurultu qoparmaq, gurultu salmaq (qoparmaq). Haray salıb dağa-daşa; Kö-püklü çay daşa-daşa; Axar uca qayalardan. B.Vahabzade.
is. Kömek, imdad. [İskender xan:]
.Atamdan mənə bir haray olmayacaq, qal-mışam naçar. N.Vezirov. [Fazil:] Vallah, mən özüm də məəttəl qalmışam, çünki o dəli övrətdən də, deyəsən, bir haray yoxdur. C.Memmedquluzade. □ Haraya gəlmək (yetmək yetişmək çatmaq)
kömeye gelmek, imdada yetmek. [Ağa:] Haraya gə-lincə itlər məni bu gördüyünüz halətə saldı-lar. Ə.Haqverdiyev. Qız müəllimin harayına çatmaq istədi. S.Rüstem. Ona yetmək üçün haraya dostlar; Aldı təyyarəni araya dostlar.
M.Rahim.

HARAYA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sual əvəz. Hansr yere? hansr terefe? hayana? Haraya gedirsən? Haraya baxırsan?
Haraya belə, Ələmdar?
deyə Bənövşə çəkinə-çəkinə soruşdu. S.Rehimov.

HARAYÇI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Haraya gelen, kömeye gelen, özünü haraya çatdrran, yaxud dalaşan-larr gelib ayrran adam. [Cabbar bey:] Zalım oğlu istəyirmiş barmağını salıb biçarə ar-vadın gözünü töksün, harayçı qoymayıb... N.Vezirov. Bir azdan sonra harayçı tökü-lüb, kərbəlayını baş-gözünün qanı axa-axa götürüb getdilər. çemenzeminli.

HARAY-HƏŞİR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Hay-küy, ses-küy. Bir
tərəfdə haray-həşirlə daş, qum daşınır, o biri tərəfdə qumla əhəng qarışdırılıb palçıq edilirdi. S.Rehimov. □ Haray-həşir sal-maq
qrşqrrmaq, dad-feryad qoparmaq, hay-küy salmaq, qiyamet qoparmaq, mereke qo-parmaq. Kimsə dedi:
Bir ovuc tut qurusun-dan ötrü haray-həşir salma, kişi! Ə.Abasov.

HARAYLAMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Haraylamaq"dan f.is.

HARAYLAMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f.
Qrşqrraraq çağrr-maq, sesleyib çağrrmaq. Ana vətən haray-ladı; Dar günündə övladını. N.Refibeyli.
məc. Hava ile oxumaq. Bir az keçmədi ki, Cümşüd bəy damağını sazlayıb çıxdı dama, başladı haraylamağa. E.Sultanov. Xanəndə qavalı üzünə tutub, "əziziyəm" deyə haray-ladı. Mir Celal.

HARAYLAŞMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Haraylaşmaq"dan f.is.

HARAYLAŞMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

qarş. Bir-birini berk-den çağrrmaq, qrşqrraraq seslemek. çoban-lar haraylaşırdılar. Uşaqlar qaçışır və ha-raylaşırlar.

HARIN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif.
Yaxşr beslenmekden, yaxşr baxrlmaqdan kökelmiş, qrzğrnlaşmrş, azğrn-laşmrş; tünd. Harın dayça.
[Xanlar:] Nə qədər xam və harın at olsa, [anam] cilovunu dəstələyib belinə atılasıdır. Qantemir. Xanın doqquz ay qaranlıq tövlədə bəslənmiş harın buğasını meydana çıxardılar. M.Rzaquluzade.
məc. Qudurğan, azğrn, heddinden artrq lovğa, özündenrazr, mütekebbir adam haq-qrnda. Harın qız.
Rüxsara xanım Kərbəlayı Səftərin tox və harın sifətini görüb, bir söz demədi, ətrafına göz gəzdirdi. T.Ş.Simurq. Bu almazlar işğalçıların zəngin salonlarında bərq vurur, harın xanımların qolunu, boy-nunu bəzəyir. R.Rza.

HARINLAMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Harrnlamaq"danf.is.

HARINLAMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f.
Yaxşr beslenmekden, yaxşr qulluq edilmekden kökelmek, qrzrş-maq, harrnlaşmaq. At bütün qışı tövlədə xama bağlanıb, yeyib harınlamışdı. "M.N.letif."
məc. Qudurmaq, azğrnlaşmaq, vehşi-leşmek, harrnlaşmaq. Dəniz kimi kükrədilər, dalğa kimi döş gərdilər; Harınlamış (f.sif.) polislərə onlar yumruq göstərdilər. B.Vahab-zade.

HARINLAŞMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Harrnlaşmaq"dan f.is.

HARINLAŞMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax harınlamaq.

HARINLIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Harrn, harrnlaşmrş hey-vanrn halr.
məc. Qudurğanlrq, azğrnlrq, zorba-zorluq. Vəzirov göstərir ki, bəylərin tüfeyli, müftəxor təbiəti özbaşınalıq, harınlıq, əxlaq-sızlıq doğurur. C.Ceferov.

HARMATAN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Afrikada quru ve qrzmar külek.